کولبر کیست؟ چه کالاهایی را حمل می کند؟ چقدر درآمد دارند؟ چه خطراتی در کمین کولبران است؟ 74 نفر از کولبران در سال 91 ، 16 کولبر در 9 بهمن 95 در نتیجه ریزش بهمن در یکی از روستاهای سردشت زیر برف ماندند که 4 نفر جان خود را از دست دادند و تعدادی هم جراحت دیدند. نیمه اسفند 95 بر اثر سرمای شدید 5 کولبر سردشتی در روستای بیوران دچار سرمازدگی شدند و یک نفر از این کولبران جان خود را از دست داد.
کولبر کیست؟
کولبران(حمل کنندگان) به افرادی گفته می‌شوند که برای کسب درآمد زندگی خود مجبور به حمل غیرقانونی اجناسی بین دو طرف خط مرزی می‌شوند. کولبران بیشتر در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان مشغول به کولبری هستند. آنها به خاطر بیکاری و از روی ناچاری و در قبال دستمزد ناچیز اقدام به حمل و ورود کالای خارجی از نقاط غیررسمی و بدون مجوز گمرکی می‌کنند.
بعد از اجرای طرح انسداد مرزها و با راه اندازی بازارچه های موقت مرزی، مرزنشینان کردستان برای امرار معاش به وسیله کول بری اقدام به جابجایی کالا می کنند.
کالای مورد نظر که طبق تعریف قانون قاچاق محسوب می‌شود بر روی پشت کولبرها و یا از طریق حمل با حیوان بارکش از مناطق صعب العبور مرزی به داخل شهرها و روستاهای مرزی انتقال داده می‌شود. بیشتر این اجناس تلویزیون، کولر، بخاری، سیگار، لاستیک خوردرو، پوشاک و منسوجات هستند. کولبری در استان‌های مرزی بیشتر رواج دارد و جزو یکی از خطرناکترین کارها در ایران محسوب می‌شود. بیشتر افراد کولبر را جوانان و افراد میانسال تشکیل می‌دهند که فقط برای امرار معاش روزانه خود روی به این شغل خطرناک آورده‌اند. بازه سنی این کارگران بین ۱۳ الی ۶۰ سال می‌باشد. هرساله بیش از صدها نفر از کارگران کولبر جان خودرا در مرزهای کشور ایران از دست می‌دهند. بیشتر آنها در حین گذر غیرقانونی از مرز مورد تیراندازی نیروهای مرزی قرار می‌گیرند. بیشترین آمار کشته‌شدگان کولبر به شهرهای مریوان، سردشت، اشنویه، بانه، نوسود و کرمانشاه تعلق دارد.
کولبران چقدر درآمد دارند؟
جلال محمودزاده، نماینده مردم مهاباد در مجلس شورای اسلامی می گوید: کولبران فقط برای ۱۰۰ هزار تومان، ۳۰۰ کیلو بار را به دوش می‌کشند و زیر برف و بهمن می‌مانند. این در حالی است که به گفته این نماینده مجلس شورای اسلامی به ایسنا «افرادی تنها با یک تماس تلفنی و بدون طی این مراحل قانونی از مرزها و جلوی چشم ماموران هزاران تن محصول وارد می‌کنند».
او گفته که کولبرها کسانی هستند که برای کسب لقمه حلال به معابر مرزی می‌روند و یک محموله سنگین را برای تنها 100 هزار تومان حمل می‌کنند اما افرادی با روابط خاص و با یک توصیه نامه بدون زحمت و بدون دریافت مجوز، هزاران تن محصولات کشاورزی مثل پرتقال و خشکبار را از مرزهای رسمی بدون طی مراحل قانونی وارد می‌کنند. این در حالی است که درآمد مرزها باید برای مرزنشینان و کولبرانی هزینه شود که زیر برف مفقود شده‌اند.
نظر رهبر درباره کولبرها
بد نیست بدانید آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، در آستانه روز کارگر در دیدار هزاران نفر از کارگران، قاچاق را بلایی بزرگ و سم تولید داخلی برشمردند و با انتقاد شدید از عدم برخورد جدی با این مسئله تأکید کردند: «باید قوی‌ترین اشخاص را مأمور این کار کرد و دولت، ضمن تقویت دستگاههای ذیربط، با قدرت با قاچاق سازمان‌یافته مقابله و برخورد کند. البته منظور از مبارزه با قاچاق کالا، مقابله با کولبرهای ضعیفی که در برخی مناطق اجناس کوچک را وارد می‌کنند، نیست؛ بلکه منظور قاچاقچیان بزرگی است که با ده‌ها و صدها کانتینر، اجناس قاچاق، وارد کشور می‌کنند».
وضعیت کولبران
صدیف بدری سخنگوی کمیسیون عمران درباره لزوم رسیدگی به وضعیت کولبرها می‌گوید: «آنها هر کسی که باشند انسان هستند و از نظر وظیفه انسانی باید به وضعیتشان رسیدگی شود و قطعا رسیدگی خواهد شد. شاید تلاشها را به صورت گسترده در خبرها منتشر نکنند اما حتما رسیدگی می‌شود.» او درباره تفاوت نحوه برخورد با کولبرها و قاچاقچیان کلان در کشور می‌گوید: «درباره قاچاق نیاز به سیاست‌های مدون و قاطعیت لازم داریم و دولت هم باید کمک کند و با قاطعیت باید با ماجرا برخورد شود. چه دانه درشت و چه دانه کوچک. شروع و سختگیری هم باید از دانه درشت‌ها باشد. یکی از عوامل اصلی که به تولید داخلی و اقتصاد ضربه وارد کرده است همین قاچاق است. چه لوازم خانگی و چه محصولات دیگر. برنامه‌ریزی دقیق و برخورد شدیدی لازم است و امیدوارم دولت آن را عملیاتی کند. در حرف خوب هستیم ولی وضعیت بازار نشان می‌دهد که در عمل خوب ظاهر نشده‌ایم.» او ادامه می‌دهد: «با همه باید برخورد شود ولی سختگیری باید از دانه درشت‌ها شروع شود. با کولبرها هم باید برخورد شود ولی برخورد را باید از دانه درشت‌ها شروع کنیم. شهرهای مرزی داد و ستد خوب انجام می‌شود. در استان کردستان و بانه دولت دستها را باز گذاشته که داد و ستد انجام شود ولی کولبرها باز هم متوسل می‌شوند به قاچاق. باید برخورد شود اما باز هم تاکید می‌کنم که شدیدترین برخورد باید با قاچاقچیان کلان باشد.
انسداد معابر کولبران
در ۹ مرداد ۱۳۹۶ حکومت ایران دستور انسداد معابر غیرمجاز کولبران در ۴ استان مرزی شامل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان را صادر کرد. هیئت دولت آیین‌نامه را تحت عنوان ساماندهی مبادله در بازارچه‌های غیررسمی موقت مرزی را ابلاغ نمود که بر اساس آن مدیریت ۸ بازارچه مرزی جدید به گمرک ایران واگذار شد و لذا نیروی انتظامی باید نسبت به انسداد معابر آن اقدام نماید.
حوادث کولبران در سال ۱۳۹۶
روز شنبه ۵ فروردین ماه ۱۳۹۶، دو کولبر در منطقه مرزی «شیخ سیله» از توابع منطقه «تازه آوا» در ثلاث باوه جانی، بر اثر شلیک مستقیم نیروهای هنگ مرزی و انتظامی این شهرستان به شدت مجروح شده‌اند. هویت یکی از کولبران «ولی رمضانی» اعلام شده‌است. غروب روز جمعه ۱۱ فروردین ماه ۱۳۹۶ شمسی، یک کولبر کرد بنام عبدالله از اهالی روستای «کوربناو» سردشت، بر اثر سقوط از ارتفاعات در مرز «بیتوش» این شهرستان جان باخت. وی ۶۵ ساله بود. شامگاه ۱۹ فروردین ۱۳۹۶ یک شهروند کُرد به دنبال کمین و شلیک نیروهای هنگ مرزی رژیم ایران در منطقه مرزی سردشت به شدت مصدوم گردید. هویت کولبر زخمی شده “رزگار” اهل روستای”کوسه‌له” اعلام شده‌است. روز چهارشنبه ۲۳ فروردین ۱۳۹۶ یک کولبر کرد در مناطق مرزی شهرستان بانه، به علت شلیک مستقیم نیروهای انتظامی رژیم ایران کشته شد. هویت این کولبر «آزاد محمودی»، اعلام شده‌است. سحرگاه روز ۲۴ فروردین ۱۳۹۶ دو کولبر پس از اصابت گلوله نیروی انتظامی رژیم ایران در سقز و بانه جان باختند. اسامی افراد کشته شده عطا حسینی و آزاد محمودی است. روز شنبه ۲۶ فروردین ۱۳۹۶ نیروهای انتظامی رژیم ایران به تجمع کولبران در منطقه «هوردران» از توابع شهرستان سردشت هجوم بردند که طی آن حداقل ۴ نفر کشته و زخمی شده‌اند. هویت یکی از کولبران کشته شده «احمد مام قادری» است که به علت شدت جراحات وارده جان خود را از دست داد. سحرگاه روز دوشنبه ۲۸ فروردین ۱۳۹۶ یک کولبر۲۰ ساله کُرد به نام «نظیر ادراک» که برای تأمین معاش روزانه روانه نقاط مرزی پاوه شده بود به علت سقوط از ارتفاعات در گردنه «تته» واقع در میان مریوان و پاوه جان خود را از دست داد. روز سه‌شنبه ۲۹ فروردین ۱۳۹۶، یک جوان کرد ۳۵ ساله به نام حسن مام رسولی بر اثر انفجار مین در روستای «مه‌زرا» از توابع شهرستان سردشت مجروح شد و از ناحیه چشم نقص عضو شد.
در ۱۳ تیر ۱۳۹۶ یک کولبر نوجوان به نام «برهان علم‌هولو» در یکی از مناطق مرزی ماکو توسط نیروهای نظامی ایران کشته شد.
در هفته دوم مرداد در پی آتش گشودن نیروهای انتظامی در اشنویه دو کولبر کشته شدند. همچنین در پی شلیک مستقیم نیروهای هنگ مرزی در ارومیه یک کولبر زخمی شد. دو کولبر کشته شده عزالدین خالدی و فرجاد جسیمی نام داشتند. اجناس ده‌ها کولبر نیز در مناطق مرزی مصادره شد.. روز دوشنبه ۳۰ مرداد نیز در پی شلیک مستقیم نیروهای پاسگاه میل ۳۷ هنگ مرزی بازرگان، یک کولبر نوجوان به نام «وحید دولتخواه جنکانلو» در روستای «یاریم قیه علیا» از توابع ماکو مجروح شد که به علت شدت جراحات پس از چند ساعت در بیمارستان فجر ماکو درگذشت.