بیماری های مزمن انسدادی ریه (COPD) یکی از علل عمده مرگ و میر و ناتوانی جوامع در کل جهان است که هر ساله باعث هدر رفتن سرمایه های مادی و انسانی بی شماری می شود، به طوری که به نظر می رسد تا سال 2020، این بیماری به سومین علت مرگ و میر در سراسر جهان تبدیل شود.
بیماری مزمن انسدادی ریه، بیماری است مزمن با سیر کند و پیش رونده که مشخصه ی اصلی آن انسداد غیر قابل برگشت راه های هوایی می باشد. این بیماری شباهت های زیادی با آسم دارد، اما برخلاف آسم که انسداد راه های هوایی در آن قابل برگشت است، در این بیماری، برگشت پذیری کامل راه های هوایی وجود ندارد و از نظر علت بروز، آسیب شناسی، سابقه بیماری و پاسخ به درمان، تفاوت های زیادی با هم دارند.
این بیماری به سه دسته برونشیت مزمن، آمفیزم ریوی و بیماری راه های کوچک تنفسی تقسیم می شود که شایع ترین نوع آن، بیماری برونشیت مزمن است که مشخصه ی آن سرفه خلط دار مزمن به مدت حداقل سه ماه در طی دو سال متوالی در بیمارانی است که سایر علل سرفه خلط دار مزمن در آنها رد شده باشد و تشخیص قطعی آن بر اساس شرح حال است.
دلایل ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه
عوامل مختلفی به عنوان علت بروز این بیماری بیان شده است، اما هنوز در بیشتر نقاط جهان، خصوصا در کشورهای در حال توسعه، استعمال دخانیات مهم ترین عامل است. متاسفانه در سال های اخیر به واسطه ی افزایش میزان گرایش خانم ها به استعمال عوامل دخانی، میزان ابتلا خانم ها به شدت افزایش یافته و علاوه بر آن، افزایش میزان گرایش به استعمال دخانیات در کشورهای بزرگی مانند چین در شدت افزایش میزان مبتلایان تاثیر به سزایی داشته است. لازم به ذکر است، شدت تاثیرات عوامل دخانی به عواملی از جمله زمان شروع مصرف، طول زمان مصرف و میزان ماده دخانی مصرفی وابسته است. به طور مثال، جنین یک مادر باردار که در مجاورت استعمال دخانیات قرار دارد، از طریق جفت تحت تاثیر عوارض حاصله قرار گرفته و پس از تولد میزان حساسیت پذیری ریوی بسیار بیشتری نسبت به موالید دیگر خواهد داشت.
از دیگر علل ابتلا، عفونت های مکرر تنفسی خصوصا در دوران کودکی، مسایل شغلی چون کارگران معادن زغال سنگ و طلا و کسانی که با گرد و غبار الیاف کتان و … مجاورت دارند، عوامل ژنتیکی، عوامل آلودگی های هوا و مسایل زیست محیطی حاصل از آن است، به طوری که میزان ابتلا به بیماری در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی شیوع بسیار بیشتری دارد.
علایم ابتلا به بیماری مزمن انسدادی ریه
کی از علائم عمده این بیماری، تنگی نفس پیش رونده است که می تواند با خس خس سینه همراه باشد. علاوه بر آن، علائم بالینی به شکل سرفه مزمن که می تواند با دفع خلط نیز همراه باشد، نزد بیماران دیده می شود که به تدریج باعث افت فعالیت های اجتماعی و اقتصادی بیمار می گردد.
چگونگی تشخیص
بر اساس شرح حال یافته های پرتوشناسی پزشکی و بررسی حجم های ریوی می باشد.
درمان بیماری مزمن انسدادی ریه
درمان بر اساس عوامل متعدد دارویی و غیر دارویی می باشد. درمان اولیه شامل قطع استعمال عوامل دخانی (سیگار، قلیان، پیپ و …)، دوری از عوامل محرک شغلی در معدن کاران و مشاغل خاص، کاهش عوامل آلودگی های زیست محیطی، خصوصا گازهای حاصل از احتراق سوخت های فسیلی، اصلاح الگوی تغذیه و شناسایی عوامل حساس کننده، مانند عوامل ژنتیکی در بیماران می باشد که نقش اساسی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد.
با توجه به اینکه این بیماری در نهایت تبدیل به یک بیماری چند سیستمی شده و سایر اعضاء و جوارح بدن از جمله دستگاه قلب و عروق و … را درگیر می نماید و به واسطه کاهش کارایی و توانمندی با کاهش فعالیت های اجتماعی و اقتصادی در مبتلایان همراه است، درمان اساسی باید جنبه های مختلف تغذیه ای، اجتماعی، روانی و حمایت های خانوادگی در بیماران را نیز، پوشش دهد.
با توجه به افزایش میزان شیوع و جنبه های قابل پیشگیری، با رعایت تدابیر پیشگیری در خانواده و محیط های مختلف شهری و محیط های کار می توان با روش های مختلف و اصلاح زیر ساخت های فرهنگی و اجتماعی و توسعه آگاهی های هشدار دهنده در خصوص عوارض عوامل دخانی، تدابیر مختلف حکومتی در خصوص برخورد با عوامل آسیب رسان زیست محیطی، اصلاح الگوی تغذیه و آموزش های عمومی در خصوص شناسایی بیماران و روش حمایت از آنها، به کنترل این بیماری کمک کرد. (راستینه)