توصیه امام رضا (ع) درباره کاهش صفرا

کیسه صفرا در قسمت تحتانی کبد قرار دارد که وظیفه کیسه صفرا نگهداری مایع زرد رنگ صفرا (BILE) است که از 3 قسمت اصلی فوندوس یا قعر کیسه، تنه و اینفاندیبولوم تشکیل شده است.

مایع زرد رنگ صفرا هنگام ورود مواد غذایی به معده از کبد ترشح می‌شود سپس از طریق مجرایی به کیسه صفرا انتقال می ‌یابد. صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده کوچک ریخته می ‌شود.

کار این مایع ایجاد امولسیون پایدار روی چربی ‌های غذا است که در دوازدهه انجام می‌ شود. برخی اوقات افراد به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌ شوند که در صورت وخامت بیماری تحت عمل جراحی قرار می‌ گیرد. هنگام جراحی به طور معمول پزشک معالج کیسه صفرا را از بدن خارج می ‌کند که پس از گذشت مدتی مجرای صفرا گشاد شده و کار کیسه صفرا را انجام می‌دهد.

یکی از وظایف مهم کبد تهیه و ساخت صفرا است. صفرا مزایای زیادی دارد خون هنگام وردن به کبد در آنجا تغییر می یابد و مقداری از آن در کبد باعث ساخته شدن صفرا می شود یعنی اگر گردش خون در کبد منظم و سالم نباشد صفرا به درستی ساخته نمی شود و آن را وارد روده می کند.

کبد در شبانه روز حدود 2 کیلوگرم صفرا می سازد که وارد کیسه می شود و از آنجا بوسیله مجرای مخصوص به روده می ریزد. اگر کبد در ساخت صفرا کند عمل کند هضم مواد غذایی چرب دچار اختلال شده و در اغلب موراد فرد به یرقان مبتلا می شود.

در صورت ساخت صفرا به اندازه کافی توسط کبد و ورود آن به کیسه صفرا، اما در صورت حبس شدن صفرا در این کیسه نمی تواند وارده روده شود که احتمال ابتلا به یرقان و اختلالات هاضمه نمایان می شود.

در واقع باید کبد به خوبی و به اندازه کافی صفرا ترشح کند و هم کیسه صفرا باید صفراهای ساخته شده را به آسانی در روده ریخته و چنانچه صفرا داخل کیسه خود انباشته شده و راه خروج نداشته باشد صفرای حبس شده به درون مجاری صفراوی پس زده می شود که مانع ترشح صفرا می شود.

یکی از درمان های سنگ صفرا رژیم غذایی و شیوه‌ی زندگی سالم است. این 2 گزینه همراه با پاکسازی کیسه صفرا ضمن کاهش التهاب خطر ابتلا به بیماری ‌های کیسه صفرا را نیز کم می کند.

در طب سنتی نیز برای از بین بردن صفرا خوردن مواد غذایی خنک و نرم توصیه می شود. علاوه بر این، روی استراحت بدن و پرهیز از ایستادن زیاد نیز تاکید می شود.

توصیه های طب سنتی برای کنترل تولید صفرا

پرهیز از خوردن مواد غذایی ادویه دار، انواع سس ‌ها، مواد غذایی سرخ کردنی، شکلات و غذاهای آماده و فست فودها از جمله ساده ترین و کاربردی ‌ترین روش ها برای کنترل تولید صفرا است که باعث بهبود علائم آلرژی نیز می شود.

کنترل میزان مواد تولیدکننده صفرا و دفع صفرای اضافه از بدن با شیوه ‌های طبیعی، تنظیم ساختار و عملکرد سیستم ایمنی بدن از جمله روش های موثر برای کمک به درمان آلرژی نیز محسوب می شود.

طبع خلط صفرا گرم است، بنابراین برای متعادل کردن بدن برای مقابله با این طبع باید مواد غذایی با طبع سرد استفاده شود. به عنوان مثال، خاکشیر و سوپ جو و گشنیز به عنوان صفرا برهای قوی شناخته می شوند.

علاوه بر این، مصرف نان های سبوس دار و کاهو نیز توصیه می شود. برخی از گیاهان دارویی باعث تنظیم و تعادل عمکلرد سیستم ایمنی بدن می شوند. این گروه از گیاهان که به طور معمول طبع سردی دارند برای مهار علائم آلرژی نیز موثر هستند از جمله آنها می توان به گل ختمی و اسفرزه اشاره کرد.

چگونه سنگ صفرا تولید می‌شود؟

هنگامی که صفرای موجود در کیسه صفرا تبدیل به سنگ ‌های کوچک و کریستالی شود سنگ های کیسه صفرا تشکیل می شود. سنگ صفرا از کلسترول بالا تولید شده که در این صورت با مصرف قرص‌ های هورمونی و کنترل چربی رژیم‌ های غذایی کاملا تحت درمان قرار می‌ گیرد.

از جمله علائم سنگ صفرا می توان به دردهای ناگهانی و شدید در ناحیه شکم، استفراغ و حالت تهوع اشاره کرد. زرد شدن پوست همراه با علائم ذکر شده از نشانه ‌های بارز سنگ صفرا است که باید تحت درمان قرار گیرد.

عوامل خطر سنگ صفرا

از عوامل خطر برای تولید سنگ صفرا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استرس
• رژیم غذایی نامناسب و کمبود مواد مغذی
• بارداری و سایر تغییرات هورمونی
• استفاده از قرص ‌های ضدبارداری
• دیابت
• چاقی
• تری گلیسیرید بالا
• سطح پایین کلسترول خوب
• کم تحرکی
• سابقه خانوادگی در مورد بیماری ‌های مربوط به کیسه صفرا
• سابقه بیماری ‌های خودایمنی

بیشتر بخوانید:رازهای سلامتی که آکنه آنها را فاش می‌کند

علائم سنگ صفرا

کبد مسئولیت رشد عملکرد تک تک سلول های بدن را برعهده دارد. هر گونه سوء عملکرد یا الگوی غیرطبیعی سلول ها ناشی از عملکرد ضعیف و نادرست کبد است، بنابراین ریشه اکثر بیماری‌ ها را تا حدودی می ‌توان به وجود مشکلی در کبد نسبت داد.

لک ‌های قهوه ‌ای یا سیاه رنگ در اطراف پیشانی، بین تیغه ‌های شانه یا پشت دست و ساعد هم از دیگر علائم وجود سنگ صفرا محسوب می شوند، همچنین چروک ‌های بسیار عمیق بین ابرو همیشه نشانه پیری نیستند بلکه می توان نشان وجود سنگ صفرا باشند.

• چین و چروک ‌های روی بینی
• پوست های روغنی و بسیار چرب
• سخت و سفت شدن پوست نوک بینی
• جمع شدن آب در قسمت پلک ‌های پایینی
• مشاهده جوش یا ترک روی زبان
• زرد شدن رنگ دندان ها
• ایجاد لکه های قهوه ‌ای رنگ یا تیره روی لب
• خونریزی و حساس شدن لثه ها
• علائم بیماری های صفراوی

علائم بیماری صفراوی

اگرچه علایم هر بیماری متفاوت است، اما علایم مشترک نیز در این میان وجود دارد که به شرح زیر است:

• درد شدید در ناحیه شکم
• دردی که به شانه راست می زند و گاهی کمر را نیز درگیر می کند
• دردی که بعد از خوردن غذا تشدید می شود به ویژه در صورت مصرف غذای چرب
• درد تیز و کرامپی
• دردی که با نفس عمیق تشدید می شود
• درد در ناحیه قفسه سینه
• سوزش سر دل، سوء هاضمه و احساس زیاد شدن گاز معده
• احساس پری در شکم
• حالت تهوع، استفراغ و تب
• لرز
• احساس درد با لمس شکم به ویژه در قسمت راست فوقانی شکم
• زردی (پوست و چشم ها)
• تغییر رنگ غیرطبیعی مدفوع (به ویژه رنگ روشن تر و خاکستری)

 تشخیص بیماری های صفراوی

در تشخیص بیماری های صفراوی، ضمن معاینه فیزیکی و سوال درباره علائم پزشک برای ارزیابی دقیق تر انجام رادیوگرافی، سونوگرافی، اسکن کبد و آزمـایش خـون را نیز تجویز می کند که بعد از تعیین علت بیماری روند درمان بیماری شروع می شود.

درمان کیسه صفرا

برای تسهیل دفع سموم تجمع یافته در کیسه صفرا می توان از ورزش های تنفسی از داخل یا کمپرس های آب گرم کمک گرفت. کمپرس های آب گرم باید روی کبد مورد استفاده قرار گیرد.

هنگام درد شدید در کیسه صفرا هر نیم ساعت یک بار از این روش های درمانی استفاده کنید. علاوه بر این، روزانه انگور بخورید و دقت داشته باشید به خوبی جویده شوند و با بزاق دهان ترکیب شوند سپس قورت دهید.

کبد خود را فعال نگه دارید، همچنین خوردن یک یا 2 قاشق روغن زیتون صبح ها به صورت ناشتا به عنوان یک صفرا بر قوی عمل می کند به کبد حس آرامش می دهد. غوره با طبیعت سرد و خشک و عصاره آن سردتر از غوره به عنوان برطرف کننده حرارت بدن و صفرا شناخته می شوند.

درمان صفرا

سویق عدس یا سرکه نیز برای درمان صفرا گزینه مفیدی محسوب می شوند. داروی صفرا بر یک داروی ترکیبی از چند گیاه است که نخستین آنها خرفه است.

خرفه به دلیل طبیعت سرد و مرطوب برای درمان صفرای دارای طبع گرم و خشک گزینه مناسبی شناخته می شود. هلیله زرد نیز به عنوان یک صفرا بر قوی و هلیله سیاه نیز به عنوان سودا بر شناخته می شوند.

کاسنی و صغمونیا همه مواد را آسیاب کرده سپس الک می کنند. این ترکیب با خواص زیاد یکی از درمان های صفرا، گرمی بدن، تکرر ادرار، آب ریزش دهان، آب ریزش بینی، استرس، عصبانیت، درمان خشکی بدن، خشکی دهان، درمان تلخ شدن و درمان کل بیماری ‌هایی که مترتب بر غلبه صفرا است.

صفرا به دلیل طبیعت گرم وخشک نخست با خشکی دهان نمایان می شود، اما در این شرایط چون آب زیاد نوشیده می شود رطوبت دهان افزایش می یابد. در این دارو چند چیز وجود دارد یکی هلیله زرد که درمان صفرا است و یکی صغمونیا که صفرا را خارج می ‌کند.

صغمونیا به عنوان ملین شدید یکی از درمان های صفرا مشی (اسهال) است و گیاه دیگر خرفه  به عنوان سردی برای درمان گرمی استفاده می شود بهتر است این دارو را شب قبل از خواب به اندازه یک قاشق مربا خوری مصرف شود.

مناسب‌ترین میوه‌ ها برای پاکسازی کبد و کیسه صفرا

میوه ‌هایی مانند سیب، پرتقال، انگور، گلابی، زردآلو، توت‌فرنگی، گیلاس، لیموترش تازه، گریپ‌فروت، انار، آناناس، کیوی، انبه و شاتوت در پاکسازی کبد و کیسه صفرا گزینه های موثری محسوب می شوند.

می توان برای پاکسازی کبد و کیسه صفرا یک عدد گلابی، یک عدد سیب، یک استکان شاتوت، چند قطره آب لیموترش تازه و یک قاشق غذاخوری عسل را با هم داخل مخلوط‌کن بریزند و روزانه 2 لیوان از این نوشیدنی را مصرف کنید.

مناسب ترین سبزی ها برای پاکسازی کبد و کیسه صفرا

مصرف سبزی هایی مانند کرفس، هویج، اسفناج، کاهو، چغندر (لبو)، جعفری، شلغم، کدو سبز، خیار، کلم ‌پیچ، کلم‌ بروکلی، گل‌کلم، فلفل ‌دلمه‌ای و سیر به مقدار کافی در پاکسازی کبد و کیسه صفرا گزینه های موثری محسوب می شوند.

استفاده از جوانه یونجه به پاکسازی کبد و کیسه صفرا کمک می کند، همچنین افراد می توانند برای پاکسازی کبد و کیسه صفرا ۲ عدد هویج، یک عدد سیب، ۲ ساقه کرفس، ۱۵ ساقه جعفری، یک عدد لبوی کوچک و چند قطره روغن زیتون بودار را با هم داخل مخلوط‌کن بریزند و روزانه 2 لیوان از آن را بنوشید.

سایر مواد غذایی مفید برای سم ‌زدایی کبد و کیسه صفرا

از دیگر سایر مواد غذایی مفید برای سم ‌زدایی کبد و کیسه صفرا می توان به آرتیشو (کنگرفرنگی)، عناب، ترنجبین، شیرخشت، عرق بیدمشک، زیتون و روغن آن، آب زرشک سیاه (زرشک آبگیری)، شاه‌ تره، کاسنی، تخم خرفه، خاکشیر، گزنه و سرکه سیب همراه با عسل اشاره کرد.

کیسه صفرا – زردابدان اندامی است که در سطح تحتانی کبد قرار دارد. این عضو از سه قسمت اصلی فوندوس یا قعر کیسه، تنه و اینفاندیبولوم تشکیل شده است.

وظیفه این کیسه نگه‌داری مایع زرد رنگ صفرا (BILE) است. این مایع به هنگام ورود مواد غذایی به معده از کبد ترشح می‌شود و سپس از طریق مجرایی به کیسه صفرا انتقال می‌یابد.

صفرا از طریق مجرای صفراوی مشترک به روده کوچک ریخته می‌شود. کار این مایع ایجاد امولسیون پایدار روی چربی‌های غذاست که در دوازدهه انجام می‌گیرد. گاهی اوقات انسان به سنگ کیسه صفرا مبتلا می‌شود که در صورت وخامت بیماری، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد.

هنگام جراحی معمولاً پزشک معالج کیسه صفرا را از بدن خارج می‌کند. در این صورت پس از گذشت مدتی مجرای صفرا گشاد می‌شود و کار کیسه صفرا را انجام می‌دهد.

بیشتر بخوانید:هیر فیلر چیست؟ / راه های مقابله با ریزش مو کدام است؟

امام رضا (علیه السلام)درباره کاهش صفرا می فرمایند: هرکس می خواهد که صفرا را از بین ببرد ، چیزهای خنک و نرم بخورد ، بدنش را استراحت دهد ، از ایستادن زیاد بپرهیزد ، و به شخصی که دوستش دارد زیاد بنگرد .

توصیه های طب سنتی

جهت کنترل تولید صفرا، پرهیز از خوردن غذاها و مواد خوراکی مانند غذاهایی با ادویه زیاد، انواع سس‌ها، مواد غذایی سرخ کردنی، شکلات و غذاهای حاضری و فست‌فود از جمله ساده‌ترین و کاربردی‌ترین شیوه‌ها است که باعث بهبود علائم آلرژی است و امروزه این شیوه‌ها توسط بسیاری از درمانگران طب مدرن نیز برای پیشگیری از عود کردن آلرژی‌ها و کنترل حساسیت به بیماران توصیه می‌شود.

کنترل میزان مواد تولیدکننده صفرا در بدن و دفع صفرای اضافه از بدن با شیوه‌های طبیعی و تنظیم ساختار و عملکرد سیستم ایمنی بدن از جمله شیوه‌هایی است که به درمان آلرژی کمک می‌کند.

توجه شود که طبع خلط صفرا، گرم است بنابراین برای متعادل کردن بدن برای مقابله با این طبع می‌بایست از مواد غذایی با طبع سرد استفاده کنیم.

خاکشی به عنوان یک صفرابر قوی در قالب یک شربت ساده و سوپ جو و گشنیز به عنوان غذاهایی که دارای مزاج سرد است به این قبیل بیماران توصیه می‌شود.

همچنین مصرف نان‌های سبوس‌دار و کاهو بسیار توصیه می‌گردد. برخی گیاهان دارویی خاصیت تنظیم‌کنندگی و متعادل‌سازی عملکرد سیستم ایمنی را دارند.

این قبیل گیاهان که معمولاً دارای طبع سرد نیز می‌باشند می‌توانند در فرو نشاندن علائم آلرژی بسیار موثر باشند. برای مثال می‌توان از گل ختمی و اسفرزه نام برد. استفاده به صورت خوراکی و یا استعمال موضعی این گیاهان دارویی در کاهش علائم آلرژی بسیار مفید می‌باشند.

درمان غلبه صفرا

برای درمان غلبه بر صفرا برخی درمان های خانگی وجود دارد که در ادامه به برخی از آنها اشاره می شود:

سویق گندم و جو 3 قاشق غذاخوری به صورت ناشتا به‌صورت خشک مصرف شود. مصرف روغن زیتون، مویز، یکک قاشق مرباخوری صبح ها به صورت ناشتا، مصرف آب سرد نه یخ، سرکه طبیعی و آلوی سیاه تازه از جمله روش های درمان غلبه بر صفرا محسوب می شود.

علاوه بر این، مصرف روزانه مواد غذایی با طبع سرد و‌ تر از جمله سبزی خرفه، مصرف ماست با زنیان، مصرف میوه ‌های آبدار، هندوانه، ترشیجات نیز توصیه می شود.

برای افراد دارای صفرای بالا به ویژه آنهایی که زیاد عصبانی شوند و احساس خستگی می کنند رعایت این نکات توصیه می شود:

• پرهیز جدی از تحرک شدید و زیاد
• ناشتا خیار خوردن در فصل تابستان‌
• مصرف ماهی تازه به‌ صورت کبابی

گزارش: الهه زارعی