به نقل از متخصصین کلینیک تخصصی درمان اسکولیوز امید ستون فقرات از مهره‌های مستطیلی شکلی که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند تشکیل شده است. زمانی که از پشت به این ستون نگاه می‌کنید، صاف به نظر می‌رسد ولی یک ستون فقرات مبتلا به اسکولیوزیس، انحراف‌هایی به شکل C یا S و همچنین چرخش مهره‌ای پیدا می‌کند. این انحراف باعث می‌شود که فرد به یک سمت کج شود.
زمانی که زاویه انحراف ستون فقرات در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس، بیش از 10 درجه باشد، فرد به اسکولیوزیس مبتلا است. انحراف ستون فقرات ناشی از ابتلا به اسکولیوزیس ممکن است در سمت چپ یا راست ستون فقرات یا هر دو سمت و در هر دو بخش آن ایجاد شود. هم ستون فقرات کمری و هم ستون فقرات صدری ممکن است دچار انحراف شوند. اسکولیوزیس در واقع نوعی بدشکلی و دفرمی ستون فقرات است.
در بیش از 80 درصد موارد، علت ابتلا به اسکولیوزیس نامشخص است که به آن اسکولیوزیس ایدیوپاتیک گفته می‌شود. در برخی دیگر از موارد نیز، اسکولیوزیس ممکن است به دلیل تحلیل دیسک‌های بین مهره‌ای ستون فقرات، آرتروز، پوکی استخوان یا بیماری‌های ارثی که در اعضای یک خانواده دیده می‌شود ایجاد شود.
انواع مختلف اسکولیوزیس یا انحراف‌های ستون فقرات
اسکولیوزیس مادرزادی
در اسکولیوزیس مادرزادی، انحراف ستون فقرات به دلیل بدشکلی مهره‌ها اتفاق می‌افتد. اگر علائم ابتلا به اسکولیوزیس مادرزادی بارز و مشهود باشد ممکن است در اوایل دوران نوزادی تشخیص داده شود اما در بسیاری از موارد این عارضه در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود.
با رشد کودک، انحراف ستون فقرات وی تشدید می‌شود و عدم تقارن بدن مشهود می‌شود. معمولاً، اسکولیوزیس مادرزادی با رویکرد “ببین و صبر کن” درمان می‌شود. عمل‌های جراحی فقط در مواردی که انحراف به میزان زیادی افزایش یافته و احتمال بروز بدشکلی‌ها و دردهای بیشتر در آینده برای کودک وجود داشته باشد انجام می‌شود.
اسکولیوزیس ایدیوپاتیک
پزشکان، پرستاران و دانشمندان چندین دهه است که در مورد سابقه طبیعی و عوامل ژنتیکی ابتلا به اسکولیوزیس در حال تحقیق هستند اما هنوز علت ابتلا به اسکولیوزیس ایدیوپاتیک ناشناخته مانده است، البته ما میدانیم که غالباً ابتلا به اسکولیوزیس ایدیوپاتیک در اوایل دوران بلوغ یا در حدود سنین 10 سالگی شروع می‌شود. این رشد باعث تشدید بیماری می‌شود و ما باید بیشتر نگران اسکولیوزیس در دوران کودکی باشیم که دوران رشد وی هنوز ادامه دارد.
زمانی که ابتلا به اسکولیوزیس در دو سالگی و زودتر از آن تشخیص داده شود به آن اسکولیوزیس ایدیوپاتیک نوزادی گفته می‌شود.
اسکولیوزیس عصبی عضلانی
به نقل از متخصصین کلینیک تخصصی ستون فقرات امید احتمال ابتلا به اسکولیوزیس در کودکان مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای عصبی عضلانی بیشتر از سایر کودکان است. اگر عضلات سالم و متعادل باشند و قسمت میان تنه نیز به اندازه کافی قوی باشد، ستون فقرات صاف خواهد بود. در بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا و دیستروفی عضلانی، عضلات غالباً ضعیف بوده و تعادل ندارند و در نتیجه ستون فقرات دچار انحراف می‌شود.
کودکان مبتلا به اسکولیوزیس عصبی عضلانی باید از بریس های مخصوص اسکولیوزیس استفاده کنند که سرعت روند افزایش انحراف را کاهش داده یا متوقف می‌کند. مداخلات جراحی نیز زمانی که این انحراف به 50 درجه می‌رسد مورد توجه قرار می‌گیرد. به مرور زمان، این انحراف تشدید شده و باعث افزایش عدم تعادل در قسمت میان تنه می‌شود. انحراف بیش از 80 درجه باعث بروز اختلالات تنفسی می‌شود زیرا فضای ریه‌ها کاهش می‌یابد.
علائم ابتلا به اسکولیوزیس
در ادامه به برخی از علائم شایع ابتلا به اسکولیوزیس اشاره شده است ولی هر فرد ممکن است علائم مختلفی را تجربه کند.
- تفاوت ارتفاع شانه‌ها
- عدم قرار گرفتن سر در مرکز بقیه بدن
- تفاوت در ارتفاع و محل لگن
- تفاوت ارتفاع و محل تیغه‌های شانه
- زمانی که فرد صاف می‌ایستد، نحوه قرار گرفتن دستان در دو طرف بدن متفاوت است
- در زمان خم شدن به سمت جلو، ارتفاع دو طرف کمر متفاوت به نظر می‌رسد
- برآمدگی و عدم تقارن در دنده‌ها که از جلو یا عقب قابل تشخیص است.
علائم ابتلا به اسکولیوزیس ممکن است مشابه بدشکلی‌ها یا مشکلات دیگر ستون فقرات باشند یا ممکن است به دلیل آسیب‌دیدگی یا ابتلا به عفونت‌ها ایجاد شده باشند. به همین دلیل همیشه برای تشخیص باید به پزشک مراجعه کنید.
کمر درد، درد پا و تغییر در عادات دفع مدفوع و ادرار کردن از علائمی هستند که معمولاً همراه با اسکولیوزیس دیده نمی‌شوند. اگر یک نفر این علائم را داشته باشد باید بلافاصله برای ارزیابی‌های بیشتر پزشکی به پزشک مراجعه کند تا علت بروز این علائم مشخص شود. (برگرفته از سایت کلینیک درد امید)
ابتلا به اسکولیوزیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص به موقع اسکولیوزیس در موفقیت‌آمیز بودن درمان آن از اهمیت زیادی برخوردار است. علاوه بر بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه بالینی، عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس نیز یک ابزار تشخیصی اولیه برای اسکولیوزیس است. برای تشخیص ابتلا به اسکولیوزیس، پزشک زاویه انحراف را از روی عکس گرفته شده به وسیله اشعه ایکس اندازه‌گیری می‌کند.
فرایندهای تشخیصی دیگر نیز ممکن است برای تشخیص ابتلا به اسکولیوزیس غیر ایدیوپاتیک، الگوی غیرعادی انحراف یا اسکولیوزیس مادرزادی نیز به کار برده می‌شوند که برخی از آنها عبارتند از:
- ام آر آی. در این فرایند تشخیصی از ترکیبی از مگنت‌های بزرگ و کامپیوتر برای تهیه عکس‌های دقیق از ارگان‌ها و ساختارهای درونی بدن استفاده می‌شود.
- سی تی اسکن. در این فرایند تصویربرداری تشخیصی نیز از اشعه ایکس و تکنولوژی کامپیوتری برای تهیه عکس‌های افقی یا محوی (که غالباً به آنها اسلایس گفته می‌شود) استفاده می‌شود. برای تهیه عکس‌های دقیق از قسمت‌های مختلف بدن مانند استخوان‌ها، عضلات، چربی و ارگان‌های دیگر از سی تی اسکن استفاده می‌شود. عکس‌های گرفته شده به روش سی تی اسکن دقیق‌تر از عکس‌هایی هستند که به وسیله اشعه ایکس گرفته می‌شوند.
اسکولیوزیس چگونه درمان می‌شود؟
هدف از درمان اسکولیوزیس، متوقف کردن پیشروی انحنای ستون فقرات و جلوگیری از ایجاد بدشکلی در آن است. مشاهده و معاینه مکرر – که به رویکرد “ببین و صبر کن” نیز معروف است – برای تعیین میزان پیشروی انحراف ستون فقرات ضروری است. زمانی که انحراف ستون فقرات بیمار کمتر از 20 درجه بوده و وی در حال رشد است از این رویکرد استفاده می‌شود.
برای کودکانی که در حال رشد هستند و اسکولیوزیس آنها بین 20 تا 50 درجه است باید از بریس استفاده شود. یک بریس خارجی میان تنه یا TLSO باید به مدت مشخصی در روز پوشیده شود. بریس، فشار اصلاح‌کننده‌ای به ستون فقرات در حال رشد وارد می‌کند و از تشدید انحراف آن جلوگیری می‌کند. در مورد اثرات استفاده از بریسها بیشتر مطالعه کنید.
کوکانی که اسکولیوزیس آنها شدیدتر است یا انحراف ستون فقرات آنها بیش از 50 درجه است باید تحت عمل جراحی قرار گیرند.