میلیون‌ها نفر در جهان به بیماری تیروئید و اختلالات و عوارض ناشی از آن مبتلا هستند اما غالب‌شان از این بیماری بی‌خبرند. اگر شما هم به تازگی علائمی مانند اضطراب، تپش قلب و افزایش یا کاهش وزن را تجربه کرده‌اید یا خشکی پوست و تعریق غیرعادی سراغ‌تان آمده باید هوشیار باشید. اگر یک یا چند مورد از این علائم را با هم تجربه می‌کنید، احتمالا تیروئیدتان دچار مشکل شده و به خوبی کار نمی‌کند. بی‌توجهی به اختلالات تیروئید و درمان آن می‌تواند عوارضی همچون چاقی، بیماری‌های قلبی، افسردگی، ریزش مو، نازایی و ناباروری را به همراه داشته باشد. در این مقاله درباره انواع اختلال‌ها و بیماری‌های تیروئید و شیوه‌های درمان آن صحبت می‌کنیم.
درباره تیروئید بیشتر بدانید
مهم‌ترین وظیفه تیروئید ترشح هورمون‌هایی است که به تنظیم متابولیسم بدن کمک می‌کند. عملکرد این غده به‌طور مستقیم بر سیستم گوارش، تنظیم وزن بدن، تنظیم تنفس و ضربان قلب، تنظیم فشار خون، عملکرد جنسی و توان و قدرت عضلانی و جسمی افراد اثر دارد. این غده در ناحیه قدامی گردن و بالای جناق قرار دارد و علاوه بر اثرگذاری که بر وضعیت جسمی دارد، بر خلق و خوی و روان انسان نیز تاثیر می‌گذارد. اختلال در عملکرد تیروئید در دوران بارداری عوارضی به همراه دارد که گاهی می‌تواند تا پایان عمر خانم باردار و کودکش را با عوارض آن درگیر کند.
پرکاری تیروئید چطور سراغ‌تان می‌آید
دو نوع پرکاری تیروئید داریم که از آنها با نام‌های پرکاری تیروئید دائمی و پرکاری تیروئید موقت نام می‌بریم. در نوع دوم یعنی پرکاری موقت بیمار بعد از تجویز پزشک با مصرف دارو در یک دوره زمانی مشخص معمولا بین 3 تا 4 ماه درمان می‌شود اما اگر شخصی به تیروئید دائم مبتلا شود علائمی را تجربه می‌کند که به دلیل بروز این علائم راهی مطب می‌شود. تپلش قلب و بی‌قراری از جمله این موارد است که موجب می‌شود فرد احساس تنگی نفس کند. با پیشرفت بیماری علائم دیگری مانند اختلال در عملکرد دستگاه گوارش دیده می‌شود که به مرور موجب افزایش یا کاهش اشتهای بیمار می‌شود که کاهش اشتها غالبا در افراد کهنسال بروز می‌کند.
گاهی بیمار در کنار این عوارض با نشانه‌هایی مثل عصبانیت و اضطراب نیز روبه‌رو می‌شود که به دلیل ایجاد اختلال در سیستم مغز و اعصاب بدن است. در برخی از بیماران علائم چشمی نیز دیده می‌شود. مثلا فرد بعد از مدتی احساس می‌کند چشمش بیش از اندازه از حدقه بیرون زده است و به لحاظ ظاهری نیز احساس ناخوشایندی را تجربه می‌کند. ابتلا به پرکاری تیروئید دائم در دراز مدت و در شرایطی که بیماری دیر تشخیص داده شود و بیمار اقدامات درمانی را به موقع دریافت نکند، بر تراکم استخوان‌ها نیز تاثیر می‌گذارد.
زنان بیشتر مبتلا می‌شوند یا مردان؟
غده تیروئید هورمون‌هایی ترشح می‌کند که این هورمون‌ها می‌تواند فعالیت‌های بدن را تنظیم کند؛ بنابراین لازم است که میزان فعالیت این غده در حد نرمال باشد. مسلما فعالیت بیش از حد نرمال غده تیروئید، سبب بیماری پرکاری تیروئید می‌شود و به تبع پرکاری تیروئید، تنظیم فعالیت‌های مختلف بدن هم دچار اختلال می‌شود. آمارها حاکی از این است که زنان بیش از مردان به پرکاری تیروئید مبتلا می‌شوند. به علاوه شواهد نشان می‌دهد شیوع پرکاری تیروئید در سنین 30 تا 50 سال بیش از سایر سنین است.
راه‌حل چیست؟
برای درمان پرکاری تیروئید راه‌های مختلفی توسط مختصصان پیشنهاد می‌شود که می‌توان آنها را به سه گروه تقسیم کرد. در مرحله اول می‌توان با تجویز دارو بیماری را کنترل کرد. داروهایی که تجویز می‌شوند عموما پرکاری تیروئید و ترشح بیش از اندازه هورمون‌ها را کنترل و به حد متعادل می‌رسانند.
روش دیگر استفاده از ید رادیواکتیو است که می‌تواند فعالیت تیروئید را کم کند. در این شیوه غده تیروئید ید رادیواکتیو را به میزان مورد نیاز جذب می‌کند و مازاد آن توسط ادرار از بدن دفع می‌شود و در نهایت روش جراحی به بیمار مبتلا به پرکاری تیروئید پیشنهاد می‌شود که این روش معمولا در شرایطی که بیمار از روش‌های قبلی نتیجه نگیرد، توصیه و اصولا کمتر تجویز می‌شود. متخصص پس از معاینه بیمار متناسب با شرایط و پیشرفت بیماری و بر اساس نتایج آزمایش یکی از این شیوه‌ها را به بیمار توصیه و تجویز می‌کند.
هرگز فراموش نکنید
بیمارانی که به تیروئید کم‌کار یا پرکار مبتلا هستند باید هر شش ماه یک‌بار به پزشک متخصص خود مراجعه کنند و حداقل سالی یک‌بار آزمایش‌های لازم را انجام دهند تا دوز داروهای‌شان تنظیم شود.
نشانه‌هایی که می‌گوید تیروئیدتان کم‌کار است
علائم و نشانه‌های تیروئید کم کار برخلاف تیروئید پرکار است. خشکی بیش از حد پوست و احساس سرما از شایع‌ترین علائمی است که مبتلایان به تیروئید کم کار تجربه می‌کنند. در کنار این علائم پف‌آلودگی غیر عادی در اطراف چشم‌ها بعد از بیدار شدن و کم‌خونی نیز از جمله این علائم است که باید با بررسی نتایج آزمایش خون فرد مشخص شود. تنگی نفس، اختلال در عادت ماهانه، یبوست، کاهش اشتها، افسردگی و کم حوصلگی و کاهش تمرکز نیز از علائمی است که به شما هشدار می‌دهد عملکرد غده تیروئید را بررسی و به متخصص غدد مراجعه کنید.
راه‌حل چیست؟
کم کاری تیروئید هم دو نوع دائمی و موقت دارد که نوع موقت آن با دارو درمانی در مدت زمانی خاص به تشخیص پزشک درمان می‌شود که غالبا سه تا پنج ماه به طول می‌انجامد اما برای نوع دائم آن بیمار باید تا پایان عمر داروهایی را مصرف کند تا کم‌کاری تیروئیدش را جبران کند.
نقش رژیم درمانی و کنترل بیماری
اغلب به بیماران مبتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید توصیه می‌شود که مصرف برخی از غذاها و خوراکی‌ها را در برنامه غذایی‌شان کاهش دهند. برای نمونه به آنها می‌گویند ماهی، کلم و کاهو را از برنامه غذایی‌شان حذف کنند در حالی که تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که مصرف این مواد در شرایطی می‌تواند خطرناک باشد که هر روز در تمامی وعده‌ها و به مقدار بسیار زیاد مصرف شود. یعنی بیمار روزانه بیش از پنج، شش کیلوگرم کاهو یا کلم مصرف کند که عملا امکان‌پذیر نیست. بنابراین هیچ اثبات علمی در مورد بعضی از رژیم‌های شایع در میان مردم درباره غده تیروئید وجود ندارد. همان‌طور که گفتیم هیچ رژیم غذایی برای بیماری‌های تیروئید وجود ندارد مگر اینکه فرد به سرطان تیروئید دچار شود که بحث آن کاملا متفاوت است و با مشاوره با متخصص باید بر اساس دستورالعمل و رژیم غذایی تجویز شده پیش رفت.
چه کسانی مستعد ابتلا هستند
اگر در خانواده شما یک فرد مبتلا به تیروئید وجود داشته باشد، در مواجهه با هر یک از علائم کم‌کاری یا پرکاری تیروئید باید سریع به پزشک مراجعه کند. برای مثال اگر فرد خشکی پوست، پف اطراف چشم در صبحگاه، تنگی نفس، حرارت زیاد، بی‌نظمی قاعدگی و یبوست را تجربه کرد باید برای چکاب به متخصص مراجعه کند و آزمایش تیروئید بدهد تا کم‌کاری و پرکاری‌اش مشخص شود. بر اساس آمار ارائه شده ابتلا به بیماری تیروئید در زنان بیشتر از مردان است و این بیماری اغلب درفاصله سنی 20 تا 40 سال بروز می‌کند.
بعد از زایمان بیشتر مراقب باشید
ابتلا به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید موقت از جمله اختلال‌هایی است که ممکن است بعد از بارداری و زایمان سراغ زنان بیاید و بین سه تا شش ماه ادامه داشته باشد. در این شرایط با تجویز دارو توسط پزشک فرد می‌تواند در مدت زمانی کوتاه عملکرد غده تیروئیدش را به حالت اولیه و نرمال برگرداند اما گاهی در شرایطی خاص ممکن است کم‌کاری تیروئید بیشتر از شش ماه ادامه پیدا کند که در این شرایط در صورت موثر نبودن درمان این کم‌کاری موقت به کم‌کاری دائمی تبدیل می‌شود و بیمار باید تا پایان عمر دارو مصرف کند تا عملکرد غده تیروئید را تنظیم کند.
مهم‌ترین عارضه مصرف داروی ضدتیروئید
یکی از داروهایی که برای درمان کم‌کاری تیروئید برای بیماران تجویز می‌شود، قرص لووتیروکسین است. تحقیقات نشان می‌دهد که اگر دوز تجویز شده این دارو به اندازه نباشد، می‌تواند تراکم استخوانی زنان را تحت تاثیر قرار دهد. بنابراین تجویز آن برای زنان به ویژه آنها که در آستانه سن یائسگی به سر می‌برند باید با دقت زیاد و با کاهش دوز مصرف صورت گیرد. بهترین روش برای پیشگیری از این موضوع بررسی آزمایش‌های دوره‌ای و اندازه‌گیری دوز مصرفی بیمار توسط پزشک است تا بتواند احتمال ابتلا به پوکی استخوان و میزان کاهش تراکم استخوان وی را شناسایی کند.
درمان را به تعویق نیندازید
درمان تیروئید چه از نوع کم‌کار و چه پرکار باید جدی گرفته شود. در صورتی که فردی علائم بروز اختلالات و بیماری‌های تیروئید را تجربه کند و برای درمان آن به موقع اقدام نکند، به مرور با تشدید علائم روبه‌رو می‌شود که گاهی تاثیرات مخرب و جبران ناشدنی برای فرد به همراه دارد. کاهش سطح هوشیاری و کما از جمله این عوارض است. بنابراین به هیچ وجه از کنار این بیماری و علائم آن سرسری عبور نکنید و به محض مشاهده علائم و نشانه‌ها گوش به‌زنگ باشید و با پزشک در این باره مشورت کنید.
منبع: مجله سیب سبز
مطلب مرتبط:
آیا با وجود پرکاری و کم کاری تیروئید می توان بارداری بی خطر داشت ؟