به جرات می توان گفت مغز فعالترین عضو بدن است که همواره حتی در حین خواب نیز فعالیت می کند. برایتقویت و شادابی مغز نیاز است که به آن انرژی تزریق کنیم که این انرژی از طریق تغذیه مناسب، ورزش و فعالیت بدنی، لذت بردن از طبیعت، گوش دادن به موسیقی و … بدست می آید. در این میان همه ی ما از کودکی باورهایی را در رابطه با مغز شنیده ایم که در درست یا اشتباه بودن آن ها شک داریم. در این مطلب قصد داریم شما را با تمامی باورهای اشتباه در رابطه با مغز آشنا کنیم.
تنها از ۱۰ درصد مغزمان استفاده می‌کنیم
این رایج‌ترین باور غلط درباره‌ی مغز است. احتمالاً آغاز این باور را باید در کلام «ویلیام جیمز» جستجو کنیم؛ یک روانشناس امریکایی که در اوایل قرن بیستم زندگی می‌کرده است. جمله‌ی جیمز این بود:«افراد به طور متوسط به بخش کوچکی از پتانسیل اصلی خود دسترسی پیدا می‌کنند.» نقل قول او اینگونه تغییر کرد:«ده درصد از ظرفیت!» و بعد به اینجا رسید:«ده درصد از مغز!»
حتی اگر بتوانیم به صورت علمی ثابت کنیم که هر انسان بسیار بیشتر از ۱۰ درصد مغز خود را استفاده می‌کند، باز هم این باور قدیمی در ذهن بسیاری از مردم وجود خواهد داشت.
هر چه پیرتر می‌شویم، مغز کوچک‌تر می‌شود
برخی از مهارت‌های ذهنی مانند لغات، زبان، مقایسه، تفکر انتقادی و کنترل احساسات همراه با بالارفتن سن، بهبود پیدا می‌کند. به تازگی مطالعه‌ای نشان داده است که توجه و تمرکز نیز یکی از راههای افزایش کارکردهای مغز است. شرکت‌کنندگان در این مطالعه، پس از انجام آزمایش‌ها، افزایش خوشه‌های ماده‌ی خاکستری مغز را نشان داده‌اند که کنترل احساسات و شناخت اجتماعی را برعهده دارد. همچنین تحقیقات نشان داده است که تمرکز حواس ممکن است برای درمان اختلال افسردگی و استرس پس از ضربه، مفید باشد.
مغز هرگز خسته نمی‌شود
مغز از انجام کارهای هوشمندانه خسته نمی‌شود اما به گفته‌ی روانشناسان و پزشکان، از میزان تمرکز و فعالیت آن ممکن است کم شود. تحقیقات اخیر نشان داده جایی که شما بتوانید صدای امواج را بشنوید، نسیم دریا را حس کنید، طیف‌هایی از رنگ آبی را ببینید و ماسه‌های گرم را حس کنید، مغزتان می‌تواند بهتر کار کند. به همین دلیل است که ما قدرت خود را در کنار دریاها و اقیانوس‌ها زودتر بازیابی می‌کنیم.
نمک درمانی یا هالو تراپی کنید. در جنگل قدم بزنید، به شهرهای ساحلی سفر کنید و بی‌محابا با پاهای برهنه روی ماسه‌ها قدم بزنید. سعی کنید در هر فرصتی که برای‌تان پیش آمد به ساحل بروید.
آسیب‌های مغز دائمی است
اگرچه شاید آسیب‌های مغزی سخت، هرگز کاملاً بهبود نیابند؛ اما عملکردهایی که توسط بخش آسیب دیده انجام می‌شوند، بهبود یافته و ارتباط از‌دست‌رفته‌ی بین سلول‌های عصبی می‌تواند دوباره متصل شود. سلول‌های عصبی آسیب دیده دیگر نمی‌توانند رشد کنند، هرچند که ارتباطات آسیب‌دیده‌ی بین نورون‌ها سرانجام برقرار خواهد شد. جالب است بدانید وقتی که نورون‌ها آسیب می‌بینند، مغز می‌تواند سایر بخش‌ها را برای انجام وظیفه‌ی بخش آسیب‌دیده، آماده کند. به عنوان مثال عملکردهایی مانند سخن گفتن ممکن است توسط بخش‌های دیگر مغز از طریق تکرار درمان به عهده گرفته شوند.
با نقاشی کشیدن نمی‌توانید نابغه‌ی ریاضی شوید
هر وقت که نتوانستید از پس کار سختی بربیایید یا باید تصمیم دشواری بگیرید نقاشی بکشید. نقاشی کشیدن باعث فعال سازی هر دو نیمکره‌ی مغز شده و سریع‌تر می‌توانید به راه حل برسید. مطالعات نشان داده بچه‌ها اگر در دفترشان نقاشی کنند یا حتی خط خطی کنند، ریاضی را بهتر یاد می‌گیرند و اطلاعات را سریع‌تر به خاطر می‌سپارند. پس 10 تا 20 دقیقه نقاشی کنید، از دست غیر مسلط خود استفاده کنید. مثلا اگر چپ دست هستید از دست راست خود استفاده کنید. سعی کنید هر روز این کار را انجام دهید تا در عرض فقط یک ماه اثر آن را ببینید.
ترک عادت موجب مرض است!
حداقل در مورد مغز اینطور نیست! مغز می‌تواند ارتباط بین بخش‌های مختلفش را دوباره بچیند و به شیوه‌ی دیگری برقرار کند. مغز با تغییر رفتار به بخش‌های مختلف خود یاد می‌دهد که مهارت خود را افزایش دهند، ترک کنند و یا تغییر دهند. به عنوان مثال شنوایی فردی که نابینا می‌شود به طور محسوسی افزایش پیدا می‌کند و یا افرادی که از زمان تولد نابینا بوده‌اند، از قدرت شنوایی بهتری برخوردارند.
ارتباطات دوباره‌ی مغز می‌تواند به تغییر برخی عادات نیز منجر شود. مغز می‌تواند با تمرین یک کار را ترک کند و یا کار جدیدی یاد بگیرد. اگر می‌خواهید سیگار را ترک کنید می‌توانید مغز خود را برای جلوگیری از ارسال سیگنال‌های هوس‌انگیز غیرقابل‌تحمل آموزش دهید. این آموزش تنها به تکرار و تمرین برای مغز نیاز دارد.
افراد چپ‌مغز از راست‌مغزها باهوش‌ترند
تصور غلط درباره‌ی نیمکره‌های مغز یکی دیگر از تصورات اشتباهی است که مدت‌هاست در میان مردم رایج است. مردم معتقدند که سمت چپ مغز منطق و سمت راست مغز خلاقیت را بر عهده دارند اما واقعیت این است که هر دو سمت مغز به طور مشترک اکثر فعالیت‌ها را کنترل می‌کنند. به عنوان مثال هنگام انجام محاسبات ریاضی، از هر دو سمت چپ و راست مغز خود استفاده می‌کنید، حال آنکه حل مسأله‌ی ریاضی یک کار کاملاً منطقی است.
توانایی‌های فرا روانشناختی وجود ندارند
در میان افرادی که مجبورند اندام‌های حسی خاصی را بیشتر به کار ببرند چیزی به نام حس ششم وجود دارد. مثلا افراد نابینا می‌توانند با تمرکز روی حس‌های شنوایی، بویایی و گیرنده‌های لمسی خود، فضای اطراف‌شان را حس کنند. مغز آنها برای عملکرد درست، بر اساس اطلاعات دریافتی، نقشه‌ی خاصی می‌چیند. چند بار در هفته تمرین‌های خاصی انجام دهید مثلا عقب عقب راه بروید.
شطرنج بهترین ورزش برای مغز است
مغز حین تمرینات سخت بدنی بهتر کار می‌کند. هنگام تمرینات ِ سراسر بدن، هورمون‌های مسئول حافظه، تحلیل مهارت‌های جدید و نگهداری نرون‌ها تولید می‌شوند. مثلا در آزمایشی، افراد باید مسائلی را حل می‌کردند. در زمان استراحت، گروه A تمرینات کششی انجام داد در حالیکه گروه B فقط استراحت کرد. نتایج نشان داد گروهی که استراحت کرده بود، از پس حل مسائل برنیامد. نکته‌ی مهم این است که سلامتی خود را حین تمرین و ورزش به خطر نیندازید. بازیکنان راگبی معمولا اختلالات مغزی دارند که علت آن آسیب‌های مکرر سر است که حین مسابقات روی می‌دهد. پس تنها به شطرنج و جدول اکتفا نکنید. شنا کنید، برقصید و یوگا تمرین کنید تا تمام بدن‌تان رشد کند.
خاطرات همان چیزی است که دیده‌اید و لمس کرده‌اید
ما خاطرات خود را از مغزمان فراخوانی می‌کنیم اما این خاطرات یک دفتر ثبت‌شده‌ی بدون تغییر نیست. هنگام فراخوانی یک خاطره، این اتفاق نه از اولین ثبت آن در مغز بلکه از آخرین باری که آن را به یاد آورده‌ایم، فراخوان می‌شود. این یعنی اینکه ما بخشی از خاطرات را با یادآوی مداوم قوی می‌کنیم و می‌سازیم و بخشی دیگر را کم کم به فراموشی می‌سپاریم.
جالب است بدانید که مغز انسان ممکن است فراخوانی از برخی بخش‌های خاص را به دلیل محفاظت، مسدود کند. روانشناسان با تکیه بر همین فرضیه‌ها توانسته‌اند خاطرات دروغین در مغز بکارند! این موضوع به بهترین شکل توضیح می‌دهد که چرا چیزی که چند نفر از یک اتفاق واحد به یاد می‌آورند، کاملاً متفاوت است.
گوش‌کردن به موسیقی کلاسیک شما را باهوش‌تر می‌کند
داستان این باور غلط به مطالعاتی در دانشگاه کالیفرنیا در دهه‌ی ۱۹۵۰ باز می‌گردد. طی این مطالعات «فرانسیس راشر»، «گوردون شاو»، و «کاترین کی» مدعی شدند که گوش کردن به موسیقی موتزارت هوش را افزایش می‌دهد. آنها از ۳۶ دانشجو خواستند تا پیش از آزمون بهره‌ی هوشی، به مدت ده دقیقه به یکی از سونات‌های موتزارت گوش کنند. چنین شد که نظریه‌ی اشتباه «اثر موتزارت» بر سر زبان‌ها افتاد.
کمی بعد راشر در حرف‌هایی معترف شد که ادعاهای این گروه درباره‌ی موتزارت دقیق نیست و این آزمایش پس از آن مطالعه هرگز چنین نتایجی در پی نداشته است. همچنین مشخص شد که موتزارت تنها چند دقیقه برانگیختگی و خلق بهتر ایجاد می‌کند و ربطی به تغییر توانایی واقعی ندارد.
در عوض دانشمندان دریافتند که این موسیقی می‌تواند موجب افزایش عملکرد به طور خاص بر روی کارهای فضایی- زمانی باشد. این چنین شد که این باور غلط متولد شد و هنوز هم زندگی می‌کند!
بازیهای فکری، حافظه و مهارت استدلالی شما را افزایش می‌دهد
به نظر می‌رسد که بازیهای فکری می‌توانند با تمرین‌دادن بخش‌هایی از مغز که حافظه و استدلال را کنترل می‌کند، آنها را بهبود ببخشند. با این حال تحقیقات نشان داده است که این گفته می‌تواند نادرست باشد. در مطالعه‌ای که بر روی ۸۶۰۰ نفر از افراد ۱۸ تا ۶۰ ساله انجام شده است، مشخص شد که عملکرد مغز در حافظه و مهارت‌های استدلالی بعد از سه بار تمرین ۱۰ دقیقه‌یی در هفته، آن هم در بازی‌هایی که به طور خاص برای این منظور طراحی شده بودند، تغییری نمی‌کند!
بهره‌ی هوشی در تمام طول عمر ثابت می‌ماند
شما هم این را شنیده‌اید که برخی از افراد باهوش‌تر به دنیا می‌آیند و بهره‌ی هوشی در تمام عمر ثابت می‌ماند؟ تصور این بود که دلیل بالا بودن نمره‌ی تست بهره‌ی هوشی در سنین بالاتر این است که افراد اطلاعات عمومی بیشتری پیدا می‌کنند.
در واقع اینطور نیست. اگر آزمون بهره‌ی هوشی را متناسب با سن، تحصیلات و میزان اطلاعات عمومی طراحی کنیم متوجه خواهیم شد که بهره‌ی هوشی افزایش خواهد یافت.
مغز شما در شرایط فشار بهتر کار می‌کند
این نظریه به طور عجیبی همه‌گیر است! اما در واقع شرایط سخت تأثیری بر روی عملکرد مغز انسان ندارد بلکه تنها باعث می‌شود که شما بر روی کارتان تمرکز کنید. چون تمرکز بیشتر، فکر افراد را به کار می‌اندازد، آنها زیر فشار بهتر کار می‌کنند. بهتر است بدانید استرس باعث می‌شود که زیر افزایش فشار مغز کورتیزول بیشتری تولید کند. کورتیزول در طولانی‌مدت مانع یادگیری و شکل‌گیری حافظه می‌شود.
شیر برای مغز خوب است
شیر، منع مصرف‌های زیادی دارد. مصرف سایر فرآورده‌های لبنی برای مغز و بدن بسیار بهتر از شیر است. چاقی باعث تخریب کانالهای عصبی شده و قند و چربیهای ترانس منجر به التهاب می‌شوند. در نتیجه مغز سراغ کارهایی می‌رود که انرژی کمتری نیاز دارند و افسردگی به وجود می‌آید. کم غذایی نیز می‌تواند مغز را از حالت تعادل خارج کند: چون تمام انرژی خود را صرف پیدا کردن غذا می‌کند و می‌تواند باعث حساس شدن و پرخاشگری فرد شود. طول عمر مغز کوتاه شده و ریسک اختلالات مغزی افزایش می‌یابد. ماههای چرب، مغزها، میوه‌ها و سبزی‌ها را وارد رژیم غذایی هر روز خود کنید.
خیلی از مهارت‌ها را فقط در کودکی می‌توان یاد گرفت
تقریبا هر مهارتی را می‌توان در بزرگسالی یاد گرفت. مثلا بسیاری از جراحان بعد از 30 سالگی شروع می‌کنند به یادگیری نواختن ویولون تا مهارت‌های حرکتی خود را تقویت کنند. بعضی از افراد در مشاغل خاص، بازیهای ویدیویی انجام می‌دهند تا سرعت واکنش، منطق و تصمیم به رفتاری مناسب در ماموریتی خاص در آنها تقویت شود. از انجام کاری که زمانی در دوران کودکی آرزویش را داشتید نترسید. مهارت‌های جدید، راههای عصبی جدیدی درست می‌کنند که جلوی پیری مغز را می‌گیرد. پس نگران سن و سال‌تان نباشید.
تفکر مثبت و خوشبینی فقط برای آنهایی است که مشکلی ندارند
خوشبین‌ها راحت‌تر با شکست و ناکامی کنار می‌آیند و زودتر هم به هدف می‌رسند. اما بدبین‌ها و آنهایی که مدام نگرانند بیشتر دچار بیماری‌های قلبی و سرطان می‌شوند. حتی اگر نگرش شما نسبت به زندگی تحت تاثیر ژن‌های‌تان است، تجربیاتی که خودتان در زندگی کسب می‌کنید می‌تواند از شما آدم دیگری بسازد. به همین دلیل است که روانشناسان مدام توصیه می‌کنند خوشبین باشید و مثبت فکر کنید. راههای گوناگون و واقعا متنوعی برای کنترل اضطراب و تصحیح نگاه‌تان به دنیا وجود دارد، دنبال آنها بروید و یاد بگیرید چگونه متفاوت فکر کنید.
بعضی‌ها استعداد ریاضی دارند و بعضی‌ها نه
درک اساسی ریاضی، یک غریزه است. ریاضی مهارت مهمی برای بقاست. مثلا انسان اولیه باید می‌توانست تعداد افراد در قبیله‌ی دشمن را مشخص کند. توانایی انجام ریاضیات در افراد، متفاوت است اما حتی در بزرگسالی هم می‌توان آن را تقویت کرد. تقویت مهارت ریاضی بر عملکرد حافظه تاثیر می‌گذارد و برای کارهای خلاقانه مفید است. با چیزهای ساده شروع کنید؛ مسائل ساده‌ی ریاضی را حل کنید، محاسبات روزمره را ذهنی انجام دهید و سراغ ماشین حساب نروید.
هر روز قهوه بنوشید، برای حافظه خوب است
کافئین عملکرد مغز را تقویت می‌کند و می‌تواند ناهنجاری‌های حافظه که مرتبط با سالخوردگی هستند را به تاخیر بیندازد اما مجبور نیستید مدام قهوه بنوشید. شما می‌توانید حافظه‌ی خود را با خواندن کتاب‌های زیاد تقویت کنید و سطح اطلاعات خود را بالا ببرید. هر هفته حداقل یک تا دو کتاب در ژانرهای گوناگون بخوانید. کتاب‌های قدیمی را دوباره بخوانید و اطلاعات آن را بازیابی کنید. اگر برای یک مدت طولانی از اطلاعاتی که در مغزتان دارید استفاده نکنید، مغز آنها را از حافظه پاک خواهد کرد.
بهترین زمان اوج بهره وری مغز چه ساعتی است؟
عوارض مصرف نمک و شکر بر روی مغز چیست ؟