به نقل از کلینیک درمان اختلال بلع یادمان اختلال بلع که به آن دیسفاژی نیز گفته می‌شود معمولاً یک علامت از وجود مشکل در گلو یا مری – لوله عضلانی که غذا و مایعات را از پشت دهان به سمت معده هدایت می‌کند – است. با این که هر فردی ممکن است مبتلا به دیسفاژی شود اما غالباً این اختلال در افراد سالخورده، کودکان و افرادی که مشکلات مغزی یا مشکلات سیستم اعصاب دارند دیده می‌شود.
مشکلات مختلفی وجود دارند که مانع کارکرد صحیح گلو و مری می‌شوند. برخی از این مشکلات جزئی هستند و برخی دیگر نیز ممکن است جدی و خطرناک باشند. اگر شما یک یا دو مرتبه دچار اختلال بلع شوید احتمالاً مشکل پزشکی ندارید اما اگر معمولاً در هنگام بلع با مشکل مواجه می‌شوید احتمالاً مشکل شما جدی‌تر بوده و باید تحت درمان قرار گیرید.
علت ابتلا به دیسفاژی چیست؟
معمولاً، عضلات گلو و مری برای عبور دادن غذا و مایعات از دهان به سمت معده باید منقبض شوند. گاهی اوقات، غذا و مایعات در رسیدن به معده شما با مشکل روبرو می‌شوند. دو نوع مشکل وجود دارد که باعث اختلال در عبور غذا و مایعات از مری می‌شوند:
- عضلات و عصب‌هایی که به حرکت غذا از گلو و مری کمک می‌کنند به درستی کار نمی‌کنند. در موارد زیر این اتفاق می‌افتد:
- ابتلا به سکته مغزی یا آسیب‌دیدگی‌های مغزی و نخاعی
- ابتلا به برخی بیماری‌ها در سیستم عصبی مانند سندرم پست پولیو، ام اس، دیستروفی عضلانی یا بیماری پارکینسون
- وجود مشکل در سیستم ایمنی بدن ک باعث تورم (یا التهاب) و ضعف می‌شود مانند پلی میوزیت یا درماتومیوسیت
- ابتلا به اسپاسم مری به این معنی که عضلات مری به طور ناگهانی منقبض می‌شوند. گاهی اوقات این انقباض مانع عبور غذا به سمت معده می‌شود.
- اسکلرودرما. در این بیماری، بافت‌های مری، سخت و باریک می‌شوند. اسکلرودرما باعث ضعیف شدن عضلات قسمت پایین مری می‌شود و ممکن است در اثر آن، اسید معده و غذا به سمت گلو و دهان بازگردند.
- عاملی باعث انسداد گلو یا مری شده باشد. این عارضه در موارد زیر ممکن است اتفاق بیفتد:
- ابتلا به بیماری رفلکس معده. زمانی که اسید معده به طور مرتب به مری بازمی‌گردد ممکن است باعث زخم مری و ایجاد بافت‌های اسکار در آن شود. این اسکارها ممکن است باعث تنگ شدن مری شوند.
- اسوفاژیت که التهاب مری است به دلایل مختلفی مانند ابتلا به رفلکس معده یا عفونت یا گیر کردن یک قرص در مری اتفاق می‌افتد. این عارضه همچنین ممکن است به دلیل بروز واکنش‌های آلرژیک به غذا یا مواد موجود در هوا نیز اتفاق بیفتد.
- دیورتیکول. دیورتیکول ها، کیسه‌های کوچکی در دیواره مری یا گلو هستند
- تومورهای مری. این توده‌ها در مری ممکن است سرطانی یا غیر سرطانی باشند.
- توده‌های خارج از مری مانند گره‌های لنفاوی، تومورها یا خارهای استخوانی در مهره‌هایی که ممکن است بر مری فشار وارد می‌کنند.
خشکی دهان ممکن است باعث تشدید دیسفاژی شود زیرا ممکن است شما به اندازه کافی بزاق برای تسهیل حرکت غذا در مری نداشته باشید. خشکی دهان ممکن است از عوارض داروهایی که مصرف می‌کنید باشد یا به بیماریهای دیگر ارتباط داشته باشد.
علائم ابتلا به دیسفاژی
به نقل از دکتر رضادوست فوق تخصص گوارش دیسفاژی ممکن است مقطعی، خفیف یا شدید باشد و یا به مرور زمان تشدید شود. در صورت ابتلا به دیسفاژی ممکن است شما علائم زیر را تجربه کنید:
- مشکل در بلع غذا یا مایعات
- حالت تهوع پیدا کردن، احساس خفگی یا سرفه در هنگام تلاش برای بلع
- بازگشت غذا و مایعات به گلو، دهان یا بینی پس از بلع
- احساس این که غذا یا مایعات در گلو یا سینه شما گیر کرده است.
- درد در هنگام بلع
- احساس درد یا فشار در قفسه سینه یا سوزش سر معده
- کاهش وزن به دلیل عدم دریافت مقادیر کافی غذا و مایعات
ابتلا به دیسفاژی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر شما دچار اختلالات بلع هستید، پزشک از شما سؤالاتی در مورد علائم کرده و شما را تحت معاینه قرار می‌دهد. وی می‌خواهد بداند که آیا شما در هنگام بلع مواد جامد، مایعات یا هر دو دچار اختلال و مشکل هستید یا نه. وی همچنین از شما می‌پرسد که احساس می‌کنید، غذا در کدام قسمت گیر کرده است، آیا شما دچار سوزش سر معده هم می‌شوید و اگر جوابتان مثبت است چه مواقعی این حالت را تجربه می‌کنید و از چه موقعی اختلالات بلع شما شروع شده است. وی همچنین ممکن است رفلکس، قدرت عضلانی و گفتار شما را نیز مورد بررسی قرار دهد.
برای کمک به تعیین علت ابتلا به دیسفاژی ممکن است از شما خواسته شود که یک یا چند آزمایش از تست‌های زیر را انجام دهید:
- عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس: برای عکس‌برداری از گردن و قفسه سینه
- بلع باریوم: این نیز یک روش عکس‌برداری از گلو و مری به وسیله اشعه ایکس است. قبل از این که از شما عکس گرفته شود باید یک مایع گچی به نام باریوم را بنوشید. باریوم روی مری را می‌پوشاند تا مری در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس مشخص‌تر شود.
- فلوروسکوپی: در این آزمایش از نوعی باریوم استفاده می‌شود که امکان فیلم‌برداری از عمل بلعیدن را فراهم می‌کند.
- لارینگوسکوپی: در این آزمایش، پشت گلو با استفاده از یک آینه یا اسکوپ فیبر نوری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
- اسوفاژوسکوپی یا آندوسکوپی قسمت فوقانی دستگاه گوارش. در این تست از یک ابزار نازک و قابل انعطاف به نام اسکوپ که در دهان شما قرار داده شده و از طریق گلو به سمت مری و شاید معده و قسمت فوقانی دستگاه گوارش، عبور داده می‌شود. گاهی اوقات، یک قطعه کوچک از بافت برای نمونه‌برداری یا بایوپسی برداشته می‌شود. بایوپسی یک آزمایش است که در آن التهاب و سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
- مانومتری: در این آزمایش، یک لوله کوچک در مری قرار داده می‌شد. این لوله به یک کامپیوتر متصل است که فشار داخل مری را در هنگام بلع اندازه‌گیری می‌کند.
- مانیتورینگ PH: در این آزمایش مقاطعی که اسید معده وارد مری می‌شود و مدت زمانی که این اسید در مری باقی می‌ماند اندازه کیری می‌شود. (برگرفته از سایت دکتر رضادوست فوق تخصص گوارش)
دیسفاژی چگونه درمان می‌شود؟
اقدامات درمانی به علت ابتلا به دیسفاژی بستگی دارد. درمان دیسفاژی شامل اقدامات زیر می‌شود:
- تمرین دادن عضلات مسئول بلع. اگر شما در مغز، عصب‌ها یا عضلات خود مشکلات داشته باشید باید آنها را تمرین دهید تا کار کردن با یکدیگر را یاد گرفته و به بلع کمک کنند. همچنین ممکن است شما نیاز داشته باشید که وضعیت بدنی خود و مقدار غذایی که در دهان قرار می‌دهید را تغییر دهید تا بتوانید راحت‌تر آن را ببلعید.
- تغییر در غذاهایی که می‌خورید. پزشک ممکن است از شما بخواهد که غذاها یا مایعاتی را مصرف کنید که بلع آنها برای شما راحت‌تر است.
- اتساع. در این روش درمانی، یک ابزار در مری شما قرار داده می‌شود تا قسمت‌های تنگ و باریک شده آن را باز کند. ممکن است شما به این روش درمانی بیش از یک مرتبه نیاز داشته باشید.
- آندوسکوپی. در برخی موارد از یک اسکوپ بلند و نازک برای برداشتن چیزهایی که در مری گیر کرده است استفاده می‌شود.
- عمل جراحی. اگر چیزی باعث انسداد مری شما شده باشد (مانند یک تومور یا دیورتیکول) ممکن است برای برداشتن آن نیاز به انجام عمل جراحی باشد. همچنین ممکن است برای درمان مشکلاتی که بر عضلات قسمت پایین مری تأثیر می‌گذارند (آکالاسیا) نیز نیاز به انجام عمل جراحی داشته باشید.
- مصرف دارو. اگر دیسفاژی شما به سوزش سر دل یا اسوفاژیت ارتباط داشته باشد ممکن است داروهایی برای شما تجویز شوند که از ورود اسید معدی به مری جلوگیری می‌کنند. عفونت در مری نیز غالباً با مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود.