اولین شیوع ابولا در انسان‌ها در سال1976به طور همزمان
در دو کشور سودان و کنگو رخ داد.
انسان‌ها از مدت‌ها قبل از اینکه گونه ما به شکل
امروزی تکامل یابد در حال مبارزه با ویروس‌ها بوده‌اند. در مورد برخی بیماری‌های ویروسی
واکسن‌ها و داروهای ضد ویروسی به ما اجازه جلوگیری از انتشار گسترده عفونت‌ها را داده
و به بهبودی افراد کمک کرده است. برای مثال ما توانستیم ویروس آبله را ریشه کن کنیم
و در حال نجات دادن دنیا از سایر ویروس‌های جدید هستیم. شیوع اخیر ابولا در غرب آفریقا
نشان می‌دهد ما راهی طولانی برای غلبه کردن بر ویروس‌ها در پیش داریم.
الکه مالبرگر، استادیار میکروبیولوژی و متخصص ابولا
از دانشگاه بوستون می‌گوید، بد‌تر از این نمی‌توانست باشد. سویه ابولا زئیر (Ebola Zaire) که موجب همه گیری
اخیر در آفریقا شده تا به حال موجب مرگ افراد
زیادی آلوده به ویروس شده است.
البته ویروس‌های دیگری هم هستند که کشندگی کمی دارند
و برخی حتی کشنده نیستند. در اینجا ما 9 ویروس مهلک را بر اساس احتمال مرگ و میر افراد
در صورت ابتلا، تعداد افراد کشته شده در اثر ابتلا به ویروس و تعداد افرادی که در حال
حاضر در معرض خطر بیشتر جهت ابتلا هستند، فهرست کرده‌ایم.
1. ویروس ماربورگ
دانشمندان این ویروس را در سال 1967 زمانی که شیوع
محدودی از ویروس در بین کارکنان آزمایشگاهی در آلمان که در معرض میمون‌های آلوده وارد
شده از اوگاندا قرار داشتند رخ داده بود، کشف کردند. این ویروس همانند ابولا موجب بروز
تب هموراژیک می‌شود، بدین معنی که افراد آلوده به ویروس دچار تب‌های شدید و خونریزی
در تمام بدن می‌شوند که می‌تواند به شوک، از کار افتادگی اندام و نهایتا مرگ منجر شود.
بر طبق آمار سازمان جهانی بهداشت جهانی، نرخ مرگ و میر نخستین شیوع این ویروس25درصد
بود اما این میزان در شیوع سال 1998-2000 در جمهوری دموکراتیک کنگو و شیوع سال
2005 در آنگولا به بیش از 80درصد رسید.
2. ویروس ابولا
اولین شیوع ابولا در انسان‌ها در سال1976به طور همزمان
در دو کشور سودان و کنگو رخ داد. ابولا از طریق تماس با خون یا سایر مایعات بدنی افراد
آلوده یا حیوانات گسترش یافت. مالبرگر می‌گوید: « میزان کشندگی سویه‌های مختلف ابولا
به صورت قابل توجهی متفاوت است. سویه‌ای از ابولا به نام ابولا رستون (Ebola Reston) حتی موجب بیماری
در افراد نمی‌شود. اما به گزارش سازمان جهانی بهداشت نرخ میزان مرگ و میر برای سویه
بوندی‌بوگیو (Bundibugyo) حدود پنجاه درصد
و برای سویه سودان (Sudan) بیش از هفتاد و
یک درصد است. شیوع فعلی ابولا از اوایل سال 2014آغاز شد و یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین
شیوع‌های بیماری تا به امروز بوده است.»
3. ویروس هاری
با وجود اینکه عرضه واکسن‌های هاری مربوط به حیوانات
خانگی که در دهه 20میلادی عرضه شدند، باعث شدند تا این بیماری در کشورهای توسعه یافته
امروزی تا حد زیادی نادر باشد اما هاری در برخی از کشورها مانند هندوستان و بخش‌هایی
از افریقا مشکلی جدی محسوب می‌شود.
مالبرگر می‌گوید: « این ویروس مغز را تخریب می‌کند
و بیماری واقعا بدی است. ما اکنون بر علیه بیماری هاری واکسن و آنتی بادی در اختیار
داریم و اکر کسی توسط حیوانی هار گازگرفته شود ما می‌توانیم او را درمان کنیم. اما
اگر شما درمان نشوید به طور حتم خواهید مرد.»
4. ویروس ایدز
دکتر آمش ادالجا، متخصص و سخنگوی انجمن بیماری‌های
عفونی در آمریکا می‌گوید: HIV شاید مهلک‌ترین
ویروس دنیای امروزی باشد. حدود 36میلیون نفر از اوایل دهه80 میلادی که این ویروس شناخته
شده بر اثر ابتلا به آن‌جان خود را از دست داده‌اند.
دکتر ادالجا می‌گوید: «ایدز بیماری عفونی است که
در حال حاضر بیشترین تلفات انسانی را به همراه داشته است. داروهای ضد ویروسی قدرتمند
کنونی این امکان را برای افراد فراهم آورده تا سال‌های زیادی را باوجود ابتلا به ایدز
زنده بمانند.» اما بیماری به ویرانگری خود در بسیاری از کشورهای ضعیف و متوسط از نظر
اقتصادی که بیش از 95 درصد موارد جدید بیماری ایدز در آنها رخ می‌دهد، ادامه می‌دهد.
به گفته سازمان جهانی بهداشت یک بیستم افراد در آفریقا مبتلا به ایدز هستند.
5. ویروس آبله
در دهه80میلادی سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد ویروس
آبله ریشه کن شده است. اما پیش از آن انسان‌ها برای سالیان متمادی به مبارزه با این
ویروس پرداخته بودند. ویروس جان یک سوم افراد آلوده به آن را می‌گرفت و افراد زنده‌مانده
دچار زخمگاه‌هایی دائمی، عمیق و حتی نابینایی بودند.
میزان مرگ و میر در جمعیت‌های خارج از اروپا قبل
از اینکه مهاجران ویروس را به همراه خود به آن مناطق بیاورند، به‌علت تماس کمتر با
ویروس پایین بود. به عنوان مثال مورخان احتمال می‌دهند90 درصد جمعیت بومی آمریکا در
اثر ویروس آبله منتقل شده به‌وسیله مهاجران اروپایی به آنجا مرده‌اند. فقط در قرن بیستم
آبله موجب مرگ 300میلیون انسان شد. دکتر ادالجا می‌گوید: « این بیماری گستره وسیعی
در دنیا داشت و موجب مرگ و نابینایی انسان‌های فراوانی شده بود و این وضعیت باعث شروع
اقدامات و فعالیت‌هایی جهت مبارزه و نهایتا ریشه کن کردن این بیماری شد.»
6. هانتاویروس
سندرم هانتاویروس ریوی (HPS) اولین بار در سال 1993در آمریکا هنگامی
مورد توجه گسترده قرار گرفت که یک مرد جوان و نامزدش که در ناحیه فورکرنر آمریکا زندگی
می‌کردند، چند روز پس از دچار شدن به تنگی نفس جان خود را از دست دادند. مسئولان بهداشتی
هانتاویروس را از یک موش‌آهو (deer mouse) که در خانه یکی
از افراد آلوده به ویروس زندگی می‌کرد، جدا کردند. براساس آمار مراکز کنترل و پیشگیری
از بیماری‌های آمریکا تا به حال بیش از 600نفر در این کشور به HPS مبتلا شده‌اند و
36درصد افراد در اثر ابتلا به این بیماری فوت کرده‌اند. این بیماری از فردی به فرد
دیگر منتقل نمی‌شود و علت ابتلا به بیماری تماس با فضولات موش‌های آلوده است.
بر اساس یک مقاله منتشر شده در ژورنال Clinical Microbiology Review در سال 2010، پیش
از این یک سویه از هانتاویروس موجب شیوع بیماری در اوایل دهه 50 میلادی در حین جنگ
کره شده بود. در این شیوع بیش از 3000 سرباز آمریکایی آلوده شدند و12درصد آنها جان
خود را از دست دادند. با اینکه هنگام کشف هانتاویروس در امریکا، این بیماری برای پزشکی
غربی موردی جدید محسوب می‌شد اما محققان بعد‌ها دریافتند در رسوم و سنت‌های پزشکی بومیان
ناواجو بیماری مشابهی توصیف شده که با موش‌ها مرتبط است.
7. ویروس آنفلونزا
به گفته سازمان جهانی بهداشت در طول یک فصل معمول
آنفلوانزا بیش از500هزار نفر در سراسر جهان در اثر ابتلا به این بیماری می‌میرند اما
گاهی اوقات ظهور سویه‌های جدید آنفلونزا موجب همه‌گیری بیماری و در نتیجه گسترش سریع‌تر
بیماری و افزایش نرخ مرگ و میر ناشی از آن می‌شود. مهلک‌ترین همه‌گیری آنفلونزا که
از آن با نام آنفلونزای اسپانیایی یاد می‌شود در سال1918رخ داد، بیش40درصد جمعیت دنیا
را بیمار کرد و موجب مرگ حدود 50 میلیون نفر شد.
مالبرگر می‌گوید: «احتمال رخ دادن شیوع آنفلونزا
مشابه سال 1918 وجود دارد. اگر سویه جدیدی از ویروس آنفلونزا به جمعیت‌های انسانی راه
پیدا کند که بتواند به راحتی بین افراد منتقل شود و بیماری شدیدی ایجاد کند، ما را
با مشکلات بزرگی مواجه می‌سازد.»
8. ویروس تب دنگی
ویروس دنگی اولین بار در دهه 40 میلادی در فیلیپین
و تایلند مشاهده شده و سپس در تمامی نواحی استوایی و نیمه استوایی کره زمین گسترش یافت.
نزدیک به50درصد جمعیت دنیا در مناطقی که تب دنگی در آنها رایج و اندمیک است، زندگی
می‌کنند و همزمان با گرم‌ترشدن کره زمین، ممکن است این بیماری بوسیله حشرات ناقل آن
به نقاط دوردست‌تری گسترش یابد.
براساس آمار سازمان جهانی بهداشت ویروس دنگی سالانه
50تا100میلیون نفر را مبتلا می‌کند. نرخ مرگ و میر ویروس دنگو پایین‌تر از سایر ویروس‌ها
و حدود 2.5 درصد است. این ویروس می‌تواند بیماری شبیه ابولا به نام تب هموراژیک دنگی
را ایجاد کند که در این شرایط میزان مرگ و میر در صورت عدم درمان حدود 25 درصد است.
مالبرگر می‌گوید: «لازم است توجه بیشتری به ویروس
دنگی داشته باشیم، چون این ویروس خطری جدی برای ما محسوب می‌شود. در حال حاضر واکسنی
بر علیه تب دنگی وجود ندارد، اما کارآزمایی‌های بالینی بزرگ بر روی یک واکسن آزمایشگاهی
تولید شده بوسیله شرکت داروسازی فرانسوی سانوفی نتایج امیدوارکننده‌ای داشته است.
9. روتاویروس
در حال حاضر دو واکسن برای محافظت از کودکان در برابر
روتاویروس‌هایی که علت اسهال‌های شدید در کودکان و نوجوانان هستند، وجود دارد. ویروس
می‌تواند به سرعت از مسیر دهانی مدفوعی منتقل شود. با این وجود کودکان در کشورهای توسعه
یافته به ندرت در اثر ابتلا به روتاویروس جان خود را از دست می‌دهند. این بیماری در
کشورهای در حال توسعه که درمان‌های لازم برای جبران آب از دست رفته بدن به طور گسترده
در دسترس نیست، می‌تواند کشنده باشد.
سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که در سال2008حدود453هزار
کودک کمتر از5 سال به علت ابتلا به این ویروس فوت کرده‌اند اما کشورهایی که واکسن این
ویروس را به کار برده‌اند، کاهش مشخصی را در تعداد افراد بستری شده و میزان مرگ ومیر
ناشی از آن گزارش کرده‌اند. (سلامت ایران)