مدتی است که خبراستفاده از یک داروی دیابت به منظور درمان چاقی در برخی رسانه ها مانند نیویورک تایمز منتشر شده است. البته اصل خبر به این صورت است: «سازمان غذا و داروی آمریکا داروی دیابت شرکت نوو نوردیسک را به‌عنوان داروی چاقی تایید کرد. این اولین‌بار است که یک داروی تزریقی برای درمان اضافه وزن تایید می‌شود. داروی لیراگلوتاید بعد از این با اسم تجاری ساکسدانا برای بزرگسالان چاقی که دچار مشکلات سلامت مربوط به وزن، مثل دیابت نوع دو، فشار خون بالا و کلسترول بالا هستند روانه بازار خواهد شد.» خیلی از افراد به‌خصوص آنهایی که از مشکل چاقی رنج می‌برند، ممکن است از شنیدن این خبر بسیار خشنود شده باشند و فکر کنند دیگر به‌راحتی می‌توانند برای همیشه و بدون تحمل رژیم‌های سخت و طاقت‌فرسا به وزن ایده‌آل خود دست پیدا کنند. اما آیا تزریق این آمپول‌ها برای همه افراد مجاز است یا فقط افراد دیابتی می‌توانند از آن استفاده کنند؟! آیا تزریق این دارو صرفا برای کاهش وزن است و عوارضی با خود به همراه ندارد؟! در ادامه دکتر محمدرضا مهاجری تهرانی، متخصص داخلی و فوق تخصص غدد و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر مجید ولی زاده فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی درمورد این آمپول بیشتر توضیح می‌دهند.
لیراگلوتاید چیست؟
اخیرا سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده، مصرف دارویی به‌عنوان لیراگلوتاید را در درمان چاقی تایید کرده که تزریقی است. این دارو در افرادی که دیابت دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد و در درمان دیابت به‌عنوان یکی از خط‌های درمانی موثر است به‌خصوص اگر فرد دیابتی به اضافه وزن هم دچار باشد.
چطور به کاهش وزن دیابتی ها کمک می کند؟!
امروزه برند خاصی از داروی لیراگلوتاید به اسم تجاری ساکسدانا مورد تایید قرار گرفته که تزریق آن می‌تواند باعث کاهش وزن شود. این دارو در بیماران دیابتی و هم کسانی که اضافه‌وزن و چاقی دارند باعث کاهش تخلیه معده شده و فرد احساس سیری می‌کند و ترشح انسولین وابسته به غذا را تحریک و می‌تواند قند را کاهش دهد. همچنین این دارو ترشح هورمون دیگری به نام گلوکاگون را مهار می‌کند که این هورمون باعث افزایش قند خون می‌شود. به‌طور کلی این دارو برای بیماران دیابتی بسیار خوب است و در کشور ما هم برای کنترل دیابت در افراد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آیا افراد چاق، بدون داشتن دیابت می‌توانند از این دارو استفاده کنند؟!
برای چاقی بدون دیابت هم از برند succenda می‌توان استفاده کرد. البته معمولا برای درمان چاقی اولین قدمی که باید برداشته شود این است که بررسی شود فرد به اضافه‌وزن مبتلاست یا چاقی؟! که معمولا براساس شاخص توده بدنی ما این موضوع را تعیین می‌کنیم. به‌علاوه هر فرد می‌تواند به تنهایی شاخص توده بدنی (BMI) خود را حساب کند. شاخص توده بدنی مقیاسی برای اندازه‌گیری میزان تناسب وزن نسبت به قد فرد است. این شاخص از طریق حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد فرد محاسبه می‌شود. البته ما شاخص دیگری برای تعیین اضافه وزن و چاقی داریم که آن چاقی شکمی است که اهمیتش بیشتر است؛ یعنی اگر افراد دور شکم‌شان را با یک متر نواری در موازات ناف اندازه‌گیری کنند در مرحله بازدم، اگر در خانمها بیشتر از 88 و در آقایان بیشتر از 102 باشد این افراد مبتلا به چاقی شکمی هستند که اهمیتش از چاقی معمولی بیشتر است و بیشتر مستعد بیماری‌های قلبی و عروقی و فشارخون بالا خواهند بود.
کدام بی‌ام‌آی، نشانه چاقی است؟
اگر شاخص توده بدنی فردی حدودا بین 20 تا 25 باشد، شاخص توده بدنی‌اش نرمال است و اگر زیر 20 باشد فرد دچار کاهش وزن و اگر بالای 25 باشد فرد مبتلا به اضافه‌وزن و اگر بالای 30 باشد مبتلا به چاقی است. البته چاقی درجات مختلفی دارد و باید مشخص شود علت بروز چاقی در فرد چیست؟! به‌دلیل وجود بیماری هورمونی است یا کم کاری تیروئید یا پرکاری غده فوق کلیه یا سندروم کوشینگ؟! همچنین در بیماران دیابتی معمولا اضافه‌وزن و چاقی در دیابت نوع 2 وجود دارد. برای همین باید قبل از هر اقدامی مشخص شود که کدام بیماری در چاقی افراد تاثیرگذار بوده است.
عوارض این دارو چیست؟
عوارض دارو در بیماران دیابتی و در بقیه بیماران به صورت تهوع است که با ادامه مصرف برطرف می‌شود. به‌ندرت ممکن است افراد دچار درد شکم، اسهال و یبوست شوند. می‌تواند باعث راش‌های پوستی و سرفه و تورم صورت و افسردگی هم شود و عارضه نادر این دارو التهاب لوزالمعده یا پانکراتیت است که با درد شدید شکم و تهوع همراه است که در صورت این علائم باید مصرف دارو قطع شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که این دارو با مصرف غذایی یا بدون مصرف غذا می‌تواند استفاده شود.
چه کسانی نباید سراغ این دارو بروند؟
با این حال همان‌طور که گفته شد افراد دیابتی یا کسانی که آپنه انسدادی خواب (یعنی در شب‌ها به علت چاقی شدید فرد دچار قطع تنفس به صورت پی‌در‌پی می‌شود و به اصطلاح خرخر می‌کند) دارند اگر بی‌ام‌آی‌شان هم بالای 30 نباشد، پزشک اگر صلاح بداند می‌توانند از داروی succenda استفاده کنند، چراکه این افراد در شب خواب کافی ندارند، مرتبا از خواب بیدار می‌شوند و طی روز به شدت خسته و خواب‌آلود هستند و فشار‌خون‌شان بالا می‌رود و مستعد بیماری قلبی-عروقی هستند. بنابراین هر طور شده باید بیماری آپنه انسدادی خواب را درمان و کمک کنیم که فرد کاهش وزن پیدا کند، چون با کاهش وزن می‌توان مقدار زیادی این حالت را در فرد از بین برد.
نکاتی که بهتر است قبل از تزریق بدانید:
تزریق دارو به صورت زیر پوستی است و معمولا در ران‌ها، بازوها و شکم تزریق می‌شود.
نباید این دارو به صورت مشترک بین افراد استفاده شود حتی با اینکه سر سوزن قلمی شکل است، چراکه امکان انتقال عفونت بین افراد وجود دارد .
در یخچال نگهداری شود تا کیفیت آن افت نکند.
بدون تجویز پزشک، هرگز!
اولا کسانی که با مشکل اضافه‌وزن و چاقی مراجعه می‌کنند، لازم است وجود بیماری‌های دیگر در این افراد رد شود و مشخص شود که آنها به بیماری خاص دیگری مبتلا نیستند، چراکه اگر فرد مبتلا به کم‌کاری تیروئید باشد با درمان کم‌کاری تیروئید تا حدود زیادی اضافه‌وزنش از بین خواهد رفت یا اگر بیماری‌های دیگری مثل غده فوق کلیه یا سندروم کوشیگ وجود داشته باشد باید تشخیص داده شود که تشخیص این بیماری‌ها توسط پزشک صورت می‌گیرد. بنابراین اصلا توصیه نمی‌شود بیماران سرخود و بدون مشورت با پزشک به داروخانه مراجعه کنند و با درخواست داروهای کاهش وزن اقدام به کاهش وزن‌شان کنند، چون باید از نظر عوارض بیماری‌هایی که می‌تواند منجر به چاقی شود و همچنین از نظر عوارض خود چاقی که روی ارگان‌های دیگر بدن تاثیرگذار است مورد ارزیابی قرار گیرند. مثل دیابت، چربی خون و فشارخون و…
تجویز دارو هم حتما باید با پزشک باشد که اگر با دارو دچار عوارضی شدند، باز هم زیر نظر پزشک بتوانند دارو را جلو ببرند یا بر‌حسب مورد قطع کنند و مسئولیت این کار با پزشک است و اصلا توصیه نمی‌کنیم بیماران خودشان تصمیم بگیرند از دارو استفاده کنند.
چطور به وزن ایده‌آل‌مان دست پیدا کنیم؟
دکتر مجید ولی زاده فوق تخصص غدد در این باره می گوید: بهتر است قبل از ذکر هر نکته‌ای ابتدا در مورد چاقی و درمان‌های اصلی آن صحبت کنیم و سپس به این مطلب بپردازیم. زمانی که شاخص توده بدنی بیشتر از 25 باشد به آن اضافه وزن و در صورتی که بیش از 30 باشد به آن چاقی اطلاق می‌شود که درجات مختلف از خفیف تا شدید دارد. همچنین از دور شکم نیز برای توصیف چاقی می‌توان استفاده کرد که بهتر است برای این کار از معیارهای کشور خودمان استفاده کنیم. می‌دانیم که چاقی و اضافه‌وزن علاوه بر تغییر شکل بدن خطر بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر مانند دیابت، پرفشاری خون و افزایش چربی‌های غیرسالم خون را افزایش می‌دهد و از این طریق افراد با وزن غیرطبیعی در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی قرار می‌گیرند.
چرا کاهش وزن سریع، مورد تایید متخصصان نیست؟
افراد دارای وزن بیشتر از حد مناسب به‌دنبال راه‌هایی برای کاهش وزن و رسیدن به وزن رویایی خود می‌گردند، ولی در همین ابتدا باید گفت کاهش وزن و حفظ آن در طولانی‌مدت بسیار دشوار است و اکثر افرادی که در زمانی کوتاه موفق به کاهش وزن می‌شوند قادر به حفظ آن نخواهند بود. بنابراین از همان ابتدا افراد چاق باید دنبال اهداف واقع‌گرایانه باشند و رویا و خیال پردازی را کنار بگذارند. کاهش 5 الی 10درصد وزن حال حاضر در یک بازه زمانی 12-6ماهه هدفی واقع‌گرایانه است که می‌تواند خطر بیماری‌های غیرواگیر را تا 50درصد کاهش دهد. این هدف‌گذاری علاوه بر افزایش احتمال موفقیت، سرخوردگی ناشی از نرسیدن به هدف و احتمال بازگشت وزن از دست رفته را نیز کاهش خواهد داد.
هرگز فراموش نکنید
داروها ازجمله Saxenda به‌عنوان اقدامات کمکی و در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند و استفاده از آنها معجزه نمی‌کند ضمن اینکه بیشتر اثر خود را طی ماه‌های اول نشان می‌دهند و پس از آن تاثیرشان کاهش می‌یابد.
نتیجه قطعی کی به دست می آید؟
در مرحله بعد باید بدانیم که کنترل وزن یک کار تیمی است که در آن متخصصان یا کارشناسان تغذیه، روانشناسان و سایر تخصص‌های موردنیاز شرکت دارند. بله تکرار می‌کنم روانشناسان نیز جزو افراد اصلی تیم هستند چون افرادی که دنبال کاهش وزن هستند باید در عادات زندگی خود تغییر ایجاد کنند و برای این کار نیاز به مشاوره دارند. همچنین بسیاری از فشارهای عصبی و استرس‌ها منجر به غذا خوردن می‌شود که باید برای آنها راه‌حلی اندیشیده شود. اساس کاهش وزن تغییر شیوه زندگی است که کنترل رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی جزء اجزای اصلی آن هستند.
آیا آمپول چاقی، می‌تواند افزایش وزن را درمان کند؟
اساسا استفاده از داروها باید زمانی انجام شود که فرد چاق یا دارای اضافه‌وزن در استفاده از رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و تغییر شیوه زندگی برای کاهش وزن ناموفق بوده ولی به‌کارگیری داروها باید توام با ادامه رژیم غذایی و ورزش باشد تا احتمال موفقیت در اهداف واقع‌گرایانه افزایش یابد. استفاده از داروها در افراد دارای شاخص توده بدنی بیشتر از 30 یا افرادی که در کنار اضافه وزن دچار عوارض ناشی از آن مانند دیابت یا پرفشاری خون شده‌اند، توصیه می‌شود. داروها برای کنترل چاقی اثر محدودی دارند و نباید از آنها انتظار معجزه داشت. متاسفانه داروهای بسیاری بدون داشتن مجوزهای بهداشتی لازم در کشور مصرف می‌شوند که در طولانی‌مدت خود منجر به بروز عوارض و مشکلات طبی جدیدی خواهند شد. حتی بسیاری از داروهایی که به اسم داروهای گیاهی به فروش می‌رسند دارای افزودنی‌های ناسالم و غیرمجاز هستند که روی بسته آنها هیچ‌گاه ذکر نمی‌شود و حتی در زمان پرسش انکار می‌شوند.
آیا داروی ساکسادانا را تایید می‌کنید؟
یکی از داروهای مورد تایید سازمان غذا دارو Liraglutide ، 3 میلی‌گرمی با اسم تجاری Saxenda است. تنها داروی تزریقی از این خانواده که استفاده از آن برای کنترل وزن تایید شده است و توسط شرکت Novonordisc دانمارک تولید می‌شود. این دارو هنوز در بازار دارویی ما وجود ندارد ولی شکل ضعیف‌تر آن با اسم تجاری Victoza در کشور ما وجود دارد و در درمان دیابت استفاده می‌شود. این دارو به شکل تزریقی است و در ناحیه بازو، شکم و ران‌ها استفاده می‌شود، به‌ویژه هنگام شروع مصرف این دارو عوارض گوارشی به‌صورت تهوع، استفراغ، اسهال، احساس عدم هضم غذا و بی‌اشتهایی مشاهده می‌شود که برای کاهش شدت این علایم دارو با مقدار کم شروع می‌شود و به‌تدریج مقدار آن افزایش داده می‌شود تا کم‌کم بدن با آن تطابق پیدا کند و به این ترتیب پس از مدتی بسیاری از افراد استفاده کننده آن را به‌خوبی تحمل خواهند کرد. خوشبختانه به ندرت عوارض جدی مانند التهاب پانکراس با این دارو گزارش شده است.
هزینه درمان چقدر است؟
قیمت این دارو (شکل ضعیف‌تر آن که برای درمان دیابت استفاده می‌شود) نیز بالاست و قیمت یک دوره حداقل یک ماهه مصرف آن حدود 600 هزار تومان است که بیمه‌ها پرداخت آن را برای بیماران چاق تقبل نمی‌کنند.
حرف آخر!
اساس درمان چاقی تغییر شیوه زندگی و استفاده از رژیم غذایی مناسب و افزایش فعالیت بدنی است که باید ضمن مشورت با افراد خبره و دارای مجوز این کار و پس از هدف‌گذاری واقع‌گرایانه انجام شود. داروها ازجمله Saxenda به‌عنوان اقدامات کمکی و در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند و استفاده از آنها معجزه نمی‌کند ضمن اینکه بیشتر اثر خود را طی ماه‌های اول نشان می‌دهند و پس از آن تاثیرشان کاهش می‌یابد.
منبع: مجله سیب سبز