ولین ویتامین شناخته شده در دنیا ویتامین A است که در بسیاری از میوه ها و غذاها یافت می شود، ولی ممکن است ما با بیشتر فواید و مضرات این ویتامین آشنا نباشیم.
اغلب افراد هویج را به عنوان منبع غنی ویتامین A می‌شناسند، اما غیر از هویج این ویتامین در داروخانه نیز یافت می‌شود. ویتامین آ محلول در چربی است و برای عملکرد طبیعی شبکیه چشم و رشد طبیعی استخوان، پوست، بیضه‌ها و تخمدان‌ها لازم است. در داروخانه ویتامین آ به شکل کپسول، قرص، قرص‌های جویدنی، قطره خوراکی و تزریق در دسترس است.
ویتامین A (رتینوئید) برای بینایی و دید خوب و سیستم ایمنی سالم و رشد سلول ها لازم می باشد. ویتامین A به دو نوع تقسیم می شود. نوع اول آن که از حیوانات بدست آمده و رتینوئید نام دارد و نوع دوم ویتامین آ بتا کاروتن (Beta-carotene) نام دارد که ریشه گیاهی دارد.
عوارض کمبود ویتامین A
کمبود ویتامین A در بدن می‌تواند ناشی از رژیم غذایی یا دلال ثانویه‌ای که مانع جذب، ذخیره یا انتقال آن می‌شوند باشد. قرارگیری در برابر مواد شیمیایی سمی هم از عوامل تحلیل برنده این ویتامین در کبد است. کمبود این ویتامین در جوامع درحال‌توسعه به‌ویژه کشورهای آسیایی شایع است. اما کمبود ویتامین A چه اثراتی دارد؟
میزان بالای مرگ‌ومیر، رشد و نمو ضعیف، توقف عملکرد ایمنی بدن، مشکلات بینایی و خشکی چشم، خشکی مو، خشکی پوست و مشکلاتی مانند آکنه، به خطر انداختن غشای مخاطی در دستگاه‌های تنفسی، گوارشی و تناسلی، آبسه گوش، بی‌خوابی، کوفتگی، مشکلات باروری و کاهش وزن از عوارض کمبود ویتامین A در بدن می باشند.
منابع غذایی ویتامین A در طبیعت
ویتامین آ در منابع همچون جگر، روغن کبد ماهی، زرده تخم‌مرغ ، گوشت، شیر های غنی شده، پنیر، خامه ، قلوه، ماهی کاد و روغن ماهی هالیبوت موجود می باشد. البته همه این منابع غیر از شیر کم چرب غنی شده با ویتامین A حاوی مقادیر زیادی چربی اشباع و کلسترول می باشند و میوه‌ها و سبزیجات زرد یا نارنجی مثل هویج، سبزیجات دارای برگ‌های سبز تیره، کره و مارگارین منابع خوب ویتامین آ هستند البته منابع گیاهی حاوی بتاکاروتن هستند که در بدن به ویتامین آ تبدیل می‌شود
منابع بتا کاروتن شامل:
• میوه های نارنجی و زرد همچون طالبی، گریپ فروت، و زردآلو می باشد.
• سبزیجاتی همچون هویج، کدو تنبل، سیب زمینی شیرین و کدوی حلوایی می باشد.
• سایر منابع بتا کاروتن شامل کلم بروکلی، اسفناج و بیشتر انواع سبزیجات تیره می باشد.
هرچه میوه و یا سبزی ای پررنگ تر باشد میزان بتا کاروتن آن بیشتر می باشد. منابع گیاهی حاوی بتا کاروتن بدون چربی و کلسترول هستند.
حدود نود درصد ذخایر بدنی ویتامین A در کبد قرار دارد. قسمت اعظم دفع از طریق صفرا و مدفوع صورت می گیرد. میزان توصیه شده غذایی این ویتامین برای گروه های مختلف افراد متفاوت است. به عنوان مثال پسران بزرگ تر از 11 سال و مردان بزرگسال در روز به 1000 میکروگرم رتینول نیاز دارند. نیاز خانم ها 800 میکروگرم رتینول است. خانم های باردار و شیرده به ترتیب به 1300 و 1200 میکروگرم رتینول نیاز دارند.
عوارض جانبی
ویتامین A معمولا در میزان طبیعی و درمانی باعث بروز عوارض جانبی نمی‌شود،اما مصرف دارو برای مدت طولانی ممکن است سبب بروز افزایش میزان ویتامین در بدن و برخی عوارض شود.سردرد، تشنج،تحریک‌پذیری،تب،ضعف یا خستگی،افزایش حساسیت به نور خورشید،کاهش اشتها،خشکی دهان،درد شکم،استفراغ،ریزش مو،خشکی و ترک خوردگی پوست یا لب‌ها و درد استخوان یا مفاصل از اثرات افزایش تدریجی این ویتامین در بدن محسوب می‌شوند.خواب آلودگی،سرگیجه،سر درد شدید،کاهش هوشیاری،دوبینی،اسهال،استفراغ،پوسته پوسته شدن پوست و خونریزی لثه از علائم و نشانه‌های افزایش ناگهانی این ویتامین هستند.(نمناک(