بهبود دهنده نان چیست؟

بهبود دهنده نان چیست؟

نان در کشور ما جز اولین‌ها در سبد غذایی مردم است و متاسفانه کیفیت نان‌ها آنجور که باید نیست.  مصرف سرانه نان در ایران 164KG است این در حالی است که مصرف سرانه نان در اروپا 68Kg است.

بهبود دهنده کلمه‌ای آشنا در صنعت نان می‌باشد.بهبود دهنده نان باعث افزایش کیفیت نان می‌شود.بهبود دهنده نان باعث افزایش ماندگاری نان می‌شود. در قدیم از روغن به عنوانبهبود دهنده نان استفاده می‌کردند. بعد از آن از مواد شیمیایی به عنوان بهبود دهنده استفاده می‌کردند اما این روزه از آنزیم استفاده می‌شود که فاقد مواد شیمیایی است. بهبود دهنده نان به گسترش خمیر کمک می‌کند هم چنین بهبود دهنده نان به ورآمدن خمیر کمک می‌کند.بهبود دهنده نان از از خوابیدن خمیر در مرحله تخمیر نهایی و پخت نان جلوگیری می کند. بهبود دهنده ها  flour improver  ترکیباتی هستند که با ایجاد انعطاف پذیری و افزایش قدرت تحمل خمیر در کلیه مراحل تولید نان اعم از میکس کردن، تخمیر و پخت سبب بهبود کیفی محصول نهایی می شوند. بهبود دهنده ها به نانوا کمک می کند تا محصولی با حجم و شکل ظاهری بهتر و با قابلیت حفظ تازگی بیشتر در طول مدت زمان مصرف تولید نماید. معمولا بهبود دهنده برای خمیرهایی است که خمیرمایه دارند و مدت ور آمدن طولانی دارند و به ازای هر نیم کیلو   2 تا 3 گرم ریخته میشود .

نکته:
روغن شیرینی پزی به منظور تردتر شدن نان اضافه می شود و میزان مصرف برای هر یک کیلو آرد 30 گرم است

–    نمک به عنوان طعم دهنده و امولسیون کننده (یکنواخت کننده) در نان اضافه می شود.

– شیر مناسب برای پخت نان ها شیر خشک چربی گیری شده است. خمیرهایی که با شیر مایع ساخته بشود بصورت بریده بریده و چسبناک می شود و کار با آن ها مشکل و نان ساخته شده با آن کم حجم و ناجور میشود. اما افزودن شیر خشک باعث اختلاط بهتر مواد ، جذب بیشتر آب و رنگ بهتر و کاهش زمان پخت می شود. این نوع شیر به نسبت 2-1 قسمت در 100 قسمت آرد افزوده می شود.

–تخم مرغ: فیلمی که در آرد ایجاد می شود و حباب های گاز را نگه می دارد توسط تخم مرغ مستحکم تر می‌شود. میزان مصرف 100-35 قسمت تخم مرغ در 100 قسمت آرد است. الیته در پخت نان تخم مرغ زیاد استفاده نمی شود مگر نانوایی هایی که نان های مخصوص می پزند. معمولا به خمیر تخم مرغ کامل و یا فقط زرده تخم مرغ اضافه می شود و از سفیده جهت پوشش دادن رویه نان به منظور خوش رنگ شدن استفاده می شود.

– آب جزء اصلی خمیر است آب استفاده شده نباید سختی گیری شده باشد چرا که وجود سختی آب بخشی از مشخصه های نامطلوب آرد را بهبود می بخشد.

–آرد سویای بدون چربی،وسیعترین کاربرد را در صنایع نانوایی دارد.در بین محصولات سویایی ، آرد سویای بدون چربی می تواند بهترین منبع ایزوفلاون ها و سایر ریز مغذی هایی که باعث فواید مثبت در سلامتی می شوند باشد زیرا آنها محصول سویایی با حداقل فرآوری می باشند.آرد سویای بدون چربی حاوی 50 درصد پروتئین است که آن را نسبت به آرد سویای پرچرب یک منبع غنی از پروتئین می سازد.ونان را سفید میکند

–آردهای سفید تنها آرد الک کرده ی ساده نیستند بلکه در بعضی از کارخانجات آن ها را با مواد شیمیایی سفید می کنند و این عمل سفید گری با گازهای سمی انجام می شود و بدتر این که به جای خمیر ترش هم، مواد شیمیایی به کار می برند که کارخانجات شیمیایی آن ها را به جای خمیر ترش ساخته اند. پس از مطالعات و آزمایش های مکرر ثابت شده که مصرف این خمیر ترش مصنوعی که در فروشگاه های مواد غذایی به فروش می رسد و بعضاً از آن برای پف در پخت نان، کیک و شیرینی استفاده می کنند مضر است. این خمیر ترش مصنوعی از ترکیبات زاج سفید است ک باید جداً از مصرف آن خودداری کرد

–ترکیبات بیوپان از آنزیم هاى طبیعى تشکیل شده در گندم و سایر غلات وجود دارد. استفاده مناسب و متعادل آنزیم هاى طبیعى در بیوپان موجب شده که به استفاده از مواد شیمیایى مختلف به عنوان فعال کننده یا مواد مضرى مانند جوش شیرین نیازى نباشد. حضور آنتى اکسیدان هاى طبیعى موجود در این آنزیم ها نیز به سلامت و بهداشت جامعه کمک مى کند و نان تولید شده به دلیل تخمیر کامل هیچگونه مشکل گوارشى ایجاد نمى کند.

با استفاده از آنزیم بیوپان زمان خواب خمیر بسیار کوتاه شده و خمیر پس از ۱۵ دقیقه آماده پخت مى شود. کامل بودن تخمیر خمیرنان نیز مانع استفاده بیش از حد مجاز از نمک شده بدلیل تخمیر کامل که علاوه بر جلوگیرى از تخریب کیفى نان، از ابتلاى افراد جامعه به نارسایى هاى قلبى، فشار خون و مشکلات کلیوى پیشگیرى مى کند.

چرا بهبود دهنده ؟
امروزه در کشورهایی چون ایران به علت تکنولوژی پایین آسیابها و دستگاههای تولید  آردتولید شده مرغوربیت کافی را ندارد .مثلا در استان سمنان  از یک کارخانه آرد در طول یک هفته شاهدچند نوع آرد با تلورانس کیفیت متفاوت هستیم.خوب نوع گندم هم متفاوت است.اکثرا نانوا ها از سست بودن آرد شکوه دارند.قیمت نان هم که برای نانوا مشکل درست کرده است.

برخی ازبهبود دهنده  ها به شکل ژل  هستند : این ژل با غلظت بالای مونو گیلیسیرید موجب بهبود ثبات و مقاومت خمیر،ایجاد بافت یکنواخت ،حفظ رطوبت غیر آزاد برای احساس نرمی بیشتر،کنترل بیاتی ؛ افزایش زمانی ماندگاری نان و…میشود .

برخی به شکل پودر هستند : مصرف این پودر بعلت غلظت بالا بسیار مقرون بصرفه بوده و سبب ایجاد حجم  و بافت مطلوب ،بهبود پروسه پخت،افزایش نرمی و تازگی  وماندگاری محصول نهایی و…میگردد.این پودر برای نانهای سنتی و بربری و سنگک بسیار مناسب بوده و به صرفه می باشد. از نت

یکی از بهترین و طبیعی‌ترین بهبود دهنده‌های نان پوره سیب زمینی آب پز و یا آرد سیب زمینی است. من در بربری استفاده کردم نتیجه عالی بود. حدودا کمتر از یک بیستم مقدار آرد کافی است. مثلا برای یک کیلوگرم آرد 50 حداکثر گرم پوره یا آرد سیب زمینی مطلوب است. ضمنا خیلی هم ارزان‌تر از هر بهبود دهنده دیگری می‌باشد.

مکانیسم عمل بهبود دهنده ها متفاوت بوده و بعضی از آن ها دارای اثراتی کاملا متفاوت با سایر بهبود دهنده ها هستند. بنابراین قبل از استفاده، شناخت عملکرد آن ها ضروری است. به طور مثال بعضی از بهبود دهنده ها موجب تقویت خمیر و بعضی دیگر موجب کاهش استحکام خمیر می شوند. تقریبا هر نوع ماده ای که به آرد یا خمیر اضافه شود تا حدودی اثر بهبود دهندگی خواهد داشت. برای مثال، اضافه کردن مخمر، پوکی، سبکی و خوش خوراکی نان را بهتر خواهد کرد، یا نمک علاوه بر آنکه بر نحوه کار با آرد و خمیر اثر می گذارد، در عین حال عطر و طعم نان را نیز تغییر خواهد داد.

اکنون بهبود دهنده های نان به آن دسته از مواد اطلاق می شود که به طور مشخص در مقادیری کمتر از مخمر یا نمک مورد استفاده قرار گرفته و هدف از افزودن آنها بهبود تولید و یا تجمع گاز در خمیر، حفظ نرمی و لطافت بافت و مغز نان و دستیابی به رنگ روشن تر در این قسمت است. تعدادی از موادی که به طور معمول جهت بهبود کیفیت نان مورد استفاده قرار می گیرند در ادامه خواهند آمد .تقسیم بندی صورت گرفته کاملا جنبه قراردادی داشته، زیرا اکثرا این مواد دارای واکنشهای پیچیده بوده و آنها را در بیش از یک دسته خاص می توان طبقه بندی نمود. برای مثال افزودن فراورده های آنزیمی نه تنها خواص رئولوژیکی خمیر را تغییر داده و فرایند خمیر را آسانتر می نمایند، بلکه باعث بهتر شدن افزایش حجم خمیر در درون فر که خود نشانه ای از نگهداری بهتر گاز در خمیر است، نیز میشوند.
 

مهم ترین اثرات بهبود دهنده ها عبارتند از:

• کمک به فرایند خمیر مانند فراورده های آنزیمی همچون آرد تهیه شده از مالت و یا آمیلاز تهیه شده از منابع قارچی.
• کمک به تولید گاز، مانند غذای مخمر از جمله کلرور آمونیوم.
• کمک به حفظ و نگهداری گاز، مانند ترکیبات اکسید کننده و از جمله اسید آسکوربیک.
• کمک به نرمی نان مانند مونو استئارات(GMS)
• کمک به بهبود رنگ مغز نان، مانند آرد سویا
•  

            آسکوربیک اسید یا ویتامینC

در مقادیر فراوان در بسیاری از میوه ها و سبزیها یافت می شود  از جمله آسکوربیک اسید یا ویتامین Cویتامینهای ضروری در جیره روزانه انسان است . استفاده از آن در تهیه نان سالهاست که شناخته شده و در این زمینه از سال ۱۹۳۶ به عنوان یک اختراع در انگستان به ثبت رسیده است. آسکوربیک اسید ترکیبی اکسید کننده بوده و در برخی موارد مثلا در اتحادیه اروپا تنها ترکیبی است که مصرفش در تهیه نان مجاز شناخته شده است.

این اسید با تاثیری که بر ساختار گلوتن می گذارد باعث بهبود نگهداری گاز در خمیر می شود. از نظر ساختمان شیمیایی، آسکوربیک اسید یک ماده احیا کننده بوده به همین دلیل به آن آنتی اکسیدان گفته می شود، اما در حین مخلوط کردن خمیر و در حضور اکسیژن و تحت تاثیر آنزیم اسکوربیک اسید اکسیداز به دی هیدرو آسکوربیک اسید تبدیل می شود. اکسیژن مورد نیاز در حین به هم زدن خمیر و هوایی که بدین ترتیب در آن وارد می شود، تامین می گردد. قابل ذکر است آنزیم یاد شده به صورت طبیعی در آرد گندم وجود دارد.

اثر نهایی آسکوربیک اسید افزایش قابلیت خمیر در نگهداری گاز و تولید نانی با ساختار سلولی ریز و یکنواخت خواد بود. این تغییرات باعث خواهد شد تا مغز نان نرمی به دست آید و چنان خاصیت ارتجاعی داشته باشد که پس از وارد آمدن فشار، مجددا به شکل اولیه خود بر گردد. همین پدیده است که تاثیر عمیقی در زمینه تشخیص تازگی نان بر مصرف کننده می گذارد.

–α آمیلازها:

–αآمیلازها گروهی از آنزیم ها هستند که باعث شکسته شدن گرانول های نشاسته متورم پس از جذب آب حاوی آمیلوز و آمیلوپکتین می شوند و آنها را به مولکولهای کوچکتر دارای زنجیره کوتاه و بدون انشعاب به نام دکسترین تبدیل می نماید.

به دنبال فعالیت-α آمیلازامکان فعالیت بتا آمیلاز فراهم خواهد شد تا نشاسته به واحدهای مالتور تبدیل شود. آرد گندم معمولا دارای مقدار کافی بتا آمیلاز است، اما میزان –α آمیلاز در آن متفاوت بوده و در برخی اما میزان آن آنقدر کم است که تبدیل نشاسته به مالتوز به صورت محدود انجام خواهد شد. مالتوز بعد از تشکیل، توسط مخمر تخمیر شده تا مقداری گاز کربنیک در خمیر ایجاد شود. بنابراین کاملا می توان به نقش اساسی و مهم –α آمیلاز در تولید گاز پی برد.

با توجه به آنچه که ذکر شد، می توان دریافت که هدف اساسی از افزودن –α آمیلاز به خمیر، افزایش امکان تولید گازاست، اما در کنار آن این امر باعث بهبود نگهداری گاز، افزایش حجم نان و نرمی آن خواهد شد.

سیستئین هیدروکلراید

سیستئین یک اسید آمینه طبیعی است که به واسطه دارا بودن گروه های (-S-H) قادر است پیوندهای سولفیدریل موجود بر روی ساختار گلوتن را احیا نماید. از این اسید آمینه غالبا برای افزایش حالیت(S-S-) دی سولفیدی آن، به شکل نمک هیدرو کلراید استفاده می شود

آنچه با اطمینان خاطر می توان گفت آن است که سیستئین هیدرو کلراید خواص رئولوژیکی خمیر را تعدیل نموده و فرایند تهیه آن را بهبود می بخشد. افزودن این ترکیب به محصولاتی مانند خمیر پیتزا که فرآیند تخمیر را پشت سر گذارده و باید پهن شود یا به صورت لایه لایه در آید، باعث کاهش جمع شدن خمیر و محصول نهایی می شود.