کارایی دانش نوین عصر حاضر در تقویت نیروی حافظه نیز به
زمینه‌هایی مانند افزایش ظرفیت سلول‌های مغزی، افزایش توان
بازخوانی و شناخت داده‌ها و در نهایت دستیابی به تسلط در این
فرآیندها محدود می‌شود. امروزه کارشناسان علوم آموزشی برای یادگیری بهتر و تقویت حافظه
روش‌های گوناگونی پیشنهاد می‌کنند:
1 – روش منطقی: در این روش با توجه به مفاهیم و ارتباط
میان شباهت‌ها و تفاوت‌ها و روابط کلامی موضوع موردنظر در ذهن سازمان‌دهی
می‌شود.
2 – درک مفهومی موضوع: اگر به مفهوم درس توجه بیشتری مبذول
شود، شکی نیست که موضوع بهتر در ذهن باقی خواهد ماند. این پدیده را حافظه منطقی می‌نامند.
با این وجود این مطلب در تمام موارد قابل تعمیم نیست. به عنوان نمونه جدول ضریب
قابل درک مفهومی نیست.
3 – فرایادگیری:
هنگامی که فرد بتواند درس آموخته شده را بدون کوچکترین اشتباهی پس دهد می‌توان
گفت آن را یاد گرفته است. فرایادگیری عبارت است از یادگیری به مراتب فراتر از این
حد. این روش باعث می‌شود که داده‌های
آموخته شده در ذهن کاملا مستقر شوند. بسیاری از مهارت‌های
حرکتی مانند دوچرخه‌سواری یا شنا هرگز فراموش نمی‌شوند
چرا که ما اغلب آنها را بسیار فراتر از سطح اجرای بی‌غلط
تمرین کرده‌ایم.
4 – یادگیری بی‌فاصله و بافاصله: درس خواندن بی‌وقفه
و بدون فواصل استراحت را یادگیری بی‌فاصله و مطالعه با فواصل استراحت را یادگیری
با فاصله می‌نامند. نتایج کارآزمایی‌ها حاکی از آن است که روش یادگیری با فاصله
بسیار بهتر از یادگیری بی‌فاصله است.
5 – روش تقویت هوش و حافظه از راه قیاس منطقی: نوعی هنر است که به کمک آن به خاطر سپردن
مطالب و اشکال جدای از هم آسان‌تر می‌شود. در این روش اولین حرف
کلمات را در قالب شعر یا ترکیبی زیبا به خاطر می‌سپاریم.
به طور کلی حافظه از دو بخش حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت تشکیل شده
است. حافظه کوتاه‌مدت در تکرار مطالبی مانند شماره تلفن برای مدت کوتاه به ما کمک می‌کند
اما در بلندمدت کارایی ندارد. در حافظه بلندمدت اطلاعات در بخش‌هایی
از مغز ثبت و گاه به طور دائم ضبط می‌شوند. در یوگا اعتقاد بر آن است که تقویت
حافظه در رسیدن به آگاهی کل و مرحله رهایی موثر است.
یوگا از راه‌های
گوناگونی در تقویت حافظه نقش دارد
نخستین گام برای دستیابی به ادراک بهتر افزایش حساسیت
گیرنده‌های ادراکی است. در آیین یوگا برای این کار از روش تحریک و رهاسازی
استفاده می‌شود. تحریک از طریق روش‌های پاک‌سازی
یا کریا و رهاسازی از طریق تمرین‌های تنفسی، شاواسانا (رهاسازی و آرامش کل بدن) و بسیاری از تمرین‌های
دیگر امکان‌پذیر است.
کاهش میزان پرش افکار و افزایش توان تمرکز تمرین‌های
یوگا به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در نهایت منجر به افزایش توان تمرکز و
رسیدن به حالت رهایی ذهن از افکار ناخواسته می‌شوند.
یکی از دستاوردهای این حالت رسیدن به توان مهار ارادی فعالیت‌های
ذهنی است. با اجرای تمرین‌های یوگا حتی اگر فرد امکان رسیدن به ابر
آگاهی را پیدا نکند نیز دست کم به نیروی تسلط بر ذهن خود دست خواهد یافت و می‌تواند
از میان موضوعات گوناگون به طور ارادی ذهن خود را بر موضوع موردنظر متمرکز کند و
آن را به خوبی یاد بگیرد بدون آن که افکار مزاحم مانع راه او شوند. بد نیست بدانید حتی مشهورترین نوابغ تاریخ بشر
نیز بیش از 10 درصد ظرفیت مغز خود را به کار نگرفته‌اند.
اغلب ما کمتر از 5 درصد ظرفیت مغزی خود را استفاده می‌کنیم.
با کمک تمرین‌های یوگا می‌توان نواحی خفته و غیرفعال مغز را نیز به کار
گرفت.
می‌بایست خاطرات سودمند و درس آموز را از خاطرات
رنج‌آور و بی‌فایده جدا ساخت. یکی از اهداف تمرین‌های
یوگا نظم بخشیدن به خاطرات ضبط شده در ذهن انسان است. یادآوری خاطرات بی‌فایده
تنها انرژی روانی انسان را به هدر می‌دهد. تمرین‌های
تنفسی موثر در تقویت حافظه پیش از شروع مطالعه می‌توانید
با کمک تمرین‌های تنفسی ذهن خود را از افکار متفرقه رها کنید.