دکتر رامین ارژنگ، جراح و متخصص ارتوپد:
کمردرد، یکی از دردهای خیلی رایج در جامعه است. یکسری از کمردردها زودگذر هستند یعنی دردهایی که در عرض چند روز با استراحت یا مصرف دارو یا حتی بدون مصرف دارو بهبود پیدا می کنند. اما برخی دردهای کمری ادامه دار هستند که به کمردردهای مزمن معروف اند. اما به طور کلی اگر درد کمر بیشتر از 20 روز طول بکشد باید آن زمان برای بررسی دقیق تر به پزشک متخصص مراجعه کرد.
علت دردهای کمری حاد چیست؟
هر علتی ممکن است باعث به وجود آمدن این مشکل در افراد شود، به عنوان مثال از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا یک کشیدگی ساده عضلات و حتی یک فشار عصبی باعث به وجود آمدن دردهای کمری می شوند. به علاوه حرکت های نا بجای فیزیکی، خم و راست کردن کمر به صورت نادرست و برداشتن اجسام سنگین می تواند در بروز این درد دخیل باشند. بااین حال گاهی اوقات برخی دردهای کمری با استفاده از داروهای شل کننده عضلات و کمی استراحت بهبود پیدا می کنند. اما بحث عمده ما در مورد دردهای کمری طولانی مدت یا دائمی است.
علت کمر دردهای مزمن چیست؟
دردهای کمری مزمن علت های مختلفی همراه دارند. حتی گاهی اوقات ممکن است علت اصلی این دردها داخلی یا احشایی باشد. به عنوان مثال برخی دردهای کمری در خانم ها ریشه در مشکلات لگنی دارد و حتی مربوط به ستون فقرات خود ناحیه کمر نیست. همچنین دردهای گوارشی، معده ، کبد، کلیه و … می توانند در به وجود آمدن این درد دخیل باشد، برای همین باید به این نکته اشاره کنم زمانی درد کمر درمان می شود که تشخیص به درستی صورت گیرد.
علت های شایع بروز کمر درد چیست؟
یک علت شایع کمردرد آسیب دیدن دیسک‌ها هست. دیسک‌ها بافتی ضربه گیر هستند که درواقع ستون فقرات را به هم متصل می کنند. همچنین یک بافت فیبروز اطراف آن وجود دارد که محتوایش شبیه سفیده تخم مرغ است که درواقع قسمت محیطی بافت سفت و فیبری که به آن آنولوس فیبروزوس می گویند و قسمت مرکزی موسوم به نوکلیوس پولپوزوس است و در حقیقت این بافت خاصیت ضربه گیری دارد و ضربه بین مهره ها را می گیرد. اما به هر نحوی اگر این بافت دچار آسیب شود و خاصیت ضربه گیری خود را از دست بدهد و ارتفاع دیسک کم شود و مهره ها به هم نزدیک شوند، باعث بروز درد در این قسمت از بدن می شود. البته این درد تا زمانی که به پا انتشار پیدا نکند و عصبی را درگیر نکند، درد سیاتیک نیست. مرحله اول آسیب دیسک به صورت کاهش مقدار آب میان بافتی دیسک و به‌اصطلاح دهیدره شدن دیسک است که سبب نزدیک شدن مهره ها به هم و فشار بیشتر به جسم مهره ها و تحریک ریشه عصبی می شود.
در این موارد اصلا جراحی مطرح نیست .بعد یک مرحله پیشرفته‌تر بافت فیبری اطراف یا آنالوزفیبروزوس دچار تغییراتی می شود و حالت سفتی خودش را در بعضی نقاط از دست می دهد و باعث می شوداین محتوای دیسک یک مقداری بیرون بزند که اصطلاحا دیسک بالج گفته می‌شودکه علائمش یک مقدارحادتر است. مرحله پیشرفته‌ترکه اصطلاحا دیسک پروتروژن است. مرحله پیشرفته‌تر اکستروژن است و نهایتا سکستریشن. این مرحله‌ای است که عملاً پارگی دیسک حساب می شود؛ مرحله‌ای که درد خیلی شدید است و بیمار درواقع دراین مرحله قادر به فعالیت روزمره‌اش نیست بیماری که خیلی از مواقع نشستن و ایستادن هم برای او آسان نیست، باید فقط بخوابد حتی خوابیدن هم گاهی به‌قدری دردناک و سخت است که نیاز به جراحی تقریبا اورژانسی می شود. درد معمولا خیلی شدید است و در اندام انتشار پیدا می کند و مسکن‌ها اصلا جواب نمی‌دهد. در این شرایط معمولا جراحی لازم است و حتی ممکن است نقص عصبی هم ایجاد کند. ممکن است مثلا فرد حالت بی حسی و درد در پا، فلج اندام تحتانی، و یا مشکل اسفکتری و بی اختیاری ادرار و مدفوع پیدا کند. موارد اورژانسی که دیگر نمی شود معطل کرد و باید جراحی در اسرع وقت انجام شود. ولی در مواقع دیگر ممکن است درجه ابتلا به آسیب دیسک کمتر باشد مثلا ممکن است پروتروژن و بالج و دی هایدریشن و دردها خفیف‌تر باشد. درمان‌های غیرجراحی هم از یکسری تمرینات کششی و ورزشی خاص تشکیل می شود که موسوم به بک اسکول (back school)است.کلاس‌هایی برگزار می شود و افرادی که کمردرد دارند و علت کمردرد آسیب دیسک است، یک پزشک یا کارشناس به اینها آموزش می دهد که چگونه بنشینند، چگونه بایستند و چه تمرینات حرکتی ورزشی انجام دهند. بک اسکول مفید است و فیزیوتراپی، آب درمانی، تقویت یک سری عضلات، کشش در ستون فقرات و درمان‌های دارویی که کمک کننده است. مسکن‌ها و داروهای ضدالتهاب و شل کننده عضلات، درمان‌های فیزیکی که فیزیوتراپی اطلاق می شود. تزریقات ممکن است مطرح باشد و شامل تزریقات موضعی عضلات و تاندون‌ها و در مسیر عصب و بعضا در خود دیسک ومزوتراپی مطرح است. اخیرا در فضای دیسک گاز ازن تزریق می‌شود که اغلب پزشکان متخصص طب درد با این روش کار می‌کنند. دردهای مفاصل دیگر مثل زانو هم اوزونتراپی می شود. یکسری مطالعات روی سلول بنیادی در حال انجام است که یکسری موسسات دانشگاهی و علمی دارند روی سلول‌های بنیادی برای ترمیم بافت‌های آسیب دیده کار می‌کنند که بعضا در ارتباط با ارتوپدی و ترمیم بافت غضروف و سایر بافت های حرکتی است که حالا در مورد زانو از سلول‌های بنیادی استفاده شده و درچندین سال هنوز نتایج درخشان نبوده است. به علاوه بررسی روی سلول‌های سازنده دیسک شروع شده و یکی از دوستان بنده هم روی همین پروسه فعالیت می کند. در ایران و خارج از کشور در زمینه سلول های بنیادی کار می‌کنند ولی هنوز جزء روشهای ثابت شده نیست و درمرحله تحقیقاتی است.
افراد دچار کمر درد چه مراقبت‌هایی را باید انجام دهند مثلاً روی زمین یا روی تشک بخوابند؟
معمولا افرادی که کمردرد و آسیب دیسک دارند، توصیه می شود ترجیحا از تشک های طبی یا سفت استفاده کنند یا بعضا خود ترجیح می دهند روی پتو بخوابند. پیاده روی معمولا مفید است و در مواقعی که درد خیلی شدید نباشد پیاده روی جزء ورزش‌های مفید است. حالا در مورد ورزش‌های دیگر در کنار پیاده روی مثلا راه رفتن در آب استخر و ورزش‌های خاصی به نام تمرینات ویلیامز که ورزش‌های تقویت کننده عضلات فلکسور شکم، تنه و کمر است و مک‌کنزی که تقویت کننده عضلات اکتستانسور کمر است. این تمرینات اغلب در وضعیت خوابیده و درواقع کلاس بندیشده است و فیزیوتراپ‌ها کاملا این تمرینات آشنایی دارند و آموزش به بیمار داده می شود. در ضمن در بسیاری از سایت ها اطلاعات مفیدی در مورد کمر درد و روش های پیشگیری و درمان ارائه شده است.
دکتر رامین ارژنگ، جراح و متخصص ارتوپد:
دکتر رامین ارژنگ ورودی رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در سال 1364 و فارغ‌التحصیل رشته پزشکی عمومی در سال 1371، طرح خود را در استان خوزستان گذرانده، در سال 1375 پس از قبولی در آزمون پذیرش دستیار وارد دوره رزیدنتی رشته تخصصی ارتوپدی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی شد و در سال 1379 فارغ‌التحصیل شد و با اخذ بورد تخصصی (دانشنامه) به مدت 10 سال تا سال1389 در دانشگاه علوم پزشکی شهر زنجان مشغول فعالیت (درمانی و آموزشی) بوده است.
آدرس و تلفن جهت تماس با مطب‌های دکتر رامین ارژنگ:
روزهای زوج
ونک – انتهای گاندی جنوبی- ابتدای وزرا (خالد اسلامبولی) – خیابان 32 – ساختمان یاس – واحد 202
تلفن: 02188880795
فکس: 02188675530
روزهای فرد
ستارخان – ابتدای پاتریس – پلاک 5 – طبقه 4 – واحد 7
تلفن: 02166945307
فکس:02166945476
وب سایت: www.drarjang.ir