عنوان دندان عقل به خاطر عقل نیست بلکه به خاطر سن رویش این دندان است که در محدوده سنی 17 تا 18 سالگی است.اگر دندان عقل بدشکل و بدجا قرار گرفته باشد و به علت عدم دسترسی مناسب، موجب پوسیدگی خود و دندان مجاورش شود، به بافت نرم آسیب برساند و باعث گیر غذایی شود باید آن را از دهان خارج کرد.بررسی تکاملی در اجداد بشر در چند هزار سال پیش نشان داده که تعداد 4 عدد دندان آسیای بزرگ در دهان این افراد وجود داشته است که البته وجود آنها را به رژیم غذایی آن روزگار نسبت داده‌اند.در بررسی‌های بعدی باستان‌شناسی این تعداد دندان کم کم رو به کاهش رفت. تا اینکه در حال حاضر در دهان مردم 2 دندان آسیا و یک دندان -که در دهان بعضی‌ها هست و در دهان بعضی‌ها وجود ندارد- به چشم می‌خورد که به این دندان، دندان عقل می‌گویند.محل دندان عقل در انتهای دهان در هر 4 نیمه فک است؛ در واقع هر فردی می‌تواند 4 دندان عقل داشته باشد.دندان عقل به واسطه محل قرارگیری و عدم دسترسی مناسب به سادگی در معرض پوسیدگی قرار می‌گیرد چرا که نگهداری و تمیز کردن آن سخت است.جدای از این مطلب به واسطه فرآیند تکاملی، موارد زیادی از دندان عقل به صورت بد شکل یا بد جا قرار می‌گیرد یعنی یا شکل طبیعی ندارند یا در جای مناسبی رویش پیدا نمی‌کنند.تبعات این ویژگی‌ها باعث می‌شود که جدای از تمیز نشدن دندان، بافت نرم آزار ببیند و همچنین گیر غذایی بین دندان عقل و دندان جلویی – آسیای دوم – ایجاد شود که گاهی اصرار بر حفظ این دندان به بهای تخریب دندان مجاور می‌انجامد.اگر دندان عقل بدشکل و بدجا نباشد و فرد بتواند بهداشت دهان و دندان را حفظ کند و این دندان در جویدن نیز نقش داشته باشد لزومی به خارج ساختن آن نیست چرا که می‌تواند مثل یک دندان معمولی کاربرد داشته باشد.نهفتگی دندان عقل که به واسطه عدم تعادل یا عدم تناسب بین اندازه استخوان و اندازه دندان‌ها ایجاد می شود، به این دلایل دندان عقل نمی‌تواند در جای اصلی خود رویش کامل داشته باشد و به این علت تمام یا قسمتی از دندان، نروییده باقی می‌ماند که اصطلاحاً به عنوان نیمه نهفته، نهفته در نسج نرم (لثه روی آن را کاملاً پوشانده است) یا نهفته در نسج سخت (در داخل استخوان قرار گرفته باشد) تلقی می‌شوند.به عنوان یک قاعده کلی اگر یک دندان در زمان طبیعی خود نروییده باشد، نهفته تلقی می‌شود و چنین دندان‌هایی نباید در دهان باقی بمانند.در مواردی که احتمال عوارض جراحی یا ترس بیمار وجود داشته باشد به شرط آنکه در رادیوگرافی یا شرایط موضعی ناحیه دندان عارضه‌ای مشاهده نشده باشد، می‌توان با معاینات منظم دوره‌ای این دندان نهفته را حفظ کرد.به هرحال رویکرد علمی در خصوص دندان‌های نهفته به واسطه احتمال بروز عوارض پاتولوژیک مانند کیست و تومور، خارج کردن این دندان‌هاست.
دکتر مصطفی فاطمی دندانپزشک (سیمرغ )