چگونه توهم درمان می شود؟

توهم و هذیان به عنوان تجربه های ناخوشایندی از دیرباز موضوع مورد توجه بسیاری از روان درمانگران و روانشناسان بوده است. توهم کلمه ای برگرفته از زبان لاتین به معنای “سرگردانی روانشناختی” است به عنوان مثال می توان به درک یک شی یا واقعه ای غیرواقعی یا تجربیات حسی بدون تحریک اندام های حسی اشاره کرد.

هذیان؛ علائم، انواع و راه های درمان آن

توهم واضح و توجه برانگیز است و فرد به گونه ای رفتار می کند که گویا در فضای عینی خارجی نیز وجود دارد. توهم از برخی پدیده های مرتبط متمایز است:

• خواب. در بیداری تجربه نمی شود.
• توهم کاذب. از ادراک واقعی تقلید نمی کند و به وضوح غیرواقعی به نظر می رسد.
• خطای حسی. حاصل تحریف ادراک واقعی است.
• تصورات (تخیل). تحت کنترل فرد است، همچنین از ادراک واقعی تقلید نمی کند.

توهم به تنهایی به عنوان بیماری مطرح نیست بلکه به عنوان نشانه برخی اختلالات مورد توجه هستند. اختلال توهم‌ زا، نوعی بیماری روانی جدی به نام اختلال روان ‌پریشی است. افراد دارای این اختلال نمی‌توانند بگویند چه چیزی واقعی و چه چیزی تخیلی است.

توهم نشانه اصلی اختلالات توهم ‌زاست. توهم ها باورهای تزلزل‌ناپذیر در مورد چیزی هستند که نه درست و نه بر پایه واقعیت است، اما به طور کامل هم غیرواقعی نیستند. اختلال روانی شامل هذیان ‌هایی مانند پیروی کردن، مسموم کردن، فریب دادن، توطئه کردن یا دوست داشتن از دور ارتباط دارد.

این توهم ها به طور معمول شامل ادراکات یا تجربه های اشتباه هستند، اما در واقع این شرایط یا به هیچ وجه درست نیستند یا بسیار اغراق‌آمیز هستند. افراد دارای اختلال هذیانی اغلب می‌توانند به طور معمول و جدا از موضوع هذیان به اجتماعی شدن و عملکرد خود ادامه دهند این گروه از افراد به طور کلی به صورت آشکار رفتارهای عجیبی از خود نشان نمی دهند.

این امر بر خلاف افراد مبتلا به دیگر اختلالات روان‌پریشی است که هذیان را نیز به عنوان نشانه ‌ای از اختلال دارند، اما در برخی موارد افراد دارای اختلال هذیانی چنان درگیر این توهمات می شوند که زندگی عادیشان مختل می شود.

اگر چه هذیان ممکن است نشانه‌ اختلالات رایج مانند اسکیزوفرنی باشد، اما خود اختلال هذیانی امری نسبتا نادر است. اختلال روانی اغلب در اواسط تا اواخر زندگی مشاهده می شود و در زنان شایع تر از مردان است.

انواع توهم در روانشناسی

توهم دیداری

توهم های دیداری شامل دیدن چیزهای غیرواقعی است که شامل دیدن اشیا، الگوهای بصری، افراد یا نور باشد. این توهم به عنوان دومین نوع رایج با بیماری ارگانیک مغز همراه است.

یک تظاهر رایج در طیف وسیعی از اختلالات برگشت پذیر و دژنراتیو مغز است. فعالیت مرتبط با توهم در نواحی بینایی مغز و هیپوکامپوس صورت می گیرد. فعالیت هیپوکامپ مربوط به بازیابی تصاویر بصری از حافظه است و فعالیت قشر حسی به این تجربیات ادراکی وضوح می بخشد.

توهم بینایی می تواند نتیجه 3 فرآیند روانشناختی – فیزیولوژیک یا همان اختلال در ساختار مغز، روانشناختی – زیست شیمیایی به عنوان اختلال در انتقال دهنده های عصبی و روان تحلیلی به عنوان تظاهر ناخودآگاه در آگاهی باشد.

بیشتر بخوانید:تاثیر دوپامین در افسردگی پس از زایمان

توهم شنوایی

در توهم شنوایی به عنوان شایع ترین نوع فرد تصور می کند فردی با وی صحبت می کند یا دستور انجام برخی کارهای خاص را می دهد.

صدا می تواند از آشنا، غریبه و محتواهای مختلفی متغیر باشد. توهم های شنوایی شامل اصوات موسیقیایی، پژواک حاصل از خواندن، سندرم منفجر شدن سر و انواع دیگر نیز است. بیماران مبتلا به صرع لوب تمپورال ممکن است صداهای فاقد فرم مانند وزوز و متفاوت از توهم را تجربه کنند.

توهم لمسی

توهم لمسی شامل احساس لمس یا حرکت در بدن است به عنوان مثال، احساس خزیدن حشرات روی پوست یا حرکت روی اندام داخلی است، همچنین فرد وجود دستی را روی بدن خود حس می کند.

توهم لمسی به دلیل سیگنال های عصبی حسی – لمسی معیوب در نخاع و تالاموس ایجاد می شود. این پیام های عصبی به قشر حسی حرکتی مغز ارسال می شوند. توهم های حسی حتی در اختلالات اسکیزوفرنی نیز نادر هستند.

اغلب اوقات خطاهای حسی با توهم لمسی نیز اشتباه گرفته می شوند. علاوه بر این بیش از 15 درصد از مصرف کنندگان کوکائین این نوع توهم را تجربه می کنند . در عوارض جانبی مصرف برخی داروها مانند لووفلوکساسین نیز توهم گزارش شده است.

توهم بویایی

توهم بویایی حس بویایی را درگیر می کند. توهم بویایی باعث تشخیص بوهای غیرواقعی در محیط می شود بوهای تشخیص داده شده در افراد مختلف متفاوت است و می تواند ناپسند یا دلپذیر باشد.

توهم بویایی می تواند در یک یا هر 2 سوراخ بینی رخ دهد و می تواند همیشگی باشد یا اینکه برخی اوقات تجربه می شود.

توهم بویایی در اغلب موارد ناشی از آسیب دیدگی سر یا برخی عفونت های تنفسی است، همچنین می تواند از تشنج لوب تمپورال، سینوس های ملتهب، تومورهای مغزی و بیماری پارکینسون ناشی شود.

توهم چشایی

توهم چشایی مشابه توهم بویایی است، اما به جای بو حس چشایی را درگیر می کند. بیماران مبتلا به افسردگی مشکل تشخیص طعم که اغلب ناشی از عوارض مصرف آنتی کولینرژیک است را گزارش می دهند.

به ندرت، بیماران مبتلا به مولتیپل اسکلروز نیز مشکل تشخیص طعم را در زمان عود یا حین بیماری نشان می دهند، اما باید توجه داشت این وضعیت با توهم چشایی متفاوت است.

افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برخی اوقات دچار توهم چشایی می شوند. بیماران مبتلا به سندرم نقص سیستم ایمنی اغلب از طعم ناخوشایند گلایه دارند که مربوط به این بیماری و تاثیر داروهای ضدویروسی است.

توهم جنسی

توهم جنسی به احتمال زیاد در مقایسه با سایر توهم ها نادیده گرفته شده است. این بی توجهی ممکن است به دلیل قرار نگرفتن آن در 5 حواس اصلی باشد یا اینکه فرد از صحبت در این باره شرم دارد. این نوع توهم در بیماران مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی گزارش شده است. یک نوع از آن شامل تجربه حسی آزار جنسی است که گاهی منجر به بروز خشوت نسبت به خود یا دیگران ممی شود.

نشانه‌ های اختلال روانی توهم

​​​​​​​​این نشانه ‌ها به طور معمول شامل موارد زیر است:

• ​​​​​​​توهمات عجیب و غریب
• نشانه ‌های بی ‌پایه، عصبانی و حالت روحی پایین
• سرخوشی ‏مربوط به توهم

انواع توهمات در اختلالات توهم‌ زا

اختلالات توهم زا براساس موضوع اصلی توهم تقسیم می شوند:

• ​​​​​​​اروتومانیک
• فرد بر این باور سات شخصی عاشق وی است و حتی سعی در برقراری رابطه با وی دارد.
• معشوق یا معشوقه وی به طور معمول آدم مهم یا مشهوری است.

غرض‌ ورزی

این فرد حس بیش از حد بالایی از ارزش، قدرت، دانش و هویت دارد.

این گروه از افراد باور دارند دارای استعداد بزرگ یا اکتشاف مهمی هستند.

حسادت

در این گروه فرد تصور می کند همسرش خیانتکار است.

آسیب

این گروه بر این باورند که مورد بدرفتاری قرار می گیرند.

یا فرد قصد آسیب رساندن یا جاسوسی را دارد.

در برخی موارد این گروه از افراد شکایات مکرر به مقامات حقوقی دارند.

سوماتیک

افراد درگیر با این نوع توهم بر این باورند دارای نقص فیزیکی یا مشکل پزشکی هستند

ترکیبی

این گروه از افراد از 2 یا چند نوع توهم ذکر شده رنج می برند. ​

اختلالات شامل توهم

نوع شنوایی در روان پریشی های ناشی از وضعیت های زیر وجود دارد:

• سم موجود در بدن
• صرع
• اسکیزوفرنی
• اختلال سایکوتیک کوتاه مدت
•  شیدایی
• مالیخولیا
• اختلال استرس پس از سانحه
• اختلال هویت گسسته
• اختلالات خیلی شدید شخصیتی

بیشتر بخوانید:گراس یا سیگاری چیست و چه عوارضی دارد ؟

درمان توهم

توهم خود به تنهایی به عنوان بیماری مطرح نمی شود بلکه به عنوان نشانه ‌ای از برخی اختلالات مورد توجه قرار می گیرد. برای همین رفع توهم به طور معمول هدف اصلی متخصصان بالینی نیست.

این گروه از پزشکان با عنوان نشانه شناسی بیماری های روانی وجود یا عدم وجود توهم را مدنظر قرار می‌دهند و در صورت وجود چنین موردی با تشخیص نوع اختلال به درمان آن برای کاهش حالت های توهم می پردازند.

درمان توهم دارویی است در واقع هیچ بیمار دارای توهم بی نیاز از دارو نیست. در نظر داشته باشیددارو برای بهبود علائم نیست بلکه بیماری را به صورت ریشه ای درمان می کند.

چگونگی تشخیص اختلالات توهم ‌زا

​​​​​​​​در صورت وجود علائم اختلال هذیانی باید به پزشک متخصص اعصاب و روان مراجعه کنید. وی ضمن معاینه فیزیکی از شما سوالاتی می پرسد. با وجود اینکه هیچ گونه آزمایشی برای تشخیص اختلال هذیانی وجود ندارد، اما روانپزشک می تواند از تست ‌های تشخیصی مانند مطالعات تصویربرداری یا آزمایش خون برای تشخیص بیماری استفاده کند که عبارتند از:

• آلزایمر
• صرع
• اختلال وسواسی جبری
• دلیریوم (روان آشفتگی)
• اختلالات طیف دیگر شیزوفرنی

روانشناس براساس علائم و مشاهدات خود از رفتار و نگرش فرد نتیجه می گیردد آیا علائم ناشی از وجود اختلالی است یا خیر. تشخیص اختلال هذیانی:

​​​​​​​​فرد یک یا چند توهم دارد که یک ماه یا بیش از آن طول می‌کشد. ​

اسکیزوفرنی در فرد تشخیص داده نشده باشد و در صورت وجود سرخوشی‌ آن را مربوط به مضامین هذیان می دانند.

جدا از هذیان و اثرات آن زندگی فرد تحت ‌تاثیر قرار نمی‌ گیرد و رفتارهای وی عجیب و غریب نیست. ​

در صورت وقوع اپیزودهای افسردگی اساسی در مقایسه با اوهام کوتاه مدت بوده اند. ​

هیچ اختلال روانی دیگری، دارو یا شرایط پزشکی مسئول توهم نیستند.

عوارض اختلالات توهم ‌زا

افراد مبتلا به اختلال هذیانی اغلب در نتیجه مشکلات مربوط به هذیان افسرده می شوند.

​توجه به این توهمات منجر به بروز خشونت یا مشکلات قانونی می شود.

افراد مبتلا به این اختلال از دیگران بیگانه می شوند به ویژه در صورت ایجاد تداخل توهمات در روابط یا حتی آسیب به آنها

پیشگیری از اختلال توهم زا

​​​​​​​​هیچ راه قطعی برای جلوگیری از اختلال هذیانی وجود ندارد، اما تشخیص و درمان زود هنگام می‌تواند به کاهش ایجاد اختلال در زندگی فرد، خانواده و دایره دوستی ‌ها کمک کند. بهتر است با کمک روانشناس و روانپزشک افسردگی، اضطراب و وسواس درمان شوند.

درمان بیماری

توهم خود به تنهایی به عنوان بیماری نیست بلکه به عنوان نشانه‌ای از برخی اختلالات مورد توجه هستند از اینرو از بین بردن توهم معمولا مدنظر متخصصان بالینی نیست.

آنها با عنوان نشانه شناسی بیماریهای روانی وجود یا عدم وجود توهم را مدنظر قرار می‌دهند و در صورت وجود چنین مورد و با تشخیص نوع اختلال به درمان اختلال مبادرت می‌ورزند که کاهش حالات توهمی را به دنبال دارد.

درمان توهم، درمان دارویی است. هیچ بیمار دچار توهمی نداریم که بی‌نیاز از دارو باشد. دارو بیماران را تسکین نمی‌دهد، بلکه به طور قطعی و ریشه‌ای درما‌ن‌شان می‌کند.

گزارش: الهه زارعی

چرا می گویند زیاد قهوه خوردن توهم می آورد؟