زغالاخته یا اخته‌‌زغال یا زغال یا Cornus_mas میوه‌ای است از یک درختچه با برگهایی کشیده و شبیه به برگ درختان گیلاس و آلبالو، میوه آن نیز مانند آلبالو، در آغاز سبز و بسیار گس‌مزه است و چون برسد، مانند آلبالو تُرش و شیرین و با اندکی مزه گس است.
این میوه اندکی از آلبالو بزرگ‌تر و و بیضی‌شکل مانند پسته است؛ هسته آن نیز به‌خلاف هسته آلبالو، کشیده است؛ این میوه حاوی مقادیر زیادی آهن، کلسیم، اسید فولیک، ویتامینهای E , B1 ,B2 ,C و فلاوونوئیدها است.
این میوه قابض و مزاج آن سرد است؛ وطن این میوه، کوهستانهای طالقان، الموت، اشکورات، دیلمان و ارسباران است؛ چوب درخت زغالاخته، ممتاز از درختان دیگر است و به‌دلیل چگالی بالا، در آب فرو نمی‌رود، بسیار محکم و توپُر است و به همین سبب، در گذشته‌های دور، جنگجویان اسماعیلی و دیلم، از آن برای ساخت نیزه استفاده می‌کردند.
خواص درمانی زغالاخته
میوه زغالاخته برای درمان بیماریهای قلب، سرطان، دیابت، تصلب شرایین، آب مروارید، آرتروز و آرتریت بسیار مفید است؛ فروکتوز و گلوگز زغالاخته اندک است و به همین دلیل مصرف آن برای افراد چاق و بیماران دیابتی، مضر نیست.
خوردن میوه خام آن و نیز دمجوش ذغال‌اخته برای کاهش فشار خون و نیز همین دمجوش یا دمجوش برگ زغالاخته، برای بیماران دیابتی مفید است.
به‌جهت آنکه زغالاخته قابض است، خوردن آن یا دمجوش آن، در درمان اسهال مفید است همچنین میوه آن و نیز دمجوش آن، برای رفع امراض کلیوی و عفونت مجاری ادرار همچنین بواسیر مفید است.
ابن‌سینا از آب زغالاخته برای شست‌وشوی زخم عفونی استفاده کرده است؛ مصرف زیاد میوه زغالاخته، به افراد سردمزاج توصیه نمی‌شود.
مصرف زیاد میوه زغالاخته ممکن است فرد را دچار افت فشار خون کند؛ در این صورت باید به فرد، عسل یا خرما خوراند؛ مصلح زغالاخته، گلپر است همچنین برای کاهش اثرات سوء آن می‌توان آن را با گلپر و نمک، میل کرد و اگر کسی با خوردن زیاد زغالاخته دچار افت فشارخون یا بی‌حالی و سردرد شد، به او عسل یا خرما، یا کشمش بخورانند و به نوک بینی او عطر گل محمدی یا دیگر عطرهای گرم‌مزاج بزنند و پیشانی و گیجگاهی و پشت سر او را روغن گرم‌مزاج (بادام، بادام تلخ، کنجد، زیتون و…) بمالند.
فرآورده‌های زغالاخته
میوه زغالاخته را می‌توان تازه میل کرد همچنین میوه آن را می‌خشکانند تا در فصول دیگر نیز بتوانند از آن استفاده کنند همچنین از میوه آن می‌توان مربا تهیه کرد یا در ترکیب خورشتها استفاده کرد؛ میوه تازه یا خشکیده آن را می‌توان به‌تنهایی دمجوش تهیه کرد و با عسل یا خرما و یا کشمش میل کرد؛ با برگ آن به‌صورت منفرد یا همراه با گل توت‌فرنگی یا گل‌گاوزبان می‌توان دمجوش ساخت.