عادت کرده‌ایم که هر مورد مسمومیتی را با غذا پیوند می‌دهیم و بلافاصله این سئوال در ذهنمان نقش می‌بندد و بر زبان می‌آوریم که چه غذا یا آشامیدنی قبل از علائم توسط فرد، استفاده شده است، اما مسمومیت با گاز، دارو و بسیاری از مواد سمی و نه تنها از راه خوراکی، امکان‌پذیر است.
بارها و بارها دیده یا شنیده‌ایم که فردی دچار گاز گرفتگی شد، یا بر اثر استنشاق گازهای شیمیایی، دچار عوارضی خاص شده یا حتی تماس پوستی با ماده یا موادی، فرد را به حالت‌های خطرناکی کشانده است.
موضوع مسمومیت دنیایی گسترده‌تر از آنچه در ذهن افراد شکل گرفته است را شامل می‌شود و اگر آگاهی لازم وجود نداشته باشد، حتی ممکن است در حالت عادی و در مسیر تردد بین خانه و محل تحصیل یا کار، دچار مسمومیت شویم، بی‌آنکه به شکل دقیق بدانیم منشا آن چه ماده یا موادی بوده است.
یکی از مهمترین اشکال مسمومیت، دارویی است، اینکه تمام پزشکان و کارشناسان لزوم خودداری از مصرف خودسرانه داروها و تغییر میزان مصرف یک دارو را به اشکال متفاوت متذکر شده و می‌شوند؛ تاثیر گسترده‌ای است که داروها بر کارکرد بدن انسان می‌گذارد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند مصرف داروهایی چون استامینوفن که همیشه در خانه وجود داشته نمی‌تواند مشکلی ایجاد کند ولی مسمومیت این دارو نیز کم نیست و مشکلات زیادی در اثر استفاده نابه‌جا از همین دارو نیز ایجاد شده است.
مدیر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز در ارتباط با مسمومیت‌های دارویی، اظهار کرد: هرگونه مسمومیتی که منشا دارویی داشته باشد را مسمومیت دارویی می‌گویند. بیشتر مسمومیت‌ها بیشتر مربوط به سوء مصرف داروها و یا استفاده عمدی از برخی داروها به منظور خودکشی است. از آنجایی که برای ما امکان پذیر نیست که نوع همه داروها را تشخیص دهیم تنها می‌توانیم بگوییم از چه خانواده‌ای بوده است.
مصطفی قائمی نیا اضافه کرد: در سال 92 و همچنین 9 ماهه نخست سال 93 بیشترین مسمومیت‌ها در استان فارس مربوط به خانواده بنزودیازپین‌ها بوده است. مهم ترین دارویی که در این خانواده مصرف شده است آلوپرازولام بوده است. این دارو، آرامبخش است که دیده می شود در مواردی بیش از اندازه استفاده می‌شود. در درجه دوم مسمومیت‌های دارویی مربوط به داروهای حاوی مورفین است. از دسته این داروها ترامادول نسبت به سایرین مصرف بیشتری دارد. پس از آنها نیز مسمومیت بر اثر مصرف زیاد متادون دیده می‌شود.
مدیر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز خاطرنشان کرد: در مسمومیت‌های اتفاقی اخیرا مسمومیت با قرص برنج مشاهده شده است. با اینکه که از طریق رسانه‌های مختلف چندین بار عنوان شده که آنچه توسط عطاری‌ها تحت عنوان قرص برنج به مردم ارائه می‌دهند می‌تواند اثرات سوئی روی سلامتی داشته باشد ولی متاسفانه هنوز هم این ماده توسط مردم استان فارس استفاده می‌شود. این قرص حاوی فسید آلومینیوم است و نباید استفاده شود. مردم از این قرص برای نگهداری از برنج استفاده می‌کنند. قرص سیر نیز برای نگهداری برنج می‌تواند استفاده شود و هیچ مشکلی نیز ایجاد نمی‌کند.
این پزشک متخصص گفت: بهترین راه برای پیشگیری از مسمومیت دارویی عدم نگهداری داروهای اضافی در منزل است. ممکن است برخی نوجوانان به دلیل مسائل عاطفی به طور عمد از این داروها به مقدار زیاد استفاده کنند و یا اعضای خانواده به صورت اتفاقی استفاده کنند و مسمومیت ایجاد شود. همچنین افراد هرگز به پزشک اصرار نکنند که برای آنها داروی بیشتری تجویز کند چرا که همان میزان تجویز شده کافی است. همچنین در داروخانه‌ها دیده می شود افراد اصرار بر دریافت داروی بدون نسخه دارند.
قائمی نیا ادامه داد: تهیه متادون از داروخانه ها ممنوع است و هیچ داروخانه‌ای حق ندارد بدون نسخه پزشک این دارو را در اختیار افراد قرار دهد، اما برخی از افرادی که در مراحل ترک اعتیاد هستند از مراکز ترک اعتیاد این دارو را دریافت کرده و به افراد دیگری می‌دهند. این دارو به عنوان مسکن استفاده می‌شود و در صورت استفاده زیاد موجب مسمومیت می‌شود. این نوع متادون در ظرف‌های درب بسته‌ای توزیع می‌شود که کودکان نتوانند آن را باز کنند. برخی خانواده‌ها نیز این دارو را در یخچال نگهداری می کنند که نیاز هم نیست و ممکن است کودکان از آن استفاده کنند و مسمومیت اتفاقی رخ دهد.
مدیر تحقیق و توسعه معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی شیراز یادآور شد: ترامادول از جمله داروهایی است که نمی‌توان از داروخانه آن را خریداری کرد. این دارو نیز به صورت قاچاق ممکن است به فروش برسد و در اختیار افراد قرار گیرد. این دارو به عنوان یک آرامبخش قوی شناخته می‌شود که تنها برای امراض خاصی استفاده می‌شود.
این مقام مسئول تاکید کرد: افراد مسموم به بیمارستان‌های مختلفی مراجعه می‌کنند و نمی‌توان آمار دقیقی از آنها تهیه کرد. بسیاری از بیماران نیز به صورت سرپایی درمان می‌شوند و اطلاعاتی از آنها ثبت نمی‌شود. هنوز مکانیسم کاملی برای ثبت این اطلاعات وجود ندارد. البته نرم افزاری طراحی کرده‌ایم که بتوانیم در 6 ماه سال آینده آمار بهتری از این بیماران در اختیار قرار دهیم.
قائمی نیا توصیه کرد: برای حل مشکل مسمومیت‌های دارویی به شدت نیاز به همکاری رسانه‌ها وجود دارد. باید بتوانیم مردم را از وضعیت مسمومیت‌ها آگاه کنیم تا کمتر دچار این مشکلات شویم. برخی مسمومیت‌ها حتی موجب مرگ فرد می‌شود و مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. اگر مردم با این مسائل آشنایی داشته باشند دیگر هرگونه دارویی را در یخچال خانه قرار نمی‌دهند و از آن یک داروخانه نمی‌سازند و همچنین برای گرفتن داروی بیشتر تلاش نمی‌کنند.
همه شهروندان باید در خصوص مسائلی که ممکن است برای آنان یا اعضای خانواده و اطرافیان آنان ایجاد شود، اطلاعاتی داشته باشند تا در مواقع مواجهه، عملکرد درستی داشته باشند. مسمومیت در انواع مختلف از جمله مواردی است که همه باید در مورد آن اطلاعاتی دقیق و صحیح را از مجاری رسمی و تایید شده کسب کنند.
منبع: ایسنا