در تمام کتب مرجع اندودونتیکس تعداد مواردی که نباید آنتی‌بیوتیک برای آنها تجویز شود بیش از اندیکاسیون‌های تجویز این داروهاست. درواقع موارد تجویز بیشتر شامل مواردی است که دندان بیمار مشکل سیستمیک برای او ایجاد کرده است؛ مانند تب، بی‌حالی، لنفادنوپاتی، سلولیت، تورم رو به گسترش در فضاهای سر و گردن، تریسموس بدون علت تشخیص داده شده. پروتکل تجویز پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک از این موارد هم کمتر است و حتی پزشکی مبتنی بر شواهد، امروز بسیاری از موارد پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک در دندان‌پزشکی را زیر سوال برده است.حال سوال اصلی این است که چه تصوراتی باعث می‌شود علیرغم اینکه دندان‌پزشکان می‌دانند نباید برای درمان کانال ریشه آنتی‌بیوتیک تجویز کنند مبادرت به تجویز آن می نمایند؟آنتی‌بیوتیک‌ها بیمار را درمان می‌کنند این تصور از اساس اشتباه است. دفاع بدن بیمار و فرآیند التهاب متعاقب آن درمان را باعث می شود.آنتی‌بیوتیک‌ها در بیماران با نقص ایمنی (و نه سالم) می‌توانند به این فرآیند کمک کنند.ولی در بیماران با ایمنی نرمال تاثیری ندارند.
در کلینیک، دندان‌پزشکانی را مشاهده کرده‌ام که بدون معاینه بیمار صرفا جهت اینکه پذیرش بیمار را به روز دیگری موکول کنند (بیمار را از سرشان باز کنند!) اقدام به تجویز آنتی‌بیوتیک می‌کنند. آنتی‌بیوتیک نمی‌تواند جایگزین درمان ریشه شود. چه در دندان نکروز و چه دندان با پالپیت غیر قابل برگشت. در واقع در هیچ کدام از این موارد خونرسانی برای رسیدن آنتی‌بیوتیک به موضع اصلی عفونت (پالپ) وجود ندارد یا کافی نیست. حتی در یک دندان با ضایعه پری آپیکال هم آنتی‌بیوتیک‌ها برای یک عفونت موضعی کنترل شده محصور در استخوان کار خاصی صورت نمی‌دهند.در مورد بیماران با عفونت در حال گسترش در فضا‌ها و علایم سیستمیک هم به تاخیر انداختن درمان و تجویز صرف آنتی‌بیوتیک بدون درمان، کاری غیر علمی، غیر اخلاقی و خطرناک است و آنتی‌بیوتیک باید مکمل درمان علت (درمان ریشه یا خارج کردن دندان عامل) باشد. بنابراین آنتی‌بیوتیک‌ها در اندودونتیکس درمان به شمار نمی‌روند.البته در برخی منابع معدود برای مواردی از قبیل ضایعات مقاوم به درمان آنتی‌بیوتیک به عنوان درمان پیشنهاد شده است. ولی اینکه این درمان چه اندازه مبتنی بر شواهد علمی است و دندان‌پزشکان می‌توانند به این منابع استناد کنند جای سوال دارد. آنتی‌بیوتیک‌ها محکم کاری به شمار می‌روند و می‌توانند نقص‌های درمان را پوشش دهند.آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند حداقل برای مدتی نقص‌های برخی درمان‌های ریشه را پنهان کنند. مثلا در یک درمان ریشه شکست خورده که به ایجاد فیستول منجر شده است، فیستول را موقت ببندند و یا اینکه مدتی علایم بیماران را کنترل کنند. ولی ما دندانپزشک هستیم و کار ما درمان قطعی بیماران و از بین بردن علت مشکلات آنهاست! نه گول زدن بیماران و از بین بردن موقت شکایت اصلی آنها! ما دندان‌پزشکان از پروتکل واحد درمانی بر اساس علم مبتنی بر شواهد تبعیت می‌کنیم که تمام محکم کاری‌های لازم را بیش از آنکه ما تصورش را بکنیم برای تمامی انواع بیماران در نظر گرفته است! اگر ما حتی بتوانیم در شرایط کشورمان بیشتر (ونه همه) استانداردهای درمانی رفرنس‌های دندان‌پزشکی را پیاده کنیم بدون شک نیازی به تمهیدات اضافی غیر علمی (مانند تجویز آنتی‌بیوتیک) نیست! راه جبران نقص‌های تکنیکی درمان، مانند نبستن رابردم، ایزولاسیون ناکافی، ضدعفونی برخی ابزار‌ها (به جای استریلیزاسیون) تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها نیست.اگر آنتی‌بیوتیک‌ها فقط میکروارگانیسم‌ها (و نه سلول‌های خودی) را هدف قرار می‌دهند، چرا اصلا برای همه بیماران آنتی‌بیوتیک تجویز نکنیم یا چرا همه بیماران پروفیلاکسی نشوند!؟ حقیقت این است که آنتی‌بیوتیک‌ها علیرغم اینکه به خوبی به سمت میکروارگانیسم‌ها نشانه گیری می‌شوند ولی زیان‌های متنوعی را متوجه ما انسان‌ها می‌کنند! تعداد کسانی که هر سال در اثر آلرژی به آنتی‌بیوتیک‌ها می‌میرند بیشتر از تعداد کسانی است که به خاطر عدم رعایت پروفیلاکسی آنتی‌بیوتیک برای مشکلات قلبی و عروقی خود می‌میرند.آنتی‌بیوتیک‌ها علاوه بر آلرژی، عوارض جانبی بسیار دیگری هم دارند. از اسهال و ناراحتی‌های گوارشی ساده گرفته تا تداخلات مرگبار با سایر دارو‌ها! آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای ارزانی نیستند و تجویز آنها هزینه ایجاد می‌کند. به علاوه مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها که تجویز غیرضروری آنتی‌بیوتیک از جمله توسط دندان‌پزشکان علت آن است می‌تواند جان تک تک افراد جامعه و حتی جان خود مارا تهدید کند. بنابراین در مواجهه با بیماران به پاسخ این سوال نیاندیشیم که چه آنتی‌بیوتیکی باید تجویز کنیم، بلکه به این سوال پاسخ دهیم که آیا اصلا لزومی دارد آنتی‌بیوتیک تجویز کنیم .
نوشته دکتر علی مرسلی ( دندانه )