به افتادگی پلک فوقانی، پتوز (Ptosis)گفته می شود. این افتادگی ممکن است خفیف باشد و یا تمامی مردمک چشم را بپوشاند.
در برخی موارد پتوز می تواند دید طبیعی را محدود و یا حتی به طور کامل مسدود نماید.
پتوز می تواند:
* یک یا هر دو چشم را درگیر کند.
* وراثتی باشد.
* در بدو تولد بروز کند.
* در سنین بالاتر اتفاق بیفتد.
پتوز در کودکان
پتوز مادرزادی به معنای وجود پتوز در بدو تولد می باشد. اگر کودکی با پتوز متوسط تا شدید متولد شود، ممکن است برای تکامل بینایی نیازمند درمان فوری باشد.
پتوز مادرزادی اغلب در اثر نقص در تکامل عضله ی بالابرنده پلک فوقانی که عضله لواتور نام دارد، اتفاق می افتد.
اگرچه معمولا پتوز یک اختلال مجزا می باشد، ولی در موارد مادرزادی، ممکن است همراه با اختلالات زیر باشد:
* اختلال حرکات چشمی
* بیماری های عضلانی
* تومورهای پلک یا سایر تومورها
* اختلالات عصبی
* عیوب انکساری
پتوز مادرزادی معمولا با گذشت زمان بهبود نمی یابد.
شایع ترین اختلال جدی ناشی از پتوز دوران کودکی، آمبلیوپی (تنبلی چشم) می باشد.
علایم و نشانه های پتوز کدام اند؟
شایع ترین علامت آشکار پتوز در کودکان، افتادگی پلک می باشد. در پتوز مادرزادی، اغلب عدم تقارن چین پلک فوقانی وجود دارد. کودکان مبتلا به پتوز ممکن است برای دیدن مجبور شوند گردن خود را به عقب خم کنند یا ابروها را به سمت بالا بکشند. این حرکات سر و صورت نشان می دهد که کودک سعی می کند برای دیدن از هر دو چشم استفاده نماید. بعد از گذشت چند سال، وضعیت های غیر طبیعی سر ممکن است منجر به اختلالات ظاهری سر و گردن شوند.
مشکلات ناشی از پتوز در کودکان کدام اند؟
شایع ترین اختلال جدی ناشی از پتوز دوران کودکی، آمبلیوپی (تنبلی چشم) می باشد.
به دو علت پتوز می تواند ایجاد تنبلی چشم کند:
1- انسداد مسیر بینایی در موارد پتوز شدید
2- ایجاد آستیگماتیسم و تاری دید ناشی از آن
به علاوه پتوز ممکن است در صورت وجود انحراف چشم آن را مخفی نماید و این مورد نیز می تواند منجر به تنبلی چشم شود.
پتوز مادرزادی چگونه درمان می شود؟
در اغلب موارد، پتوز کودکان با جراحی درمان می شود. اگر تنبلی چشم هم وجود داشته باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوششی بر روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشمی ضروری باشد.
تشخیص لزوم انجام جراحی و انتخاب روش مناسب، بر اساس عوامل زیر صورت می گیرد:
* سن کودک
* درگیری یک یا هر دو پلک
* شدت پتوز
* قدرت عضلات بالا برنده و پایین آورنده پلک
* وضعیت حرکات چشمی
در اوایل دوران زندگی، معمولا ضرورتی برای انجام عمل جراحی در موارد خفیف تا متوسط پتوز وجود ندارد. کودکان هم در موارد مذکور و هم موارد شدیدی که تحت عمل جراحی قرار گرفته اند، باید به طور منظم از نظر تنبلی چشم، عیوب انکساری و حالت های وابسته، توسط چشم پزشک، بررسی و در صورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.
علل پتوز بالغین
* کشیدگی یا جداشدن تاندون عضله لواتور از روی پلک که شایع ترین علت پتوز در بالغین است.
* افزایش سن
* به دنبال جراحی کاتاراکت (آب مروارید) یا سایر جراحی های چشمی
* ضربه به چشم
پتوز بالغین همچنین ممکن است ناشی از سایر بیماری ها مانند بیماری های عصبی یا عضلانی و در موارد نادر تومورهای حدقه چشم باشد که عضله بالابرنده پلک، یا عصب آن را درگیر می کند.
پتوز بالغین چگونه درمان می شود؟
چشم پزشک می تواند بررسی کاملی از مشکل شما به عمل آورده و راجع به روش های درمانی مختلف و خطرات احتمالی آن ها اطلاعات لازم را در اختیار شما قرار دهد.
برای تشخیص علت پتوز و انتخاب بهترین روش درمانی ممکن است نیاز به انجام آزمایش خون، عکسبرداری های مخصوص و یا سایر آزمایشات باشد.
در صورت یافتن علت زمینه ای باید ابتدا این مورد اصلاح گردد، اما در اغلب موارد، درمان نهایی، جراحی است که نوع جراحی نیز بر اساس شدت پتوز و سایر یافته های بالینی تعیین می گردد.
خطرات جراحی پتوز کدام اند؟
خطرات جراحی پتوز شامل عفونت، خونریزی و کاهش بینایی می باشد، ولی وقوع این عوارض بسیار نادر است.
بلافاصله بعد از عمل، ممکن است چشم به طور کامل بسته نشود، ولی این عارضه معمولا مقطعی است. در طی این مدت می توان از قطره و پماد برای محافظت چشم استفاده نمود. اگرچه ظاهر پلک به طور قابل توجهی اصلاح می شود، اما ممکن است پلک ها کاملا قرینه به نظر نرسند.
در اغلب موارد بعد از جراحی، هنگام نگاه کردن به سمت پایین، پلک عمل شده کمی بالاتر قرار می گیرد و شب ها مختصری باز می ماند که این دو عارضه مشکل آفرین نیستند.
در موارد نادر، حرکات کامل پلک قابل برگشت نیست.
در برخی موارد، ممکن است بیش از یک بار عمل جراحی لازم باشد.(تبیان)