تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که در جلوی گردن قرار دارد و نقش حیاتی در تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن ایفا می‌کند. این غده هورمون‌هایی به نام تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) تولید می‌کند که در تنظیم سوخت‌وساز بدن، رشد و تکامل، و عملکرد سیستم عصبی نقش دارند. اختلالات تیروئیدی در کودکان و نوجوانان ممکن است تأثیرات قابل توجهی بر رشد فیزیکی، ذهنی و روانی آن‌ها بگذارد. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان به موقع این اختلالات برای پیشگیری از عواقب جدی اهمیت دارد.
در این مقاله، به بررسی بیماری‌های تیروئیدی در کودکان و نوجوانان، علائم، تشخیص، درمان و پیش‌آگهی آن‌ها خواهیم پرداخت.
انواع اختلالات تیروئید در کودکان و نوجوانان
اختلالات تیروئیدی در کودکان و نوجوانان به طور عمده به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
- کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم): در این حالت، غده تیروئید قادر به تولید کافی هورمون‌های تیروئیدی نیست.
- پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم): در این وضعیت، غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی بیشتری از حد معمول تولید می‌کند.
در ادامه به شرح هرکدام از این اختلالات خواهیم پرداخت.
کم‌کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان
کم‌کاری تیروئید یکی از شایع‌ترین اختلالات تیروئیدی در کودکان است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید قادر به تولید مقدار کافی هورمون‌های تیروئیدی نباشد. در این صورت، سوخت‌وساز بدن کند می‌شود و می‌تواند بر رشد جسمی، روانی و هوشی کودک تأثیر بگذارد.
علل کم‌کاری تیروئید در کودکان:
- کم‌کاری تیروئید مادرزادی: برخی از کودکان با کم‌کاری تیروئید به دنیا می‌آیند که به علت نقص در تشکیل غده تیروئید یا ناتوانی آن در تولید هورمون‌های تیروئیدی است.
- کم‌کاری تیروئید اکتسابی: این نوع کم‌کاری تیروئید معمولاً به علت بیماری‌هایی مانند تیروئیدیت (التهاب تیروئید)، جراحی تیروئید یا درمان‌های پرتودرمانی ایجاد می‌شود.
علائم کم‌کاری تیروئید در کودکان:
علائم این بیماری به شدت نقص عملکرد تیروئید بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- رشد کند یا عدم رشد طبیعی
- یبوست
- خشکی پوست و مو
- ضعف عضلانی و احساس خستگی
- افزایش وزن بدون دلیل واضح
- حساسیت به سرما
- تأخیر در تکلم و مهارت‌های حرکتی
- افسردگی یا تغییرات رفتاری
تشخیص کم‌کاری تیروئید در کودکان:
تشخیص کم‌کاری تیروئید معمولاً از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. در این آزمایش، میزان هورمون تیروکسین (T4) و هورمون محرک تیروئید (TSH) اندازه‌گیری می‌شود. در کم‌کاری تیروئید، میزان T4 پایین و TSH بالا است.
درمان کم‌کاری تیروئید در کودکان:
درمان کم‌کاری تیروئید با مصرف هورمون‌های تیروئیدی مصنوعی (مثل لووتیروکسین) انجام می‌شود. دوز مصرفی این دارو به طور منظم و با توجه به سن، وزن و نیازهای فرد تنظیم می‌شود.
پرکاری تیروئید در کودکان و نوجوانان
پرکاری تیروئید به حالتی گفته می‌شود که غده تیروئید به طور غیرطبیعی هورمون‌های تیروئیدی بیش از حد تولید می‌کند. این بیماری می‌تواند باعث تسریع در سوخت‌وساز بدن و بروز علائم مختلفی شود.
علل پرکاری تیروئید در کودکان:
- بیماری گریوز: شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید در کودکان است. این بیماری یک اختلال خودایمنی است که در آن بدن به اشتباه به غده تیروئید حمله می‌کند و باعث افزایش تولید هورمون‌های تیروئیدی می‌شود.
- گواتر سمی چندگانه: یک نوع بیماری تیروئیدی است که در آن چندین گره در غده تیروئید ایجاد می‌شود و موجب تولید بیش از حد هورمون تیروئیدی می‌شود.
علائم پرکاری تیروئید در کودکان:
علائم این بیماری می‌تواند به شدت فرد بستگی داشته باشد و شامل موارد زیر باشد:
- کاهش وزن ناگهانی حتی در صورت افزایش اشتها
- تعریق زیاد
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- اضطراب یا تحریک‌پذیری
- لرزش دست‌ها
- بی‌خوابی
- اسهال
تشخیص پرکاری تیروئید در کودکان:
تشخیص پرکاری تیروئید معمولاً از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. در این آزمایش، میزان هورمون‌های تیروئیدی (T3 و T4) بالا و میزان TSH معمولاً پایین است.
درمان پرکاری تیروئید در کودکان:
درمان پرکاری تیروئید می‌تواند شامل داروهای ضد تیروئید، جراحی تیروئید یا درمان با ید رادیواکتیو باشد. داروهای ضد تیروئید مانند متی‌مازول یا پروپیل‌تیوراسیل برای کاهش تولید هورمون تیروئیدی استفاده می‌شوند. در موارد شدیدتر، ممکن است نیاز به جراحی یا درمان با ید رادیواکتیو باشد.
گواتر در کودکان و نوجوانان
گواتر به بزرگ شدن غده تیروئید گفته می‌شود. این وضعیت ممکن است ناشی از کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باشد و به دلیل تغییرات هورمونی در غده تیروئید ایجاد شود.
علل گواتر در کودکان:
- کمبود ید: یکی از اصلی‌ترین علل بروز گواتر در بسیاری از مناطق جهان است.
- بیماری‌های تیروئیدی: مانند بیماری گریوز یا تیروئیدیت
- اختلالات خودایمنی: که سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌کند
درمان گواتر در کودکان:
درمان گواتر بستگی به علت آن دارد. اگر ناشی از کمبود ید باشد، مصرف مکمل ید توصیه می‌شود. در سایر موارد، درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند کم‌کاری یا پرکاری تیروئید ضروری است.
پیش‌آگهی و مراقبت‌های مورد نیاز
با تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، پیش‌آگهی برای بیشتر اختلالات تیروئیدی در کودکان مثبت است. درمان معمولاً با داروهای هورمونی یا داروهای ضد تیروئید انجام می‌شود و کودکان می‌توانند به رشد طبیعی و عملکرد بهینه برسند.
مراقبت‌های مورد نیاز برای کودکان با اختلالات تیروئیدی شامل نظارت منظم بر سطح هورمون‌های تیروئیدی، پیگیری رشد و پیشرفت روانی-شناختی، و مشاوره‌های تغذیه‌ای برای حمایت از روند درمان است.
نتیجه‌گیری
تیروئید یکی از غدد مهم در بدن است که عملکرد آن بر بسیاری از سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارد. اختلالات تیروئیدی در کودکان و نوجوانان ممکن است تأثیرات عمیقی بر رشد و توسعه آن‌ها بگذارد. تشخیص و درمان به موقع این بیماری‌ها می‌تواند به پیشگیری از مشکلات طولانی‌مدت کمک کند. آگاهی از علائم، علت‌ها و گزینه‌های درمانی این اختلالات برای والدین و متخصصان ضروری است.