زونا عبارت است از یک عفونت ویروسی دستگاه عصبی مرکزی. ویروس زونا (همان ویروس آبله مرغان) در افرادی که آبله مرغان نگرفتهاند و غالبا در بیمارانی که نیازمند سرکوب دستگاه ایمنی با دارو برای هرگونه بیماری هستند سرایت میکند. زونا میتواند در هر سنی رخ دهد اما در افراد بالای 50 سال شایعتر است.
تشخیص معمولاً تا زمان بروز بثور پوستی امکانپذیر نیست. قبل از آن، علایم ممکن است شبیه آپاندیسیت، جمع شدن مایع دور ریه و یا سایر بیماریها باشند. ندرتاً آزمایش خون، کشت مایع تاولها، و نمونهبرداری از پوست انجام میگیرد. هدف اصلی درمان عبارت است از تخفیف خارش و درد تا حدامکان که برای این کار معمولاً از داروهای مالیدنی و خوراکی استفاده میشود. دردی که پس از پاک شدن تاولها باقی میماند را بسیار مشکل میتوان درمان کرد و متأسفانه هیچ راه قطعی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. مهمترین توصیههای درمانی عبارتند از:
در حال حاضر نمیتوان از زونا پیشگیری کرد. حتی واکسنهای تحقیقاتی که برای پیشگیری از آبله مرغان در حال آزمایش هستند نتوانستهاند جلوی زونا را بگیرند. البته فرد با یک بار گرفتن زونا تا آخر عمر در برابر آن ایمن خواهد بود؛ مگر در موارد نادر.
زونا توسط همان ویروس آبله مرغان ایجاد میشود. این ویروس ممکن است سالها در نخاع به حالت خفته باقی بماند تا زمانی که در اثر یک عامل تحریکی دوباره بیدار شود اما این بار دیگر بیماری آبله مرغان ایجاد نمیشود، بلکه زونا رخ میدهد. البته سن بالای 50 سال، استرس، بیماری هوجکین، وجود یک بیماری که باعث کاهش مقاومت بدن شده باشد، استفاده از داروهای سرکوبکننده ایمنی یا ضدسرطان، جراحی یا تاباندن اشعه به نخاع و لوسمی یا لنفوم احتمال بروز زونا را تشدید میکنند.
مهمترین علامت زونا تاولهای قرمز و دردناکی است که امکان دارد در هر جایی از بدن به وجود بیایند. این تاولها 4 تا 5 روز پس از آغاز علایم اولیه ظاهر میشوند و معمولا روی یک نوار پهن پوست قرمز در امتداد مسیر رشتههای عصبی حسی در یک ناحیه خاص پوست پدید میآیند. تاولها را غالبا میتوان در ناحیه قفسه سینه دید که البته تنها در یک طرف بدن گسترش مییابند. سایر علایم عبارتند از:
تاولهای پوستی ناشی از زونا معمولا در عرض دو تا سه هفته پاک میشوند. البته درد ممکن است تا یک ماه دیگر یا بیشتر طول بکشد. در عین حال، با یک بار گرفتن زونا، معمولا فرد در برابر آن ایمنی پیدا میکند اما تعداد کمی از افراد بودهاند که بیش از یک حمله زونا داشتهاند. از جمله عوارض احتمالی میتوان به عفونت باکتریایی ثانویه در تاولهای زونا، درد مزمن به ویژه در سالمندانی که تا ماهها یا سالها در مسیر رشتههای حسی محل قبلی وجود تاولها باقی میماند، زخم قرنیه و عفونت دستگاه عصبی مرکزی اشاره کرد.