از چه سنی کودکان می توانند یاد بگیرند که خودشان به خواب روند؟ چطور می توانیم این عادت را در آنها تقویت کنیم؟
ساعت هشت شب، مادر به همراه کودک سه ساله به اتاق می روند، چرا که زمان خواب او از نظر مادر فرا رسیده است. کمی لالایی، تعریف چند داستان، کمی تلاش و کلنجار برای خواباندن کودک روی پا، دراز کشیدن در کنار کودک، نوازش کودک، بی محلی کردن به کودک و بستن چشم ها به منظور تشویق او به بستن چشم ها، بستن در برای جلوگیری از خروج کودک از اتاق و در نهایت داد زدن بر سر او و عصبانیت از اینکه چرا در حالی که ساعت حدود 10 است! او هنوز نخوابیده. مادر عصبانی و خسته از اتاق بیرون می آید. پشت سر او کودک خوشحال و خندان با چشم هایی نیمه باز که نمی تواند هنوز نور چراغ را تحمل کند، به نشیمن می آید و سریع خودش را روی مبل کنار پدر جا می دهد!
به راستی چطور می توانیم برنامه خوابی مناسبی برای بچه ها داشته باشیم تا آنها با کمترین میزان درگیری و کشمکش بخوابند و البته بدون وابستگی به ما بتوانند خودشان به خواب بروند؟!
زیر دو ماهگی
اولین نکته ای که باید به آن توجه داشته باشید این است که در بدو تولد، نوزاد در پی سازگار شدن با تغییرات زیادی است که در محیط اطراف او روی داده است. در این شرایط نمی توان و البته نباید هم از نوزادان انتظار چندانی داشت. آنها در این سن نه بلدند بخوابند و نه می توانند نیاز خود به خواب را تشخیص دهند. نوزاد شما نیاز به کمک شما برای خوابیدن دارد اما علی رغم این نکته مهم، با توجه به برخی نکات می توانید به نوزاد خود کمک کنید که زودتر با خواب شب آشنا شده و در واقع فرآیند سازگاری او را تسریع کنید.
تا دو ماهگی کودکان متوجه تفاوت شب و روز نبوده و در نتیجه خواب بسیار نامنظمی دارند اما برای نظم بخشیدن به خواب آنها می توانید قدم هایی بردارید. به عنوان مثال در طول روز اصراری به تاریک کردن محل خواب او و البته حذف سر و صدا نداشته باشید اما در مقابل در طول شب تلاش کنید تا حد امکان اطراف او را تاریک کرده و اگر در طول شب، ناچار از عوض کردن او شدید (اتفاقی که در دو ماه اول ممکن است زیاد پیش بیاید) بدون صحبت و با کمترین نور ممکن این کار را انجام دهید.
در زمان شیر دادن در طول شب نیز با او صحبت نکنید اما در مقابل در طول روز در وقت شیر خوردن برای او آواز بخوانید یا حرف بزنید. توجه داشته باشید که خواب کودک شما در این سن تنها از نوع خواب REM هست و هنوز خواب non REM آغاز نشده است. خواب REM خوابی است که با کمترین میزان سروصدا یا نور می تواند بر هم بخورد. پس اگر می خواهید فرزندتان شب ها خوب بخوابد، باید عوامل محیطی را به خوبی مدیریت کنید.
دو تا شش ماهگی
واقعیت این است که بین دو ماهگی تا شش ماهگی روش خواباندن ما می تواند به فرزند ما یاد بدهد که تا حدود سه سالگی به چه شکلی به خواب برود. به این معنا که اگر او را با شیر دادن بخوابانید، او یاد می گیرد که با شیر خوردن یا بطری به دست به خواب برود. بر همین مبنا نیز اهمیت دارد که در این زمان سعی در اجرای سیستمی داشته باشید که بتوانید تا حدود سه سال آن را اجرا کنید.
البته تاکید بر اهمیت این دوران برای پایه گذاری عادت خواب در سنین بالاتر به این معنا نیست که امکان تغییر عادت در سنین بالاتر وجود ندارد. خوشبختانه غالب بچه ها انعطاف زیادی در زمینه تغییر برنامه هایشان دارند و شما می توانید با کمی پشتکار در هر زمانی در عادات آنها تغییر ایجاد کنید اما در عین حال توجه داشته باشید که تغییرات مداوم برای کودک خوب نیست و هم او را ناراحت و مضطرب می کند و هم باعث کلافگی خود شما خواهد بود. پس سعی کنید در جایی که می توانید عادات مناسبی را پایه گذاری کنید که نیاز به تغییر به ویژه در کوتاه مدت نباشد.
یکی از مهمترین اهدافی که تمامی والدین در رابطه با خواب دنبال می کنند، این است که فرزندشان خودش به خواب رود. اگر می خواهید چنین هدفی را دنبال کنید، در این زمان و وقتی بین دو تا شش ماه سن دارد، زمان مناسبی برای آغاز این موضوع است.
برای این منظور فرزندتان را زمانی که خواب آلود اما هنوز بیدار است، در رختخوابش بگذارید و با تاریک کردن محیط و آرام سازی فضا به خوابیدن او کمک کنید. با این کار کودک شما متوجه خواهد شد که توانایی خوابیدن بدون کمک گرفتن از روش های کمکی را دارد و در واقع خود او توانایی آرام سازی خود و خوابیدن را داراست.
نکته کلیدی در موفقیت این روش، شناخت درست حالات کودک است، چرا که تنها زمانی که او احساس نیاز به خواب دارد، شما باید او را در رختخوابش بگذارید، در غیر این صورت هم فرآیند به خواب رفتن او طولانی خواهد شد و هم بعد از مدتی رختخواب برای او به محلی برای بازی تبدیل می شود.
شش ماهگی به بعد
بعد از شش ماهگی و با آغاز حرکت کردن کودکان به صورت سینه خیز، چهار دست و پا و البته بعد از آن با راه رفتن، مسائل جدیدی نمایان خواهد شد.
تا قبل از شش ماهگی کودکان اگر در زمانی که خواب آلود هستند در رختخواب گذاشته شده و با آنها تمرین شود، می توانند خودشان به خواب بروند اما با افزایش سن، محیط جذابیت بیشتری پیدا کرده و کودکان حتی در زمانی که به خواب نیز نیاز دارند، ترجیح می دهند شیطنت کنند.
در این شرایط اگر دقت نداشته باشیم، رختخواب نیز خیلی سریع می تواند به محلی برای بازی تبدیل شود. برای جلوگیری از این موضوع، به هیچ عنوان از رختخواب او به عنوان فضایی برای بازی استفاده نکنید. علاوه بر آن در عین حال که به میزان خستگی او توجه داشته و تنها زمانی که او به خواب نیاز دارد، او را آماده خواب می کنید سعی کنید چند متغیر دیگر را نیز برای آماده شدن او برای خواب اضافه کنید.
به عنوان مثال مسواک زدن، پوشیدن لباسی مشخص، ماساژ کودک و بعد قرار گرفتن در رختخواب، فقط توجه داشته باشید که این برنامه خواب خیلی طولانی نباشد و البته امکان اجرایی شدن در موقعیت های مختلف را تا حد ممکن داشته باشد.
همراه شدن این متغیرها از حدود نیم ساعت یا یک ربع پیش از رفتن به رختخواب، کودک شما را از نظر روانی آماده خواب کرده و او با آمادگی بیشتری وارد فضای خواب خود خواهد شد.
علاوه بر این موارد بهتر است در ساعات نزدیک به خواب فرزندتان در برنامه خانه نیز تغییراتی ایجاد کنید تا جذابیت های محیطی برای او کاهش بیابد. به عنوان مثال تا حد امکان نور محیط را کم کنید، تلویزیون را خاموش کرده یا صدای آن را بسیار کم کنید، از یک ساعت قبل از خواب، از بازی فرزندتان با وسایلی چون تبلت و گوشی تلفن همراه خودداری کنید و البته تلاش کنید تا با نزدیک شدن به زمان خواب، بازی های آرام، بدون فعالیت بدنی زیاد و البته بدون هیجان شدید داشته باشد.
البته برخی والدین با دیدن این نکته که لازم است آنها نیز محدودیت هایی را تجربه کنند، کمی دلخور شده و خیلی با انجام آن موافقت نمی کنند اما شاید اگر آنها به این نکته توجه داشته باشند که این محدودیت ها بیشتر برای دو سال اول است و در صورت پایه گذاری عادات خواب مناسب، کودک آنها و البته خود والدین در سنین بالاتر مشکلات بسیار کمتری برای خوابیدن خواهند داشت، بهتر بتوانند همکاری کنند.
بیشتر بدانیم
یک نکته در ارتباط با خستگی
به صورت معمول افراد هر چه خسته تر باشند، بهتر می خوابند اما یادتان باشد در سنین پایین و به ویژه زیر شش ماهگی، ممکن است در ارتباط با بسیاری از بچه ها چنین قانونی صدق نکند.
برخی بچه ها وقتی احساس خستگی زیاد می کنند، تنها بداخلاق تر می شوند و دچار مشکل در خواب شده یا خواب شان چند تکه می شود. این موضوع به ویژه زمانی که خستگی با گرسنگی همراه شود، می تواند تشدید شود چرا که در سنین پایین بچه ها توانایی اولویت بندی بین نیازهای خود را نداشته و نمی توانند به عنوان مثال اول به دنبال خوردن باشند و سپس بخوابند.
در این شرایط ممکن است خوردن در وعده های کم، چرت های کوتاه بین آن و البته گریه های فراوان تنها بهره آنها از خستگی باشد. با توجه به این نکته به طمع خواب بهتر در شب، سعی در حذف خواب طی روز فرزند خود یا کوتاه کردن آن را نداشته و سعی کنید کودک شما به اندازه کافی در طول روز نیز بخوابد.
البته با افزایش سن، شما می توانید این موضوع را در نظر داشته و به دنبال خسته کردن فرزندان برای داشتن خوابی بهتر باشید.
منبع: برترین ها
مطلب مرتبط:
خوابیدن کنار مامان و بابا صحیح یا غلط؟
بهتر است کودک به چه حالتی خوابانده شود؟