لیشمانیوز نوعی بیماری است که ما در ایران آن را با عنوان سالک می‌شناسیم، این بیماری درپی عفونت با خانواده انگل‌های لیشمانیا به وجود می‌آید و از طریق نیش نمونه‌های خاصی از پشه خاکی گسترش می‌یابند. این بیماری به سه صورت عمده ظاهر می‌شود: لیشمانیوز پوستی، پوستی-مخاطی، یا احشایی. نوع پوستی این بیماری علائمی چون زخم پوست دارد. علائم نوع پوستی-مخاطی این بیماری زخم پوست، دهان و بینی هستند. لیشمانیوز احشایی در آغاز علائمی همچون زخم پوست دارد و سپس علائمی همچون تب، کاهش گلبول قرمز و بزرگ شدن طحال و کبد بروز پیدا می‌کنند که خطرناک‌ترین نوع این بیماری است و در ایران نیز جز در برخی از استان‌ها دیده نشده است. اما نوع اول این بیماری که همان سالک است در ایران بسیار شایع بوده به‌طوری که از نظر میزان شیوع این بیماری در پنج کشور اول جهان جا می‌گیرد. برای درمان این بیماری واکسنی وجود ندارد و تنها دارویی که برای این بیماری ساخته‌شده است، مربوط به 60 سال گذشته است که از هند وارد ایران شده است.
گلوکانتین، دارویی پرعارضه برای سالک
علی خامسی‌پور استاد مرکز آموزش و پژوهش بیماری‌های پوست و جذام در گفت‌وگو با سپید درباره بیماری لیشمانیوز می‌گوید:بیماری لیشمانیوز، بیماری انگلی است که از آن به‌عنوان سالک یاد می‌شود. این بیماری خودبه‌خود بهبود یابنده است، یعنی معمولاً وقتی‌که یک بیمار سالک گرفت، چه درمان شود و چه نشود پس از مدتی بهبود پیدا می‌کند. اما متاسفانه تنها درمانی که در حال حاضر وجود دارد، تزریق داخل عضلانی گلوکانتین است که باید چندین تزریق انجام بدهند و دردناک است و ممکن است عوارض جانبی هم داشته باشد. درعین حال تنها درمانی است که سازمان بهداشت جهانی قبول دارد، درمان کرایو تراپی است که آن‌هم نسبتاً قابل‌قبول است، اما دستگاه‌های آن در ایران وجود نداشته و تنها یک دستگاه در ایران داریم. یک پماد توسط نانوتکنولوژی مشهد تهیه‌شده که هنوز وارد بازار نشده است. اما مسئله مهم این است که هر زخمی در منطقه آندمیک ممکن است سالک باشد. برای اینکه بگوییم سالک نیست، حتماً باید آزمایش انگل‌شناسی منفی و برای اینکه بگوییم سالک است هم حتماً باید آزمایش مثبت باشد.
خامسی‌پور ادامه می‌دهد: درمان حتماً باید توسط متخصص انجام شود. یعنی متخصصی که تبحر کار را داشته باشد. از درمان‌ها و مصرف داروی خودسرانه برای درمان سالک هم باید اجتناب شود. ممکن است زخمی که سالک روی پوست ایجاد می‌کند، سال‌ها باقی بماند و بهبود پیدا نکند و بعد هم هیچ کاری نتوان برای آن انجام داد. خوشبختانه در مناطق آندمیک افراد می‌توانند، بیماری سالک را تشخیص دهند، اما در مناطق غیر آندمیک تشخیص سالک کمی مشکل است، چون بیماری بومی نیست. برای مثال در ایران همه سالک را تشخیص می‌دهند اما در پاریس اگر کسی این زخم را پیدا کند، ممکن است که به سختی آن را تشخیص دهند. در 17 الی 18 استان کشور سالک آندمیک است مانند فارس، اصفهان، خراسان، کرمان و… سالانه حدود 20 هزار بیمار مبتلا به سالک گزارش می‌شود که تعداد واقعی آن به‌مراتب بیشتر است.
کاهش 17 درصدی لیشمانیوز در ایلام
امین کریمی، معاون فنی مرکز بهداشت استان ایلام در گفت‌وگو با سپید درباره وضعیت بیماری لیشمانیوز در ایلام می‌گوید:ایران از نظر بیماری لیشمانیوز یا همان سالک رتبه پنجم را در جهان دارد. به‌ویژه در ایلام و مناطقی مانند دهلران، مهران و مناطق گرم و جنوبی. با توجه به شرایط منطقه میزان ابتلا به این بیماری به‌ویژه در سال 93 بالابود. با اقداماتی که در سال 94 انجام دادیم خوشبختانه میزان ابتلا به سالک 17درصد کاهش پیدا کرد. ما کارهای متعددی انجام دادیم، ازجمله جونده‌کشی. در جونده‌کشی مخازن محل زندگی موش‌ها را که محل اصلی این بیماری است و نخاله‌ها را در شهرها با همکاری شهرداری منهدم کردیم تا پشه خاکی که در آنجا لانه می‌گیرد و ناقل بیماری است، از بین برود. سم‌پاشی و هم جونده‌کشی انجام گرفت. درزمینه درمان نیز کارهای خوبی انجام‌شده است. در زمینه درمان هم کرایوتراپی و هم آمپول گلوکانتین وجود دارد.
کریمی ادامه می‌دهد: ما پزشکان خود را آموزش داده‌ایم که تعداد مراکزی که در زمینه سالک فعالیت می‌کنند، در ایلام بیشتر شود. خوشبختانه توانستیم مراکز درمانی را در دسترس بیماران قرار دهیم. علی‌رغم اینکه آمپول در کشور کم بود، وزارت بهداشت آمپول بیشتری را در اختیار ما قرار داد. ما بیش از هزار نفر مبتلا به این بیماری داشتیم که هم تحت درمان قرار گرفته و هم آموزش‌های لازم را دیده‌اند.
داروی جدید سالک تا چند ماه آینده به بازار می‌آید
محمودرضا جعفری، استاد دانشکده داروسازی و رئیس مرکز تحقیقات نانو فناوری دانشگاه علوم پزشکی مشهد در گفت‌وگو با سپید درباره داروی جدید برای درمان بیماری لیشمانیوز می‌گوید: ما دارویی تولید کرده‌ایم که نام تجاری آن سینا کورکومین است که حاوی نانولیپوزوم‌های حاوی آمفوتریسین B است. درواقع این دارو برای درمان پوستی استفاده می‌شود. حدود 40 الی 50 سال است که از دارویی به نام گلوکانتین استفاده می‌شود. وقتی‌که از این دارو برای درمان پوستی استفاده می‌شود، نسبت به آن مقاومت ایجادشده و دارو عوارض جانبی مانند عوارض قلبی نیز دارد. افراد باید روزی سه بار تقریباً یک آمپول را تزریق کنند که تحمل آن به‌ویژه برای کودکان سخت است. ما فرمی نانولیپوزومی از آمفوتریسین B تهیه‌کرده‌ایم که با مصرف ساده یعنی به‌صورت دو بار در روز و به‌صورت پوستی می‌تواند درمان سالک یا لیشمانیوز را انجام داد.
جعفری ادامه می‌دهد: این دارو از قدیم هم وجود داشته است اما در فرم پماد، چون نفوذ آن در پوست کم بود نمی‌توانست، موثر باشد. این فرم نانو لیپزومی که ما تهیه کرده‌ایم ۰/۴ درصد و با غلظت بسیار پایین است که به دلیل نانو بودن، می‌تواند در پوست نفوذ داشته باشد و با کارایی زیاد انگل لیشمانیوز را داخل پوست از بین می‌برد. دو نوع لیشمانیوز پوستی وجود دارد: سالک مرطوب و سالک خشک. عامل سالک خشک لیشمانیوز تروپیکا است. در کارآزمایی‌های بالینی که ما انجام داده‌ایم، دارویی که ما تولید کرده‌ایم، در سالک مرطوب بسیار موثر بوده اما در سالک خشک که درمان آن به‌طور کلی در تمام دنیا سخت است، بیشتر می‌تواند در کنار داروهای دیگر تاثیر گذار باشد. در ایران هم به‌طور کلی دو نوع سالک خشک و مرطوب وجود دارد. داروی تولیدی ما در استفاده بالینی نشان داده است افیکیسی بالاتر از 90 درصد دارد. در لیشمانیوز تروپیکا در حال کار‌آزمایی بالینی هستیم. ما ده سال است که روی این دارو کارکرده‌ایم و این کار در مرکز تحقیقات و دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام‌شده است. بعد از آنکه نشان دادیم که در مدل‌های حیوانی این فراورده موثر است، از DNDI سوئیس بودجه گرفتیم و توانستیم فراورده خود را در کارخانه تولید کنیم.
جعفری با تاکید براینکه داروی تهیه شده، تاثیر خود را درکشت سلولی و مدل حیوانی نشان داده شده است، گفت: کار آزمایی‌های بالینی را انجام داده‌ایم. وقتی از این دارو دو بار در روز استفاده شود، مشکل خاصی ایجاد نمی‌کند. پس از آن فاز بالینی دوم را انجام دادیم. با نتایجی که به‌دست آوردیم با حمایت ستاد
نانو فناوری ریاست جمهوری این فراورده را ثبت کرده‌ایم و به‌صورت صنعتی نیز این دارو را تولید کرده‌ایم و با استفاده از آن فاز بالینی دو را انجام داده‌ایم. امیدوار هستیم که بتوانیم در یک الی دو ماه آینده این دارو را در کشور توزیع کنیم.
منبع: روزنامه سپید
ابراهیم
برای درمان سالک راهی وجود ندارد دختر من لیز کرده آمپول زده و کرم استفاده کرده ولی هیچ فایده ای ندارد