دکتر محمدعلی نیلفروش زاده متخصص پوست و مو در مجله دنیای زنان نوشت: شاید برای شما هم پیش آمده باشد گاهی در تماس با ماده غذایی خاصی دچار خارش یا قرمزی پوست شوید. ممکن است برای ما که در منزل غذا درست می‌کنیم، آسان باشد که از دست زدن به یک ماده غذایی پرهیز یا کار با آن را به یکی از اطرافیان واگذار کنیم اما این کار برای کسانی که به‌صورت حرفه‌ای به کار آشپزی مشغول هستند و به آن به‌عنوان یک شغل نگاه می‌کنند، جدی‌تر است. درماتیت‌ها در همه افراد ایجاد نمی‌شود و ممکن است پوست افراد، به مواد مختلف واکنش نشان دهد.
بدون تردید بعد از آشپزها و نانواها که مدام با موادغذایی کار می‌کنند، خانم‌های خانه‌دار در معرض ابتلا به درماتیت هستند. در درماتیت یا التهاب پوست در اثر تماس با غذاها، اولین موضوع مهم، تماس طولانی و مکرر با مواد غذایی و ادویه‌هاست که با درماتیت پایدار در ناحیه دست ظاهر می‌شود. علت قابل‌توجه دیگری که در بروز انواع حساسیت‌های تماسی به غذاها بسیار اهمیت دارد، شستشو و تماس مکرر دست‌ها با مواد شوینده است. یعنی بیشتر افراد مستعد، علاوه بر تماس مکرر با مواد غذایی، به‌دلیل نوع کار خود مدام باید دستانشان را بشویند و به همین دلیل پوستشان در تماس مداوم با آب و مواد شوینده به‌تدریج لایه شاخی خود را از دست می‌دهد. این مساله می‌تواند عاملی موثر برای شیوع بیشتر درماتیت دست‌ها باشد. مکانیسم‌های متفاوتی برای ایجاد درماتیت تماسی با غذاها وجود دارد و بیشتر موادغذایی قادر به ایجاد این عارضه هستند اما بروز هریک از انواع آن در افراد مختلف به ویژگی‌های پوست فرد بستگی دارد.
درماتیت آلرژیک
شکل دیگر درماتیت تماسی، نوع آلرژیک آن است. شیوع این نوع درماتیت از نوع تحریکی کمتر است و عمده‌ترین عامل ایجادکننده آن سبزی‌ها و میوه‌هایی مثل انبه هستند. حساسیت به ادویه‌هایی مانند فلفل، دارچین، جوز هندی، زنجبیل، برگ بو و وانیل است که در بیشتر موارد به شکل التهاب پوست یا (بادکردن کف دست و انگشتان دست) تظاهر می‌کند.
درماتیت تماسی
علائم پوستی درماتیت تماسی با توجه به شدت حساسیت فرد (استعداد ذاتی)، نوع ماده ایجادکننده و میزان تماس با ماده مورد نظر متغیر است. مهمترین علائم عبارتند از: کهیر، قرمزی پوست، پوسته‌ریزی، خارش، ترک خوردن پوست و گاهی تاول.
درماتیت تحریکی
شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی شغلی در مشاغلی که شاغلان در آن در تماس مکرر با مواد غذایی هستند، درماتیت تحریکی است که از اثر مستقیم تماس ماده غذایی با پوست ایجاد می‌شود. رایج‌ترین مواد غذایی ایجادکننده درماتیت تحریکی عبارتند از: آب مرکبات، سیر و پیاز، تربچه، خردل، ذرت و آناناس. از این میان، درماتیت تماسی ناشی از تماس پوست با سیر، بیشتر به شکل قرمزی و پوسته‌ریزی و ترک خوردن نوک انگشتان دیده می‌شود. افزودنی‌های غذایی، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌های غذایی نیز از دیگر عوامل ایجادکننده درماتیت تماسی – تحریکی هستند.
کهیر
شایع‌ترین نوع درماتیت تماسی شغلی در مشاغلی که شاغلان در آن در تماس مکرر با مواد غذایی هستند، درماتیت تحریکی است که از اثر مستقیم تماس ماده غذایی با پوست ایجاد می‌شود. رایج‌ترین مواد غذایی ایجادکننده درماتیت تحریکی عبارتند از: آب مرکبات، سیر و پیاز، تربچه، خردل، ذرت و آناناس. از این میان، درماتیت تماسی ناشی از تماس پوست با سیر، بیشتر به شکل قرمزی و پوسته‌ریزی و ترک خوردن نوک انگشتان دیده می‌شود. افزودنی‌های غذایی، طعم‌دهنده‌ها و رنگ‌های غذایی نیز از دیگر عوامل ایجادکننده درماتیت تماسی – تحریکی هستند.
چه باید کرد؟
تشخیص درماتیت‌های تماسی با گرفتن شرح حال از بیمار و در صورت لزوم، بهر‌ه‌گیری از تست‌های از جمله پچ تست امکان‌پذیر است. درماتیت تماسی شغلی باعث کاهش کیفیت زندگی و کاهش رضایت فرد از محیط کار می‌شود و حتما باید در این موارد اقدام‌های پیشگیری‌کننده انجام شود. مهمترین اقدام در این موارد، کاهش تماس با مواد تحریک‌کننده است. افراد مستعد، باید حتما از دستکش‌های مناسب استفاده کنند. اقدام‌های درمانی به شدت درماتیت بستگی دارند و به غیر از توصیه‌های مربوط به پرهیز از تماس، داروهایی مانند ضدخارش‌ها و استروئیدهای موضعی، خوراکی و تزریقی می‌تواند در کاهش علائم درماتیت تماسی در فرد مبتلا موثر باشد. در موارد شدید که احتمال بروز صدمه‌های جبران‌ناپذیر به فرد وجود دارد، حتی تعویض شغل برای فرد در معرض ابتلا به درماتیت تماسی با غذا ضروری است. بسیاری از خانم‌های خانه‌دار نسبت به ایمنی محیط کار خود بی‌توجه‌اند و مثلا هنگام جابجا کردن ظروف حاوی غذای داغ دچار سوختگی می‌شوند. توصیه می‌شود قبل از اینکه قابلمه حاوی برنج یا ماکارونی در حال جوش را بردارید و آماده آبکشی شوید، مسیر حرکت خود را وارسی کنید تا مبادا چیزی سر راهتان باشد. توصیه می‌شود قبل از اینکه چاقو به دست بگیرید و مواد غذایی را برش بزنید، چاقو و دسته‌اش را بررسی کنید. در محل مناسبی قرار بگیرید و احتیاط را فراموش نکنید. گاهی ممکن است به‌دلیل اینکه عجله دارید یا گمان می‌کنید قادرید ظرف داغ را به سرعت جابجا کنید، در استفاده از دستگیره‌های مناسب اهمال‌کاری کنید، اما سوختگی پوست از هر درجه‌ای که باشد، دردسرساز است. حتما هنگام آشپزی از دستگیره‌های مناسب استفاده کنید و اگر از فر استفاده می‌کنید، دستکش مخصوص فر را بپوشید. اگر به هر دلیل، پوست با ظرف یا بخارهای داغ تماس پیدا کرد، باید بلافاصله محل سوختگی را زیر آب سرد بگیرید. اگر تاول ایجاد شده، نباید آن را دستکاری کنید و بترکانید. استفاده از پماد زینک‌اکساید بلافاصله پس از شستشوی پوست با آب سرد نیز کمک‌کننده است. بد نیست در آشپزخانه پماد زینک‌اکساید داشته‌باشید. سوختگی‌های جدی‌تر بررسی و مراجعه به مراکز درمانی را می طلبد.
منبع: سلامت نیوز