برای سفر خود ماه‌ها برنامه‌ریزی میکنید تا چند روزی را دور از هیاهوی زندگی شهری در یک اقامتگاه تفریحی به‌سر ببرید، بی‌خبر از اینکه شاید حشرات میکروسکوپی «مایت» روی ملافه‌ها، فرش و مبلمان اتاق اجاره‌ای‌تان مخفی شده باشند و با اولین تماس به پوست‌تان نقل مکان کنند. صبر کنید! لازم نیست با آگاهی از وجود این موجودات وحشت‌زده شوید و سفر خود را لغو کنید چراکه می‌توانید با کمک راهکارهایی ویژه، خطر انتقال این انگل هشتپا را کاهش دهید. دکتر داریوش دائر، متخصص پوست، مو، زیبایی و لیزر به شما می‌گوید که این حشره موذی چیست و چه علائمی روی پوست ایجاد می‌کند و از همه مهم‌تر اینکه چگونه می‌توانید از شر آن خلاص شوید. «گال» یا «جرب» نوعی بیماری پوستی است که با بروز ضایعات خارش‌دار مشخص می‌شود. نام «گال» از زبان فرانسه وارد ادبیات پزشکی ایران شده و قبل از آن برای نامگذاری این بیماری از واژه «جرب» یا «گری» استفاده می‌شد. در زبان انگلیسی هم به آن «اسکیبیز» (Scabies) گفته می‌شود. لازم به ذکر است که گاه در متون قدیم بین این بیماری و لک و پیس یا «ویتیلیگو» اشتباهاتی تشخیصی وارد شده و این دو بیماری معادل هم معرفی شده‌اند اما چنین چیزی صحت ندارد. لک و پیس یا برص یا ویتیلیگو نوعی بیماری محدود به رنگدانه‌های پوست است و ربطی به جرب یا گری ندارد.
بیماری باستانی با قدمت بشریت
سابقه بیماری گال به قدمت طول عمر بشریت است و ردپای آن را می‌توان در متون باستان و ادبیات کشورهای مختلف یافت. این بیماری شیوع جهانی دارد و تخمین زده می‌شود بیش از 300میلیون نفر در جهان به آن مبتلا باشند. عامل ایجاد آن نوعی حشره بسیار ریز موسوم به «مایت» است که با نفوذ در پوست و ایجاد نقب‌ها یا تونل‌هایی بر سطح آن باعث ایجاد خارش و سایر علائم بیماری می‌شود.
ازدحام بیشتر؛ خطر ابتلای بالای این بیماری در منازل و محیط‌هایی که احتمال تماس‌های شخصی زیادتر است (همانند سربازخانه‌ها، اردوگاه‌ها، مراکز نگهداری از افراد بی‌سرپرست و عقب‌مانده، زندان‌ها و سایر اماکن پرازدحام) بیشتر دیده می‌شود. بنابراین حفظ بهداشت فردی و گروهی، استحمام، نظافت بدن و استفاده از حوله، ملافه، پتو و لباس‌های شخصی رکن‌های اساسی پیشگیری و عدم ابتلا به گال هستند. البته در افرادی که سطح اجتماعی و رفاهی بالایی دارند نیز گاه این بیماری دیده می‌شود. در هر حال مسئولان و خانواده افراد مبتلا باید در یافتن و درمان بیماران اهتمام بسیار داشته باشند.
یک بز گر یک گله را گر می‌کند!
گال جزء بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان است. حیوانات اهلی همچون سگ یا دام‌ها (گوسفند و بز) نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند که در صورت تماس فرد با آنها، لازم است حیوانات نیز تحت‌درمان قرار گیرند. شاید ضرب‌المثل «یک بز گر یک گله را گر می‌کند» شاهدی تاریخی بر سوابق اشتراک این بیماری بین انسان و دام باشد.
گال را با شپش اشتباه نگیرید
اصل مهم در برطرف کردن گال، لزوم درمان بیمار همچنین خانواده و کسانی است که در تماس فیزیکی با او قرار دارند؛ حتی اگر خارش یا تظاهر پوستی نداشته باشند این بیماری می‌تواند به‌صورت نهفته و بدون علامت در افراد خانواده باقی بماند و خطر ابتلا و انتقال مجدد مایت را به دیگران افزایش دهد. در موارد گرفتاری نواحی تناسلی احتمال انتقال بیماری با تماس جنسی نیز وجود دارد، بنابراین فرد باید قبل از ارتباط زناشویی کاملا درمان شده باشد.
کدام داروها گال را ریشه‌کن می‌کنند؟
تقریبا تمامی داروهایی که برای درمان گال به‌کار می‌روند باید به‌صورت موضعی استفاده شوند. برای این منظور می‌توان از کرم یا لوسیون لیندان یا گامابنزن هگزاکلراید یک‌درصد، لوسیون بنزیل بنزوآت 25درصد، کرم پرمترین 5درصد و کرم و لوسیون کروتامیتون 10درصد یا پماد سولفور استفاده کرد. در شیرخواران و نوپایان، دارو باید از سر تا پا و در بالغین از گردن به پایین مالیده شود و در طول شب باقی بماند. همچنین دارو را باید با کمک مسواک به زیر ناخن‌ها رساند. نواحی بین انگشتان، ناف و هرجا که ممکن است از چشم دور باشد را هم نباید فراموش کرد.
خوددرمانی و خطر بروز مسمومیت
تشخیص و درمان گال به هیچ عنوان نباید توسط دوست و آشنایان یا خود فرد مطرح شود. اقدام به خوددرمانی یا تجویز دارو به دیگران می‌تواند بسیار خطرناک باشد زیرا تمامی داروهای درمان گال بالقوه سمی بوده و اگر به شکل نادرست و بیش از زمان مقرر بر سطح پوست باقی بمانند، جذب بدن می‌شوند و عوارض و مسمومیت‌های جدی و گاه غیرقابل جبرانی باقی می‌گذارند. بعضی از این داروها در زمان بارداری و شیردهی یا در کودکان زیر 2سال نیز ممنوعیت مصرف دارند، بنابراین تشخیص و رویکرد درمانی مناسب فقط باید توسط پزشک مجرب اتخاذ و اعمال شود.
سه نکته مهم برای خداحافظی با گال
اگر به بیماری گال مبتلا شده‌اید و باوجود مصرف دارو از خارش و ضایعات آن خلاص نمی‌شوید این سه نکته را به‌خاطر بسپارید:
پاکسازی خانه از انگل پس از اولین درمان باید تمامی لباس‌ها، ملافه‌ها، تشک‌ه
، روبالشی‌ها، پتوها و لحاف‌های خود را برای چند روز در آفتاب قرار دهید یا با آب داغ شست‌وشو داده و اطوی داغ بکشید. همچنین می‌توانید آنها را در کیسه‌های دربسته به مدت 10روز قرار دهید. عامل گال وقتی از بدن انسان جدا می‌شود قدرت زندگی کردن را به‌تدریج ازدست می‌دهد و می‌میرد.
ادامه این مطلب را می توانید در شماره 144 مجله سیب سبز که هم اکنون روی کیوسک است، بخوانید