افرادی که آلرژی‌های فصلی را تجربه می‌کنند،روزهای اوایل بهار و گاهی اواخر تابستان را با آبریزش بینی، خارش چشم، سرفه و عطسه سر می‌کنند. آنها بر خلاف بسیاری دیگر، ترجیح می‌دهند بسیاری از روزهای زیبای بهاری را در خانه یا فضاهای سرپوشیده بگذرانند. شاید بتوان با دانستن علل آلرژی فصلی و راهکارهایی برای کاهش حساسیت‌ها باز هم از بهار و عطرهای خوش این فصل لذت برد.
عوامل محیطی حساسیت‌زا
آلرژی را می‌توان واکنش طبیعی سیستم ایمنی بدن به عوامل مختلف خارجی تعریف کرد. حساسیت‌های فصلی نوع رایجی از آلرژی است که به دلیل گرده‌افشانی گیاهان در این فصل و تغییرات شرایط آب و هوایی بروز پیدا می‌کند. به گفته دکتر حمیدرضا معزی، استادیار دانشگاه آزاد علوم پزشکی تهران و متخصص بیماری‌های تنفسی، آلرژی‌ها به دو نوع قسمت فوقانی و تحتانی مجاری تنفسی تقسیم می‌شوند. این آلرژی‌ها شامل همه افراد نمی‌شود و عوامل محیطی در کنار عامل ژنتیک در بروز آلرژی نقش دارد. شیوع آسم و رینیت آلرژی در کنار یکدیگر در دهه‌های اخیر در حال افزایش است. بنابراین می‌توان گفت امروزه نقش اساسی را عوامل محیطی بازی می‌کند. در دهه‌های گذشته تعداد افرادی که در جهان دچار رینیت آلرژی یا آسم بودند کمتر از امروز بوده است. این اتفاق شاید به دلیل صنعتی‌شدن جوامع و قرار گرفتن در معرض انواع آلودگی یا دلایل دیگر باشد. آسم نیز یکی از بیماری‌های شایع تنفسی است و افراد مبتلا به آسم، واکنش‌پذیری و تحریک‌پذیری بیشتری نسبت به محیط دارند و علائم تنفسی تحتانی پیدا می‌کنند. این بیماران دچار تنگی نفس، سرفه و خس‌خس سینه می‌شوند و گاهی به دلیل مشکلات تنفسی، احساس سنگینی قفسه سینه پیدا می‌کنند. دلایل و علائم به وجود آمدن این آلرژی‌ها و همچنین روش‌هایی برای مقابله با حساسیت فصلی می‌تواند کیفیت زندگی افراد را در این ایام از سال بالا ببرد.
نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید
آلرژی‌های تنفسی به حساسیت‌هایی گفته می‌شود که از طریق محیط و مواد تحریک‌کننده وارد مجاری تنفسی می‌شود. افرادی که تحریک‌پذیری بیشتری دارند، به این علائم واکنش بیشتری نشان می‌دهند. دکتر معزی درباره افراد تحریک‌پذیر و عواملی که روی آنها تاثیر می‌گذارد، به جام‌جم می‌گوید: مشکلات تنفسی با عامل بیرونی، باعث ایجاد علائم تنفسی فوقانی و گاهی تحتانی می‌شود. علائم بیرونی می‌تواند گرد و خاک، سرما خوردگی، بوی محیطی مثل بوی سیگار یا مواد شوینده باشد. علائم تنفسی فوقانی که رینیت آلرژی نامیده می‌شود، به صورت ترشحات بینی، عطسه‌های فراوان، ترشحات اشک از چشم‌ها، احساس خارش در بینی یا حلق بروز پیدا می‌کند.
دکتر معزی درباره ارتباط آسم و آلرژی ادامه می‌دهد: آسم یک بیماری تنفسی است و با رینیت آلرژی ارتباط تنگاتنگ دارد، یعنی کسانی که آسم دارند، بالای 80درصد رینیت آلرژی هم دارند. از طرف دیگر کسانی که رینیت آلرژی دارند به احتمال 40 درصد آسم هم دارند و این یک ارتباط تنگاتنگ است. همگام با این دو مشکل، کودکانی که دچار واکنش پوستی حساسیتی می‌شوند هم در کنار این افراد قرار می‌گیرند و در اپیدمیولوژی، آمار این سه بیماری با هم بالا می‌رود یعنی در فردی که رینیت آلرژی و اگزمای پوستی دارد، احتمال ابتلا به آسم بالا می‌رود.
آلرژی‌های مداوم را دریابید
رینیت آلرژی به دو صورت موقت و گذرا یا به صورت دائمی رخ می‌دهد. آلرژی گذرا بستگی به فصل دارد که همان رینیت آلرژی (آبریزش بینی و…) فصلی نامیده می‌شود. آلرژی فصلی، اوایل بهار و اوایل پاییز یا اواخر تابستان بیشتر دیده می‌شود که به همان عوامل محیطی باز می‌گردد. دکتر معزی درباره دلایل بروز آلرژی موقت و دائم می‌افزاید: در این دو زمان از سال افراد در معرض گرده‌های گیاهان و مواد محیطی قرار می‌گیرند و بیش از هر زمان دیگری دچار علائم رینیت آلرژی می‌شوند. علائم رینیت آلرژی به صورت عطسه، آبریزش، اشک ریزش و خارش حلق و بینی بروز پیدا می‌کند. گاهی اوقات نیز ممکن است فرد در محل کار یا زندگی همیشه در معرض ماده تحریک‌کننده باشد و علائم همیشگی دیده شود. برای مثال حیوانات خانگی ممکن است باعث رینیت آلرژی مداوم شوند. در این حالت به دلیل بسته شدن مجاری تنفسی، فرد دچار سینوزیت مزمن می‌شود و به مرور زمان ممکن است باعث بروز عفونت‌هایی شود. گاهی اوقات به دلیل تحریک مواد آلرژی‌زا، بافت داخلی مجاری بینی ملتهب می‌شود و پولیپ و انسداد مجاری بینی ایجاد می‌شود. به همین دلیل فرد نمی‌تواند از طریق بینی نفس بکشد و بویایی ضعیف می‌شود. برای جلوگیری از بروز سینوزیت مزمن عفونی و پولیپ بینی باید نسبت به درمان این حساسیت‌ها اقدام شود.
اگر این علائم زود درمان نشود، علاوه بر مزاحمت همیشگی، کیفیت زندگی را پایین می‌آورد. بعضی مواقع این علائم زندگی فرد را هم تهدید می‌کند. بهترین توصیه این است که درمان زمانی آغاز شود که می‌تواند موثر باشد و کمترین عارضه را برای فرد ایجاد کند تا مشکلات در آینده کمتر شود.
با حساسیت فصلی چه کنیم؟
گاهی اوقات حساسیت نسبت به مواردی به وجود می‌آید که به ظاهر بدون خطر و عارضه هستند، اما بدن افراد مختلف ممکن است به آنها واکنش نشان دهد. عوامل تحریک‌کننده حساسیت افراد ممکن است در هر سن و شرایطی بروز پیدا کند.
علت اصلی حساسیت‌های تنفسی واکنش‌پذیری و حساسیت افراد به محیط است. اگر افراد از عوامل تحریک‌کننده فاصله بگیرند، علائم ممکن است کاهش یابد. در مورد آلرژی‌های فصلی هم توصیه‌هایی وجود دارد، مثل این که از تهویه مناسب در ماشین و محیط‌های بسته استفاده شود، افراد حساس در این فصل‌ها کمتر در محیطی که گیاهان قرار دارند رفت و آمد کنند تا مواد تحریک‌کننده کمتر وارد مجاری تنفسی شود. علاوه بر این در مواردی هم نیاز به تجویز دارو است. این داروها شامل آنتی‌هیستامین یا داروهای استنشاقی است که به صورت دوره‌ای تجویز می‌شود. افرادی که به طور مداوم با این علائم روبه‌رو هستند نیاز به درمان طولانی مدت دارند، اما بیشتر بیماران با مصرف دوره‌ای دارو بهبود پیدا می‌کنند.