تعریف بیماری
نارسایی کلیه یا نارسایی کُلیَوی در پزشکی به شرایطی که در آن کلیه نتواند به طور بایسته عمل کند گفته می‌شود و به معنی کاهش شدید عملکرد کلیه است. کلیه نقش مهمی در دفع مواد زائد و تعادل آب والکترولیتها در بدن دارد. نارسایی حاد کلیوی (ARF) در اثر تخریب کلیه‌ها پدید می‌آید و با فقدان سریع عملکرد کلیوی مشخص می‌شود. این بیماری منجر به ناهنجاری‌های الکترولیتی و بر پایه اسید و احتباس فراورده‌های زاید نیتروژنی از قبیل اوره و کراتینین می‌گردد. علت اصلی بیماریهای کلیه مانند سندرم‌های نفروتیک یا نفریتیک هستند. نارسایی کلیوی دو نوع مزمن و حاد تقسیم می‌گردد. هر یک از این دو نوع خود می‌تواند در نتیجهٔ شمار زیادی از دیگر معضلات بدنی پدید آمده باشد. در مراحل انتهایی درمان نگهدارنده، دیالیز ( صفاقی یا عروقی) و پیوند کلیه است
نارسایی کلیه به دو نوع حاد و مزمن تقسیم می شود. نارسایی حاد در صورت درمان می تواند به کلی بهبود یابد اما نارسایی مزمن کلیه معمولا بدون انجام دیالیز یا پیوند کلیه قابل درمان نیست.
نارسایی حاد
وجود نشانه‌های نارسایی شامل کاهش شدید ادرار٬ تجمع ازت و افزایش حجم مایع برون‌سلولی و ادم(خیز) به سه زیرگروه تقسیم می‌شود:
پیش کلیوی: ناشی از نقص در پرفیوژن خون به کلیه(گلومرول‌ها) بدلیل کاهش در برون‌ده قلبی٬ کاهش حجم خونی و افزایش در مقاومت رگ‌ها
کلیوی: ناشی از آسیب‌های شدید به پارانشیم کلیه
پس کلیوی: پی‌آمد هرنوع بسته‌شدن(انسداد) در مسیر دفع ادرار
نارسایی مزمن:
با نشانه‌های عمده همچون تجمع سموم دفعی از ادرار در بدن و نقص در تعادل فیزیولوژیک.
در اغلب موارد،بیمار سالها به این بیماری مبتلاست بدون آنکه خودش خبر داشته باشد و نهایتا وقتی علائم این بیماری بروز می کند که چاره ای جز انجام مکرر دیالیز یا پیوند کلیه نیست.بنابراین افرادی که در معرض ابتلا به این بیماری هستند(مثل افراد دیابتی یا فشارخونی) باید بطور دوره ای آزمایشهای مربوط به عملکرد کلیه شان را انجام دهند تا نارسایی کلیه شان در مراحل اولیه کشف شود؛ چون در این صورت می توان با دارو و رژیم غذایی سرعت پیشرفت نارسایی کلیه را کند کرد.
درمان بیماری
برای درمان نارسایی حاد کلیه باید در بیمارستان بستری شوید. مدت زمان بستری شدن در بیمارستان بستگی به علت بیماری و سرعت بهبودی کلیه ها دارد.
1- درمان علت نارسایی حاد کلیه
درمان نارسایی حاد کلیه شامل تشخیص و شناخت مشکلی است که باعث آسیب کلیه ها شده است. نوع درمان هم بستگی به علت بیماری دارد.
2- درمان عوارض بیماری
پزشک علاوه بر درمان علت بیماری، از بروز عوارض آن پیشگیری می کند و به کلیه ها فرصت می دهد تا بهبود یابند. درمان هایی که از بروز عوارض جلوگیری می کنند عبارتند از:
الف) بهبود تعادل مایعات در خون: اگر کمبود مایعات در خون باعث نارسایی حاد کلیه شده باشد، پزشک تزریق وریدی مایعات (مثل زدن سرم) را توصیه می کند.
اگر نارسایی حاد کلیه باعث احتباس و تجمع مایعات در بدن و در نیتجه ورم دست ها و پاها شود، پزشک مصرف داروهای دیورتیک (ادرار آور) را توصیه می کند تا مایعات اضافی از بدن خارج شوند.
ب) مصرف دارو برای کنترل مقدار پتاسیم خون: اگر کلیه ها نتوانند به خوبی پتاسیم را از خون جدا کنند، میزان پتاسیم خون بالا می رود. لذا پزشک مصرف داروهایی را برای جلوگیری از افزایش پتاسیم خون برای بیمار تجویز می کند.
مقادیر زیاد پتاسیم در خون باعث بی نظمی ضربان قلب (آریتمی) خطرناک و ضعف عضلات بدن می شود.
ج) مصرف دارو برای تامین کلسیم خون: اگر در اثر نارسایی حاد کلیه، میزان کلسیم خون خیلی پایین بیاید، پزشک تزریق کلسیم را توصیه خواهد کرد.
د) دیالیز کلیه ها برای سم زدایی از خون: اگر در اثر نارسایی حاد کلیه، سموم در خون انباشته شوند، برای دور کردن سموم و مایعات اضافی از بدن نیاز به همودیالیز خواهید داشت تا اینکه کلیه ها بهبود یابند. همچنین برای کاهش پتاسیم خون نیاز به دیالیز می باشد.
در طی فرآیند دیالیز یک دستگاه، خون را از بدن به سمت یک کلیه مصنوعی می برد و بعد از جدا شدن مواد زائد، مجددا خون به سمت بدن برمی گردد.
در طی بهبودی نارسایی حاد کلیه، رژیم غذایی خاصی را برای حفظ کلیه ها و کاهش کار آنها توصیه می کند.
ممکن است نیاز باشد نزد یک متخصص یا کارشناس تغذیه بروید تا رژیم غذایی مناسبی برای شما بنویسد.
بسته به شرایط بیماری شما، متخصص تغذیه موارد زیر را توصیه می کند:
1- مواد غذایی کم پتاسیم را مصرف کنید.
سیب، کلم پیچ، لوبیای سبز، انگور و توت فرنگی میزان پتاسیم کمی دارند.
موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی پتاسیم زیادی دارند.
2- از مصرف غذاهای شور و پرنمک خودداری کنید.
برای کاهش سدیم خون باید از مصرف غذاهایی که نمک به آنها اضافه شده است خودداری کنید، مثل سوپ آماده، فست فودها، کنسروها، مواد غذایی فریز شده و آماده مثل شنسل آماده. همچنین مصرف تنقلات شور، کنسرو سبزیجات و غذاهای گوشتی آماده و پنیر ممنوع است.
3- میزان دریافت فسفر را کاهش دهید.
افزایش مقدار فسفر در خون باعث کاهش استحکام استخوان ها (ضعیف شدن استخوان ها) و خارش پوست می شود.
فسفر یک ماده معدنی است که در مواد غذایی مانند پنیر، شیر، حبوبات خشک، آجیل و کره بادام زمینی وجود دارد.
بعد از بهبودی نارسایی حاد کلیه، ممکن است نیازی به این رژیم غذایی خاص نداشته باشید که البته بستگی به نظر پزشک دارد. هر چند که همیشه باید یک برنامه غذایی سالم و صحیح داشته باشیم.
برای پیشگیری از بیماریهای کلیوی چکار باید کرد؟
