تابستانی که گرمایش حسابی عرق‌مان را درمی‌آورد و فقط به میوه‌های خوشمزه‌اش دل‌مان را خوش می‌کنیم؛ میوه‌های خوش‌طعم و مزه‌ای که خوش‌آب و رنگ هم هستند و خنکی‌شان می‌تواند حال یک آدم گرمازده را حسابی جا بیاورد. البته بهار و تابستان علاوه بر نوبرانه‌های خوشمزه، یک مرض را هم با خودشان می‌آورند که اسمش هم اساسی حال آدم را می‌گیرد، چه برسد به خودش؛ «اسهال و استفراغ»!
اسهال و استفراغ از بیماری‌های شایعی است که به دلایل مختلف ایجاد می‌شود؛ از ویروس گرفته تا گرمای تابستان یا حتی زیاده‌روی در خوردن میوه‌های تابستانی که همگی طبع سردی دارند. به گفته دکتر نسرین بعیری، پزشک و دانشجوی طب سنتی در اغلب موارد بیماری به‌راحتی درمان می‌شود ولی بهتر است در زمان ابتلا به پزشک مراجعه شود تا با تشخیص و درمان صحیح مانع ایجاد عارضه به ویژه در گروه‌های خاص مانند اطفال شود.
«استفراغ» خیلی هم خوب است!
همان‌طور که گفته شد یکی از علل استفراغ، وجود بیماری در معده است که در این میان می‌توان به اختلال در عملکرد معده به دنبال انواع سوءمزاجهای معده‌ای و همچنین پری بیش از حد معده در افرادی که بیش از اندازه غذا میخورند، اشاره کرد.
گاهی هم تهوع و استفراغ نه‌تنها مضر نبوده بلکه اثرات مفیدی دارد؛ مثلا زمانی که ماده مضری در بدن وجود دارد و باید دفع شود، این اتفاق به دفع ماده مضر کمک می‌کند. همچنین برای درمان سکسکه مقاوم به درمان هم گاهی توصیه می‌شود که فرد را به انجام استفراغ تحریک کرد.
در مواردی که این اتفاق ناخوشایند روی می‌دهد، در ابتدای بیماری نباید داروهای ضد تهوع و ضد استفراغ به کار برد چون باعث باقی ماندن مواد مضر در بدن شده و به سایر ارگانها آسیب میرساند اما در صورت طول کشیدن این حالت با مشورت پزشک می‌توان از ترکیباتی که در ادامه آمده، استفاده کرد. البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که در صورت استفراغ خونی یا دفع ماده سیاه‌رنگ-که دلالت بر دفع سودا دارد- یا زرد رنگ- ناشی از دفع صفرا- بلافاصله باید به پزشک مراجعه شود. همچنین وجود علائم همراه مانند تب، از نشانه‌هایی است که نیازمند مراجعه سریع به پزشک است.
این‌طوری درمان شوید!
اگر استفراغ ناشی از عادات غلط غذایی باشد در وهله اول باید این عادات را تصحیح کرد. مصرف منظم و به اندازه غذا و همچنین استفاده از غذاهای سالم اولین گام برای درمان این عارضه است. به جای مصرف زیاد غذا در یک نوبت دفعات مصرف غذا را افزایش داده و حجم مصرفی را کاهش دهید.
در صورتی که ماده مضر داخل معده با استفراغ تخلیه شد، باید بعد از دفع ماده مضر معده را تقویت کرد تا کمترین مواد زائد را دریافت کند. برای تقویت معده از موادی مانند مویز یا دانه انار می‌توان استفاده کرد. استعمال رایحه‌های ترنج، نارنج و لیمو هم موثر است. استراحت کردن و خوابیدن کمک شایانی در درمان دارد. در صورتی که عامل آسیب‌رسان دفع نشد باید با کمک سایر روش‌ها از جمله حقنه و. . . ماده را دفع کرد.
البته اگر این عارضه به دلیل بیماری خاصی نباشد، استفاده از این ترکیب می‌تواند موثر باشد: یک لیوان آب سیب، یک لیوان آب زرشک، نصف لیوان آب لیمو شیرین و 250 گرم شکر را جوشانده تا قوام بیاید. روزی سه استکان از این ترکیب را مصرف کنید.
مصرف لیموی تازه با نمک، مکیدن انار ترش و شیرین، جویدن و نگه داشتن دانه‌های انار و برگ نعناع و پونه در دهان، جویدن کندر و مصطکی هم در کاهش میزان تهوع موثر است.
گرما و گرممزاجى باعث قى کردن می‌شود، مصرف موادی مانند انار، سماق، سنجد، به و همین‌طور شربت و داروهایى که به در آن وجود دارد، توصیه می‌شود. در مواردی که پزشک در هر یک از خلطها اختلالی مشاهده کند، درمان ویژه آن را انجام می‌دهد.
در نهایت اگر فرد به خاطر این عارضه دچار ضعف شده باشد، مصرف آب جوجه مرغ یا گوشت همراه آب سیب مفید خواهد بود.
وقتی «دستشویی» خانه دوم می‌شود!
این بیماری در تمامی سنین می‌تواند رخ دهد، ولی در کودکان زیر پنج سال به دلیل ایجاد کم‌آبی، خطرناکتر از سایر گروه‌های سنی است.
در مواردی که اسهال ناشی از وجود ماده زائد بوده و دفع طبیعی است، اشتها عادی خواهد بود و زبان فرد خشک نمی‌شود ولی در صورت وجود التهاب در روده‌ها، بدی هضم، خشکی دهان، درد و حساسیت روی شکم و وجود بار روی زبان مشاهده می‌شود.
اگر اسهال به‌ویژه در کودک با علائمی مانند تب یا بدبویی زیاد مدفوع، وجود خون یا علائم کم‌آبی از قبیل گود افتادن چشم، کاهش دفعات ادرار و مدفوع و. . . همراه باشد حتما به پزشک مراجعه کنید و به هیچ‌وجه خوددرمانی نکنید.
بهترین راه برای جبران کم‌آبی ناشی از اسهال به‌خصوص در کودکان استفاده از محلول او‌آر‌اس است. برای تهیه این محلول اول آب را بجوشانید. بعد از خنک شدن آب جوشیده، چهار لیوان (یک لیتر) از آن را در پارچ ریخته و یک پاکت پودر او‌آر‌اس را (که از داروخانه تهیه کرده‌اید) در آن حل کنید. این محلول را می‌توانید در یخچال نگه دارید و طی مدت بیماری به ازای دفعات مختلف دفع از این محلول به کودک بدهید.
چه بخوریم، چی نخوریم؟
تهوع واستفراغ در تمام گروه‌های سنی و در همه مزاجها بروز می‌کند و به گروه خاصی اختصاص ندارد. درمان و استراحت پیشنهاد شده به نسبت هر فرد متفاوت است پس حتما به پزشک مراجعه کنید و تا رسیدن به درمانگاه از راه‌های زیر برای آرام کردن خودتان کمک بگیرید.
اگر یک قاشق چای‌خوری ریشه زنجبیل تازه خرد شده را به یک فنجان آب جوش افزوده و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه درش را ببندید، بعد آن را صاف کرده و با کمی عسل دو تا سه بار در روز مصرف کنید با خواص ضد باکتریایی، ضد ویروسی، ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی خود، اسهال و استفراغ را درمان می‌کند. این نوشیدنی همچنین برای پیشگیری و درمان عفونت معده، علائمی مانند مدفوع آبکی، تهوع، استفراغ و گرفتگی عضلات شکم را هم کاهش می‌دهد؛ البته اگر فشار خون دارید، باید قید این درمان را بزنید که برای‌تان خطرناک است!
یادتان باشد نعناع هم به خاطر اثر ضدمیکروبی، ضدنفخ و ضدتهوعش، می‌تواند در شرایط بیماری اسهال و استفراغ موثر باشد. برای این منظور یک قاشق چای‌خوری برگ نعناع خشک را در یک فنجان آب جوش ریخته و به مدت 10 دقیقه در آن را بسته سپس صاف کرده و بین وعده‌های غذایی مصرف کنید.
ترکیب دیگری که می‌تواند در رفع اسهال کمک‌کننده باشد از این قرار است: 15 گرم به‌دانه، 10 گرم برگ نعناع، 10 گرم برگ فرنجمشک و 30 گرم ریشه هفت‌بند را کاملا بکوبید تا نرم شود. بعد دو قاشق غذاخوری از آن را داخل آب جوش ریخته و به مدت نیم‌ساعت دم کنید. قبل از نوشیدن آن را صاف کرده و روزی دو بار، هر بار یک فنجان مصرف کنید.
«هیضه» را می‌شناسید؟!
از دیدگاه طب سنتی «هیضه» یکی از انواع اسهال و استفراغ در طب سنتی است که معمولا در این حالت علائم بیماری شدید است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که ماده غذایى در معده هضم نشده، فاسد و از معده جدا شده باشد. در چنین شرایطی، نیروی دفعکننده بدن آن را با فشار به روده‌ها مىراند و این غذا که خوب هضم نشده به خلط ناسازگار با بدن تبدیل مىشود و در صورت افزایش، طبیعت آن را به هر طرفى که بتواند، سوق مىدهد و باعث استفراغ یا اسهال می‌شود.
مبتلایان به هیضه بسیار تشنه مىشوند اما به محض نوشیدن آب، آن را برمی‌گردانند چراکه به محض رسیدن آب به معده، گرم شده و باعث تهوع و استفراغ می‌شود. برای درمان این بیماری، ضمن درمان دارویی، فرد باید استراحت کافی داشته و از غذاهای سبک استفاده کند. استفاده از افشره جوشانده انار به درمان این بیماری کمک می‌کند. برای تهیه این داروی گیاهی، آب انار را گرفته و یک شب کنار بگذارید تا تهنشین شود. بعد آب انار زلال را بپزید و کف رویش را بگیرید تا قوام بیاید. چند شاخه نعناع تازه در آب انار داغ بیندازید و آن را از روی حرارت بردارید و صبر کنید تا سرد شود؛ حالا آماده مصرف است. استفاده از افشره جوشانده به و سیب به همین روش هم می‌تواند درمان‌کننده هیضه باشد.
دیگر «بیرون» نروید!
در مراحل اولیه اسهال و استفراغ نباید سعی در از بین بردن علائم کرد؛ یعنی ابتدا باید اجازه دهید طبیعت بدن با انجام این اعمال ماده مضر را از خود دور کند. اسهال در صورتی که مواد دفعی کم باشد و درد مختصری وجود داشته باشد، خود به خود رفع می‌شود در غیر این صورت نیاز به درمان وجود دارد که برخی از درمان‌ها در ادامه آمده است:
کته با ماست
یکی از دم‌دستی‌ترین و موثرترین روش‌های درمان اسهال است؛ البته بهتر است در صورت وجود تب از ماست استفاده نکنید. البته سیب رنده شده هم همان‌طور که از قدیم‌ها شنیده‌اید، موثر است.
هسته انار سیاه
در طب سنتی توصیه شده که از آب جوشانده هسته انار سیاه، میوه آلبالو (البته برای رفع اسهال و استفراغ صفراوی)، مخلوط مساوی از آمله بدون هسته همراه گشنیز خشک ساییده شده (برای رفع اسهال مزمن)، مربای پوست پسته و همچنین سه وعده (هر بار یک فنجان) دم کرده و صاف شده گل چای کوهی استفاده کنید.
ریشه بارهنگ
در ضمن در مواقع بیرون‌روی می‌توان روزی سه‌بار ریشه بارهنگ را به این روش مصرف کرد: 50 تا 100گرم از ریشه بارهنگ را در یک لیتر آب جوشانده شده دم کرده و صبح، ظهر و شب، هر بار یک فنجان مصرف کنید.
چای ریحان
البته دمکرده 10 تا 15 عدد برگ ریحان یا مصرف چند نوبت چای ریحان هم می‌تواند کمک‌کننده باشد چراکه این گیاه ضمن خواص ضد اسپاسمی که دارد، در رفع اسهال و استفراغ مفید است و از سوی دیگر اثر تقویت‌کنندگی برای معده دارد.
منبع: مجله سیب سبز
مطلب مرتبط:
با یکی از متهمان اصلی اسهال و استفراغ آشنا شوید
بهترین راه جلوگیری از اسهال واستفراغ را می دانید؟