سیب زمینی هایی که بخشی از آن ها به رنگ سبز درآمده است بالقوه می توانند محتوی نوعی سم به نام “گلیکو آلکالویید” یا GA باشند که بطور طبیعی در سیب زمینی به وجود می آید و برای سلامت انسان زیانبار است.
مقدمه ای در مورد سیب زمینی
سیب زمینی (potato) فارسی دری افغانستان: کچالو) با نام علمی solanum tubersum) solanum برگرفته از کلمه لاتین به معنی “آرام بخش”است) یک گیاه یک ساله از خانواده (solanacea) می باشد.
گوجه فرنگی، بادمجان و فلفل ها نیز جزو همین خانواده محسوب میگردند.گیاهی است از تیره سیب زمینیان که دارای برگهای مرکب و بریده و گلهای سفید یا بنفش است.
میوه آن کوچک، کروی، قرمز، سته و سمی است؛ ولی دارای ساقه های زیرزمینی خوراکی است که حاوی اندوخته نشاسته فراوان است گلهایش پنج قسمتی (۵ گلبرگ بهم چسبیده و ۵ کاسبرگ بهم چسبیده است).
تعداد پرچمها نیز ۵ است که بهم متصل شده و یک لوله بساکی را ساخته اند و مادگی از وسط آن خارج شده است. این گیاه دارای رقمهای مختلف است که آنها را به زودرس، دیررس و میانه رس تقسیم می کند و برحسب استفاده این گیاه به سیب زمینی خوراکی، علوفه ای و صنعتی (جهت استفاده الکل یا نشاسته و یا قند) تقسیم می شود.
میزان سمGA در سیب زمینی را می توان با بکار بستن شیوه های صحیح قبل از برداشت و بعد از برداشت، کاهش داد و به همین دلیل کشاورزان و تولید کنندگان می توانند نقش مهمی در کاستن از خطری که متوجه سلامت مردم است، ایفا کنند.
یکی از این اقدامات آن است که بذر سیب زمینی هنگامی که در حال رشد است کاملا با خاک پوشانده شود تا از این طریق قبل از برداشت کاملا برسد. خودداری از برداشت محصول در دماهای بسیار زیاد و به حداقل رساندن مدت قرار داشتن سیب زمینی در مقابل نور، از دیگر اقداماتی است که برای پیشگیری از سبز شدن سیب زمینی باید انجام شود.
جوانه یا قسمت‌های سبز، سمی به نام آلکالوئید تولید می‌کند که سبب فشار خون، تنگی نفس، سردرد و اسهال شده، اگر زیاد مصرف شود نقیض بی‌بخاری خود را با ایجاد مسمومیت نشان میدهد! در آشپزخانه مدام آنها را بررسی کنید تا اگر جوانه زده یا سبز شده است، این قسمت‌ها را جدا کنید.
بهترین شکل مصرف آن تنوری است با کالری اندک و فواید بیشتر، بعد آبپز و بعدتر
و بدتر هم سرخ کرده یا همان خلالی با کالری بسیار زیاد و فواید کمتر
*سیب‌زمینی‌های نرم و چروک نخرید، زیرا مانده است و بخش زیادی از فیبر و مواد مغذی خود را از دست داده است.
*دقت کنید فروشنده آنها را نشسته باشد. برای نگهداری فقط خاک آن را بگیرید. تا نزدیک‌ترین زمان پخت هم آن را نشویید، چون لایه محافظش را از دست میدهد و زودتر خراب و فاسد میشود.
*بهتر است در خاک رس نگهداری شود، اما اگر به گلدان و خاک دسترسی ندارید، در جای خشک، خنک و به خصوص تاریک، نگاهشان دارید. نور و به ویژه نور آفتاب باعث خرابی زودتر و نیز تولید سم در آن میشود.
نحوه ی نگهداری سیب زمینی
*هیچ‌گاه آن را در یخچال یا فریزر نگذارید، زیرا نشاسته سیب‌زمینی به قند تبدیل شده و این امر باعث شیرین و قهوه‌ای رنگ شدن سیب‌زمینی هنگام پختن و سرخ شدن میشود.
*از نگهداری سیب‌زمینی و پیاز در کنار هم (به خصوص اگر خودتان فروشنده سیب‌زمینی و پیازید) خودداری کنید؛ زیرا این کار به تولید گازی منجر میشود که خرابی و فساد زودتر هر دو محصول را در پی دارد.
*نور خورشید و یا نور لامپ‌های فلورسنت و معمولی می‌تواند سبب سبز شدن رنگ لایه‌های سطحی و گاه عمقی سیب‌زمینی شود. این تغییر رنگ پایدار است و با قرار دادن سیب‌زمینی در تاریکی برطرف نمی‌شود.
خواص درمانی سیب زمینی چیست؟
*سیب‌زمینی، ادرارآور است و مفید برای کلیه و مثانه. آنزیم‌هایی برای التیام زخم معده دارد. پوره پخته آن برای تسکین ورم‌های خارجی و پوره خام آن برای سوزش و سوختگی‌های جزئی التیام‌بخش است. پوره خام آن اگر به صورت استریل روی پلک گذاشته شود، ورم را می‌خواباند.
*برگ و گل سیب‌زمینی به علت داشتن سولانین مخدر و آرام‌بخش است ولی به علت سمی بودن نباید مورد مصرف داخلی قرار گیرد.
*سیب‌زمینی بهترین دارو برای آنهایی است که بدنشان اسیدی است. این‌گونه اشخاص باید سیب‌زمینی را با پوست و با بخار بپزند و بخورند. سیب زمینی سرخ شده برعکس سیب‌زمینی بخار پز شده در بدن اسید تولید می‌کند.
*کسانی که زیاد سیب زمینی می‌خورند با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع دو روبرویند. سیب‌زمینی به دلیل آن که دارای شاخص گلیسمیک بالایی است سطح قند خون را به سرعت بالا برده که با گذشت زمان، این افزایش قند خون به سلول‌های انسولین‌ساز لوزالمعده آسیب می‌رساند و فرد را مستعد ابتلا به دیابت می‌کند.
* سیب‌زمینی داروی خوبی برای از بین بردن تورم است، برای این منظور آن را ورقه کنید و در سوپ بیندازید و هنگامی که نیم پز شد میل کنید.
انواع سیب زمینی
سیب زمینی ها بر اساس طعم، اندازه، شکل، رنگ و میزان محتوای نشاسته ای به انواع گوناگونی تقسیم بندی میگرند. پوست سیب زمینی به رنگهای زرد، قهوه ای، صورتی، قرمز و ارغوانی (آبی) موجود میباشد. خود سیب زمینی نیز یا سفید است و یا همرنگ پوست خود.
1- سیب زمینی پوست قهوه ای(russet): پوست قهوه ای و درون سفید دارد. شکل آن کشیده است و سطح آن زبر و ناهموار است. میزان نشاسته آن زیاد و آب کمتری دارد. بهترین سیب زمینی برای سرخ کردن و پختن میباشد.
2- سیب زمینی با پوست زرد(yu con): پوست زرد رنگ دارد و طعم کره میدهد. برای پختن و تهیه پوره مناسب است.
3- سیب زمینی شیرین(sweet): دارای مغز زرد، سفید و یا نارنجی رنگ است. ارزش تغذیه ای بالایی دارد.
4- سیب زمینی های انگشتی(finger): کوچک و باریک هستند.
5– سیب زمینی قرمز: پوست قرمز و درون سفید دارد. برای آب پز کردن، بخار پز کردن و تنوری کردن مناسب است.
سیب زمینی های سمی
سیب‌زمینی‌های تلخ
مزه تلخ سیب‌زمینی به معنای افزایش سطح سم سولانین در آن است و یک باور غلط آن‌که در این مواقع بسیاری از خانواده‌ها با قرار دادن سیب‌زمینی در آب به زور می‌خواهند تلخی آن را بزدایند یا بر این باورند که با پختن، آبپز کردن یا قرار دادن در مایکروفر از میزان سم سیب‌زمینی کاسته میشود. در حالی که این سم به هیچ روشی از بین نمی‌رود.
حال شاید این پرسش مطرح شود که چرا سیب‌زمینی به طور طبیعی باید حاوی درصدی از این سم باشد؟ لازم است بدانید در برگ، میوه، گل و ساقه‌های سیب‌زمینی سم سولانین به عنوان سیستم دفاعی گیاه عمل کرده و سیب‌زمینی را از شر آفات و بیماری‌ها مصون می‌دارد. ورود زیاد این سم به بدن می‌تواند با علائمی چون سردرد، سرگیجه، تهوع، استفراغ، تب، اسهال، دل‌پیچه، افزایش فشار خون، تنگی نفس، فلج و حتی کما و مرگ تظاهر کند.
سیب‌زمینی‌های جوانه زده
نکته مهم دیگر که توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد، جوانه زدن سیب‌زمینی بخصوص در فصول گرم سال است که می‌تواند یکی دیگر از عوامل افزایش سم سیب‌زمینی باشد. در واقع جوانه سیب زمینی برخلاف جوانه غلات و حبوبات نه‌تنها ارزش تغذیه‌ای ندارد، بلکه بسیار سمی است و باید قسمت جوانه زده را جدا کرده و سیب‌زمینی‌های سبز، حتی اگر قسمت کوچکی از آن سبز شده را دور بیندازید. چرا که این سم در بافت سالم سیب‌زمینی نفوذ کرده، اما هنوز قابل رویت نیست.
سیب‌زمینی‌های قهوه‌ای شده
آیا تغییر رنگ سیب‌زمینی پوست‌کنده نشان‌دهنده وجود مقادیر زیاد سم سولانین یا سموم شیمیایی در آن است؟ علت تغییر رنگ سیب‌زمینی قطعه یا خلال شده این است که در اثر برش، دیواره سلولی آن آسیب‌دیده و آنزیمی آزاد میشود که در مجاورت با اکسیژن هوا با برخی ترکیبات خود سیب‌زمینی واکنش نشان میدهد و باعث قهوه‌ای رنگ شدن میشود که معمولا برای غیرفعال‌کردن این آنزیم می‌توان از آبلیمو یا سرکه استفاده کرد.
سیب‌زمینی با پوست یا بی‌پوست
آیا صحت دارد که پوست سیب‌زمینی حاوی بیشترین مواد مغذی است و باید آن را با پوست خورد؟ بیشترین میزان فیبر، ویتامین‌های C و B سیب‌زمینی در پوست و بخش نزدیک پوست ذخیره شده است. به همین سبب بهتر است برای دریافت بیشتر این مواد مغذی، سیب‌زمینی با پوست، پخته و مصرف شود. البته این در صورتی است که پوست سیب‌زمینی، سبز، جوانه زده، کدر یا آغشته به سموم قارچ‌کش رنگی نباشد.
خواص غذائی و داروئی سیب زمینی
سیب زمینی سرشار از بتاکاروتن (پیش ساز ویتامین آ) است که وقتی پخته میشود به آسانی جذب میشود. ساقه و برگهای سیب زمینی حاوی سمی بنام سولانین است، بنابراین نباید آن را مصرف کرد.
مهم‌ترین ماده اصلی موجود در سیب زمینی نشاسته‌است که معمولاً ۹ تا ۲۵ درصد آن را تشکیل میدهد، از این رو برای تأمین انرژی ماده مفیدی است که نسبت به غلات کمتر تحت تأثیر آفات قرار می‌گیرد و پرورش آن آسان تر است.
سیب زمینی تقویت کننده قلب، محکم کننده لثه، مسکن درد و زخم معده است. سیب زمینی در بین سبزیجات حاوی ویتامین ث بالایی است و برای تأمین ویتامین ث مورد نیاز برای جلوگیری از خونریزی لثه مفید است، ولی نکته بسیار مهم این است که در اثر ماندن در انبار و پخت نامناسب مقدار زیادی از ویتامین ث آن به هدر می‌رود.
سیب زمینی علاوه بر ویتامین ث حاوی مواد مفید دیگری مثل پتاسیم، فسفر، آهن و منیزیم است.
سیب زمینی حاوی مقدار زیادی ویتامین ب۶ است. یک فنجان سیب زمینی پخته ۲۱ درصد ب۶ مورد نیاز روزانه شما را تأمین می‌کند. می‌دانید که بسیاری از آنزیم‌های بدن خصوصاً آنهایی که در تبدیلات پروتئینی درگیر هستند به ب۶ محتاج هستند، در نتیجه برای تولید سلول‌های جدید احتیاج به ب۶ داریم.
ب۶ برای ورزشکاران بسیار حیاتی است و به آمادگی و بازسازی بدنشان کمک می‌کند. پس بهتر است حتماً در رژیمشان از آن استفاده کنند. ب۶ در جلوگیری از سرطان نیز مفید است.
پس بهتر است بزرگسالان و افراد مسن حداقل هفته‌ای یک بار سیب زمینی را جایگزین دیگر مواد نشاسته‌ای کنند.
سیب زمینی به خصوص تازه و پوست نکنده آن حاوی مقادیری پروتئین و ویتامین به خصوص ویتامین ث است. سیب زمینی اگر برای مدتی طولانی انبار شده یا برای مصرف پوست کنده شده باشد تا حدودی خواص غذایی خود را از دست میدهد. با این حال سیب زمینی سرخ کرده همچنان حاوی پتاسیم و ویتامین ث است.
ویتامین ث یک آنتی اکسیدان است و به تولید پروتئینی به نام «کلاژن» که تشکیل دهنده استخوان، غضروف مفاصل، عضلات و رگ‌های خونی است کمک می‌کند. سیب زمینی مهم‌تر از هر چیز منبع نشاسته (کربوهیدرات) و همچنین مقداری مواد معدنی مانند پتاسیم و کلسیم است.
برای پختن سیب‌زمینی، سیب‌زمینی را باید در آب سرد انداخت تا رفتهرفته جوش آید و بپزد.
بهترین نوع خوراک سیب‌زمینی تنوری یا بخارپز آن میباشد.
بهترین روش آبپز سیب‌زمینی این است که با آب کمی سیب‌زمینی را پخته تا زمانی که سیب‌زمینی پخته میشود آب ظرف هم خشک میشود این نوع سیب‌زمینی خیلی خوشمزه است و کمی نمک به آن اضافه می‌کنند.
مجله ی اینترنتی دلگرم