گره‌خوردگی زبان وضعیتی است که به‌خاطر کوتاهی لگام ایجاد می‌شود که حرکت زبان را محدود می‌کند. بعنوان مثال، برخی افراد برای لیسیدن دور لب خود یا بالا بردن زبان در داخل دهانشان مشکل دارند. این می‌تواند به این معنی باشد که در غذاخوردن و حرف زدن دچار مشکل هستند.
لگام‌ها بندهایی کوچک از بافت هستند که در زیر زبان، درون گونه‌ها کنار دندان آسیای پشتی و زیر لب بالایی قرار دارند. وقتی جنین در رحم مادر شکل می‌گیرد، این بندها رشد برخی از ساختارهای دهانی را هدایت می‌کنند. زمانی که نوزاد به دنیا می‌آید، لگام‌ها کمی بلند هستند، گرچه به قرارگیری دندان‌های نوزاد کمک می‌کنند. لگام‌های زیر زبان، لگام‌های زبانی نامیده می‌شوند.
درحدود دو درصد از نوزادان ممکن است دچار گره‌خوردگی زبان شوند. اگر لگام خود‌به‌خود شل شود و اجازه بدهد که زبان آزادانه برای خوردن و حرف‌زدن حرکت کند، گره‌خوردگی زبان در کودکی از بین می‌رود. اما در برخی موارد، لازم خواهد شد که برای آزاد کردن زبان، کودک جراحی (فرِنِکتومی) انجام دهد.
علائم گره‌خوردگی زبان
علائم گره‌خوردگی زبان عبارتند از:
زبان نمی‌تواند دور لب‌ها را بلیسد.
زبان نمی‌تواند سقف دهان را لمس کند.
زبان نمی‌تواند در کناره‌های دهان حرکت کند.
وقتی زبان را باز کنید، نوک آن ممکن است صاف یا مربعی باشد به جای اینکه تیز باشد.
نوک زبان ممکن است قلب‌شکل یا دارای تورفتگی باشد.
نوزاد مبتلا به گره‌خوردگی زبان برای شیر خوردن—چه شیر مادر و چه شیرخشک—دچار مشکل باشد.
بین دندان جلویی در فک پایین ممکن است فاصله باشد.
علت گره‌خوردگی زبان
گره‌خوردگی زبان دو علت عمده دارد: یا لگام کوتاه است و یا در زمان رشد نتوانسته به سمت عقب برگردد و هنوز به نوک زبان چسبیده است. در مورد دوم، قلب‌شکل بودن نوک زبان بارزترین علامت است. هنوز مشخص نیست که گره‌خوردگی زبان ارثی است یا خیر.
مشکل غذاخوردن برای نوزادان
بسیاری از نوزادان مبتلا به گره‌خوردگی زبان به‌راحتی شیر می‌خورند. اما در برخی موارد این مشکل می‌تواند بر توانایی کودک برای شیرخوردن—شیرمادر و شیرخشک—اختلال ایجاد کند. مادران ممکن است در نوک سینه‌شان احساس زخم کنند و نوزاد نخواهد توانست برای بالا بردن وزن خود به اندازه کافی شیر بخورد.
تشخیص گره‌خوردگی زبان در نوزادان بسیار دشوار است—اگر در شیردهی مشکل دارید حتماً باید با پزشک کودکتان مشورت کنید. نشانه‌هایی که ممکن است نوزاد دچار گره‌خوردگی زبان باشد عبارتند از:
ایجاد زخم در نوک سینه‌های مادر حین و پس از شیردهی
نرم و له شدن نوک سینه‌های مادر پس از شیردهی
ایجاد علامت سفید روی نوک سینه‌های مادر پس از شیردهی
مشکل نوزاد برای نگه داشتن نوک سینه مادر
نوزاد معمولاً سینه نمی‌مکد و هوا می‌مکد
دهان نوزاد موقع غذاخوردن صدا می‌دهد
وزن نوزاد بالا نمی‌رود
مشکل در حرف زدن
گره‌خوردگی زبان در کودکان نوپا بسیار کمتر از نوزادان است و این می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که لگام با رشد بچه به حالت طبیعی درمی‌آید. در موارد ماندگار گره‌خوردگی زبان، کودک ممکن است دچار مشکلات گفتار شود. این مشکلات می‌تواند شامل ایجاد صداهایی که برای آن لازم است زبان یا نوک زبان:
به سقف دهان برخورد کند، مثل ت، د، ن، ل، س، ز
در کف دهان حالت هلالی شود، مثل ر
درمان گره‌خوردگی زبان بحث‌برانگیز است
درگذشته، لگام زیر زبان در نوزادان مبتلا به گره‌خوردگی زبان جدا می‌شد. امروزه، پزشکان بیشتر تمایل دارند که صبر کنند و ببینند با رشد نوزاد چه اتفاقی برای لگام می‌افتد.
برای نوزادان تازه‌به‌دنیا‌آمده که گام زبانشان کوتاه و سفت است و برای غذاخوردن مشکل دارند، گاهاً بدون بیهوشی گره‌خوردگی زبان جدا می‌شود. اینکار توسط دندانپزشک کودک یا جراح فک و صورت انجام می‌گیرد.
تحقیقات نشان داده است که این عمل خطرات و مشکلاتی را به دنبال دارد. البته این مشکلات تاحدودی نادر هستند اما می‌تواند شامل عفونت، خونریزی، زخم، درد و آسیب به زبان و اطراف آن شود.
برای کودکان بزرگتر معمولاً جراحی گره‌خوردگی زبان با بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. خطر اصلی این عمل به بیهوشی مربوط است، گرچه مثل همه عمل‌های جراحی احتمال خونریزی، عفونت و آسیب به زبان و اطراف آن وجود دارد. به طور‌کلی، فقط موارد بسیار حاد گره‌خوردگی زبان عمل می‌شوند.
والدین این نوزادان که به‌خاطر مشکل گره‌خوردگی زبان برای غذاخوردن مشکل دارند بهتر است به مشاور یا متخصص تغذیه کودکان مراجعه کنند تا مطمئن شوند علت مشکل شیرخواری نوزادشان گره‌خوردگی زبان است. کودکان نوپا و بزرگتر باید برای تشخیص اینکه گره‌خوردگی زبان موجب مشکل در حرف‌زدنشان شده است به متخصص گفتار مراجعه کنند.
فرِنِکتومی
جراحی مخصوص بریدن لگام زبان فرنکتومی نامیده می‌شود. این تکنیک برحسب سن فرد متفاوت است و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
نوزادان کوچکتر از ۱۲ ماهه: عمل بدون بیهوشی انجام می‌گیرد. سر نوزاد محکم گرفته می‌شود و لگام زبان با قیچی جراحی بریده می‌شود. تجقیقات زیادی گزارش می‌کنند که برای اکثر نوزادان شیرخوردن بلافاصله بعد از این عمل بهبود می‌یابد و همچنین حرکت زبان طی سه ماه پس از جراحی به حالت عادی برمی‌گردد.
بچه‌های بزرگتر و بزرگسالان: بیهوشی عمومی یا موضعی برای فرد انجام می‌شود. پس از عمل نیاز به بخیه خواهد بود.
التیام یافتن آن چند هفته یا ماه طول می‌کشد. به فرد توصیه می‌شود آب‌نمک قرقره کند، از دهان‌شوی‌های کلرهکسیدین استفاده کرده و داروهای ضدالتهاب مثل پارستمول (parcetemol) یا ایبوپروفن(ibuprofen) مصرف کند (در کودکان زیر ۱۴۴ سال مصرف آسپیرین توصیه نمی‌شود). کودکان بزرگتر و بزرگسالان پس از جراحی به گفتاردرمانی نیاز پیدا می‌کنند.
از کجا کمک بخواهید
پزشکتان یا پزشک مخصوص کودکان
متخصص تغذیه کودکان
متخصص گفتاردرمانی
دندانپزشک و متخصص دهان و دندان
نکات مهم
گره‌خوردگی زبان به‌خاطر کوتاه بودن لگام زبان ایجاد می‌شود که باعث می‌شود زبان قادر نباشد آزادانه موقع حرف زدن یا غذاخوردن حرکت کند.
با بالا رفتن سن (۲ تا ۳ سالگی) گره‌خوردگی زبان بهتر می‌شود.
موارد حاد گره‌خوردگی زبان را با عمل جراحی برییدن لگام درمان می‌کنند که فرنکتومی نامیده می‌شود.
منبع: بهداشت نیوز