شکی نیست که باقالا یکی از محبوب‌ترین حبوبات ایران به شمار می‌آید. طعم، بو و مزه آن به‌خصوص اگر با گلپر و سرکه آبپز شود، خاطرات دربند و درکه و شب‌های سرد زمستان را به بهترین نحو تداعی می‌کند! از طرف دیگر، باقالا پلو با گوشت پایه ثابت منوی غذای مهمانی‌ها و عروسی‌ها به حساب می‌آید و کمتر کسی پیدا می‌شود که به این پلوی خوش‌رنگ و خوش‌طعم علاقه‌ای نداشته باشد.
باقالاقاتق نیز سمبل اصلی غذاهای شمالی است و حسابی طرفدار دارد اما محبوبیت باقالا فقط در گرو عطر و طعم نوستالژیک آن نیست بلکه خواص بی‌نظیرش، باقالا را به یکی از منحصر به فرد‌ترین اجزای حبوبات تبدیل کرده است. این دانه سرشار از آهن، فسفر، مس، منگنز، منیزیم، انواع ویتامین‌ها و اسیدفولیک است بنابراین برای رفع کم‌خونی بسیار مفید است اگرچه بعضی افراد با مصرف آن دچار حساسیت و کم‌خونی می‌شوند! حال اگر می‌خواهید با سایر ویژگی‌های این دانه سبزرنگ، راه‌های صحیح مصرف و دستورات غذایی آن آشنا شوید با ما همراه باشید.
امروزه در ایران دو نوع عمده باقالا کشت می‌شود؛ یکی باقالای معمولی که به صورت خام یا پخته مصرف می‌شود و دیگری باقالای لوبیا مانند گیلان معروف به «پاچِ باقالا» است که ریزتر و لطیف‌تر است اما خام خورده نمی‌شود و بیشتر در خوراک محلی «باقالا قاتُق» به کار می‌رود. باقالا زرد نیز همان خشک شده باقالا سبز است که از آن در تهیه دمپختک استفاده می‌شود.
مناسب برای کم‌خون‌ها
باقالا یکی از منابع عالی فیبر و پروتئین به حساب می‌آید و مصرف آن همراه با برنج، تمامی پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه ضروری بدن را تامین می‌کند. کلسیم و پتاسیم موجود در باقالا از بروز پوکی استخوان جلوگیری کرده و به کنترل فشارخون بالا کمک می‌کند. این دانه همچنین سرشار از آهن، فسفر، مس، منگنز، منیزیم، ویتامین C، ویتامین A، ویتامین K، ویتامین B و اسیدفولیک است بنابراین برای رفع کم‌خونی هم مفید است البته به شرطی که نسبت به آن حساسیت نداشته باشید. لازم به ذکر است که باقالای تازه طبع سرد و تر و باقالای خشک طبع سرد و خشک دارد. گل آن نیز طبع گرم دارد. ارزش غذایی باقالای خشک شده نیز بیشتر از باقالای تازه است اما ویتامین C باقالای تازه بیشتر است.
از گل باقالا غافل نشوید!
نه‌تنها باقالا بلکه گل آن نیز فواید خاص خود را دارد. جهت بهره‌مندی از این خواص می‌توانید 30 تا 60 گرم گل باقالا را در یک لیتر آب ریخته و اجازه دهید به مدت 20 دقیقه دم بکشد سپس آن را از صافی عبور دهید و یک فنجان از آن بنوشید. این نوشیدنی ضدتشنج و ادرارآور است همچنین به دفع سنگ کلیه کمک می‌کند و برای قولنج‌ها و دردهای کلیوی مفید است. بیماران مبتلا به میگرن، رماتیسم، نقرس و درد مفاصل نیز می‌توانند از آن بهره ببرند.
باقالا و تقویت قوای جنسی
باقالا خواص جسمی و حتی روحی بسیار زیادی دارد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تقویت‌کننده قوای جنسی است.
- ویتامین A موجود در آن باعث تقویت بینایی می‌شود.
- فسفر آن به تقویت بهره هوشی کمک می‌کند.
- باعث کاهش خستگی‌های جسمی و فکری و رفع ضعف اعصاب می‌شود.
- برای درمان رماتیسم، درد مفاصل و سیاتیک مفید است.
- باعث کاهش ورم پروستات می‌شود.
- باعث افزایش نیرو و قوت بدن در دوران نقاهت می‌شود.
- مصرف مخلوط باقالا با روغن بادام و قند به رفع گرفتگی صدا و پاکسازی ریه کمک می‌کند.
- برای رفع ورم سینه قبل از قاعدگی یا بعد از شیردهی باقالا را با آرد جو، سرکه و نعناع مخلوط کرده و بپزید سپس آن را له کرده و روزی دو بار روی ناحیه متورم قرار دهید. این کار را برای سایر نواحی متورم بدن نیز می‌توانید انجام دهید.
دوستدار دستگاه گوارش
باقالا در مقایسه با سایر حبوبات بیشترین فیبر غذایی را دارد و باعث تسریع در هضم غذا می‌شود به‌خصوص اگر همراه با پوست مصرف شود. فیبر موجود در آن همچنین به کاهش چربی‌های خون و درمان یبوست کمک می‌کند. علاوه بر این، مصرف فیبر باعث تنظیم سطح قند خون می‌شود و به همین دلیل برای افراد دیابتی نیز مفید است. فیبر خطر ابتلا به سرطان‌های دستگاه گوارش را هم کاهش می‌دهد و به سم‌زدایی بدن از مواد مضر کمک می‌کند. مصرف باقالای پخته همراه با سرکه و آب نیز در درمان اسهال مزمن موثر است. این دانه همچنین باعث تسکین و درمان زخم معده و رفع حالت تهوع و استفراغ می‌شود اما به یاد داشته باشید برای آسان‌تر شدن هضم آن باید ابتدا باقالا را برای 24 ساعت در آب خیس کرده و بعد بپزید.
مبتلایان به «فاویسم» مراقب باشند!
افراد مبتلا به بیماری «فاویسم» باید از خوردن و حتی بو کردن باقالا خودداری کنند! فاویسم یک بیماری ژنتیکی خونی است که بیشتر در اثر خوردن باقالای سبز خام و گاهی فریز شده ایجاد می‌شود. گلبول‌های قرمز خون در این بیماری طی 24 تا 48 ساعت بعد از خوردن باقالا شروع به تخریب شدن می‌کند. در نتیجه علائمی چون زردی پوست و سفیده چشم، احساس خستگی، سردرد، تهوع، استفراغ، اسهال و گاهی نارسایی کلیوی و خون در ادرار ایجاد می‌شود. به عبارتی در این عارضه خون بدن کم می‌شود و فرد باید خیلی سریع خون و سرم‌های غذایی دریافت کند.
یکی از راه‌های جلوگیری از ابتلا به این بیماری دو لپه کردن باقالا و جوشاندن آن در آب و دور ریختن آب آن است. پخت باقالا در روغن و همراه ادویه‌های گرم مانند آویشن، دارچین، فلفل، میخک و گلپر نیز احتمال این عارضه را کاهش می‌دهد. لازم به ذکر است که بیماران مبتلا به فاویسم در حالت عادی کاملا طبیعی هستند و هیچ علامتی ندارند و فقط در صورت مصرف باقالا دچار علامت می‌شوند.
باقالا چه فوایدی دارد؟
ضرر هم دارد؟!
- مصرف باقالا همراه با ماست باعث دل‌پیچه می‌شود.
- زیاده‌روی در مصرف باقالای تازه باعث ایجاد تاول در دهان می‌شود.
- از مصرف باقالا هنگام شب خودداری کنید زیرا باعث بی‌خوابی می‌شود.
- افراط در مصرف باقالا می‌تواند باعث نفخ یا سنگینی معده شود. برای جلوگیری از این عارضه باید ابتدا باقالا را پوست کنده و بجوشانید و بعد آب آن را دور بریزید. نفخ باقالای کهنه و بدون پوست نیز کمتر از باقالای تازه و با پوست است.
- بعضی‌ها معتقدند مصرف باقالا در بارداری ممکن است احتمال ابتلای جنین به بیماری فاویسم را افزایش دهد. البته این موضوع از لحاظ علمی ثابت نشده است. با این حال بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کنید.
- مبتلایان به کلسترول خون بالا، تصلب‌شرایین، فشار خون بالا، اسیداوریک بالا، افسردگی، نفخ، دل‌درد، سنگ اورات، خارش پوستی و صرع نباید در خوردن باقالا زیاده‌روی کنند.
زیبایتان می‌کند
- برای از بین بردن لکه‌های پوستی، باقالا را بپزید و له کنید سپس آن را مانند ماسک روی صورت خود بمالید و اجازه دهید برای 10 دقیقه روی پوست بماند.
- باقالای پخته را با شنبلیله و عسل مخلوط کنید و روی جوش‌های‌تان قرار دهید. این کار باعث نرم شدن و رسیدن جوش و بیرون آمدن چرک از آن می‌شود. این ضماد همچنین برای کاهش ورم زیر چشم مفید است.
- برای افزایش شادابی پوست یک قاشق غذاخوری پودر باقالا را با گلاب مخلوط کرده و برای 10 دقیقه روی صورت‌تان قرار دهید.
- برای جلوگیری از سفیدشدن مو، گل باقالا را له کنید و به موهای‌تان بمالید.
منبع: مجله سیب سبز