آیا هیپنوتیزم واقعیت دارد؟

هیپنوتیزم چیست؟

 هیپنوتیزم یا خوابگری شاخه‌ای از علم روانشناسی  است که در آن به وسیلهٔ تلقین، شخص در حالت خاصی ازهوشیاری قرار می‌گیرد. هیپنوتیزم یا به طور دقیقتر هیپنوز موجب تسلط دیگری بر فرد نمی‌شود، بلکه دیگری با ضمیر ناخودآگاه آدمی به مکالمه و القای تلقینات می‌پردازد. همهٔ هیپنوزها نحوی خودهیپنوتیزم است و هیپنوتیزور خارجی، فقط مامای هیپنوز از درون انسان است و آن را می‌زایاند. همه مکاتب و عرفا به نحوی با هیپنوز درگیر بوده‌اند. ضمیر ناخودآگاه، تنها یک تئوریست که توضیح حقایق روی آن سوار می‌شود. هیپنوتیزور نمی‌تواند هرآنچه دوست داشت به سوژه تلقین کند. هیپنوتیزم یک امر خارق العاده نیست و کارایی عجیب و غریب ندارد. اگر هم آثار غریبی داشته باشد، در عدهٔ کمی دارد و خیلی قابل تکرار و تایید نیست. لذا از منظر علم رسمی پاره‌ای غرایب مشاهده شده در هیپنوز، قابل اعتبار و برداشت کلی نیستند. (مبحث شستشوی مغزی البته در این وادی مطرح است، ولی میزان پایداری این کارها باید بیشتر ارزیابی شود).

هیپنوز خواب نیست. امواج مغزی در این حالت با امواج مغزی حالت خواب در بسیاری موارد فرق می‌کند. از یک منظر، هیپنوز با تلقین معمولی هم فرق دارد. چرا که مناطقی که بر اثر تلقین تحریک می‌شود با مناطق تحریک شده هنگام هیپنوز متفاوت است. در طی این فرآیند، شخص هیپنوتیزور قادر است هر آنچه در نظر دارد به شخص هیپنوتیزم شده القا کند، زیرا در این حالت تلقینات هیپنوتیزور بجای حواس بدن عمل می‌کند و ضمیرناخودآگاه انسان را تحت کنترل خویش قرار می‌دهد. البته هرآنچه هیپنوتیزور می‌خواهد به هیپنوتیزم شونده تحمیل و تلقین نمی‌شود. هیپنوز جبر ایجاد نمی‌کند.

تاریخچه ی هیپنوتیزم 

نظرات زیادی دربارهٔ اینکه چه کسی هیپنوتیزم را شروع کرد، وجود دارد. هندوهای هند ادعا می‌کنند که آنها این شیوه را بنیان نهادند و از آن به عنوان یک دارو برای سلامتی استفاده کردند. امروزه این یکی از کاربردهای اصلی هیپنوتیزم است و به روانشناسی مربوط می‌شود.

اما پیشرفتهای مهم هیپنوتیزم در سال ۱۸۴۲، هنگامی که جیمز برید (James Braid) شروع به بررسی بیشتر آن کرد، رخ دادند. او که پدر هیپنوتیزم جدید نامیده می‌شود، اعتقاد نداشت که خواب مغناطیسی باعث هیپنوتیزم می‌شود و فکر می‌کرد که خلسه‌ها فقط یک خواب عصبی هستند. وی در سال ۱۸۴۳ یک کتاب دربارهٔ این موضوع به نام نوریپنولوژی نوشت.برخی مسمر را پدر هیپنوز می‌دانند. می‌گویند راسپوتین وزیر پرنفوذ دربار روسیه تزاری، از این روش در قربانیان خود استفاده می‌کرده‌است. کشیش آبه فاریا نیز از متقدمین این روش است. مسمر در دورهٔ اوج نظریه پردازی در باب مغناطیس این پدیده را ناشی از مغناطیس حیوانی می‌دانست. بعدها روش او توسط شورایی مرکب از بنجامین فرانکلین و گیوتین و… مردود دانسته شد. برخی فقها می‌گویند، هیپنوتیزم اگرمستلزم امر حرامی نباشد، جایز است. هیپنوتیزم را خواب واره ترجمه کرده‌اند. هیپنوز توسط میتلون اریکسون آمریکایی و نیز المان پیشرفت زیادی کرد.

انواع و مراحل انجام هیپنوتیزم 

 هیپنوتیزم به دو صورت خودهیپنوتیزم  و دگرهیپنوتیزم قابل اجرا است. از فواید هیپنوتیزم می‌توان درمان بسیاری از ناراحتی‌های روانی را نام برد. بخصوص در هنگام خودهیپنوتیزم، که شخص می‌تواند به‌وسیلهٔ تلقین، تغییرات مثبتی را در کردار و روحیات خود پدید آورد. البته خود هیپنوتیزم دارای خطراتی هم هست، به این صورت که اگر بدون آگاهی و اطلاعات کافی و با روش‌های نادرست انجام پذیرد، می‌تواند اثرات بسیار مخربی بر روی روان انسان به دنبال داشته باشد.

سه فاکتور مهم در هیپنوتیزم عبارتند از:

تمرکز فوق العاده فکر

انفکاک و تجزیه (جدا شدن ذهنی از محیط پیرامون)

تلقین (چرا که اساس هیپنوتیزم تلقین به نفس است)

در نتیجه،می‌توان گفت هیپنوتیزم = تمرکز + اعتقاد + انتظار + تصور + ارتباط

برای انجام موفقیت آمیز دیگر هیپنوتیزم باید هفت گام زیر به صورت متوالی و دقیق اجرا گردد:

۱- مناظره اولیه، بهتر آماده کردن ذهن بیمار یا pretalk.

۲- انجام آزمونهای هیپنوتیزم از تکنیکهای عمیق سازی مثل آزمون چشم اشپیگل.

۳- کانونی کردن توجه (تمرکز ذهن).

۴- القای خواب هیپنوتیزم.

۵- استفاده از تکنیکهای عمیق سازی.

۶- تسهیل پاسخهای ناخودآگاه.

۷- تصدیق خلسه، ارائه تلقینهای بعد از هیپنوتیزم و خروج از خلسه.

روش‌های مختلف برای انجام هیپنوتیزم

روش‌های مختلفی برای انجام هیپنوتیزم وجود دارد. اولین کسی که در این زمینه کار کرد مسمر بود و طرفداران او را مسمریسم می‌نامیدند. مسمر با تمرکز و توجه و مهمتر از همه انتظار در بیماران آنها را در خلسه ( هنگام استفاده از واژهٔ مناسب خلسه دقت شود مطالب با موهومات اشتباه نشود. خلسهٔ عرفانی و احساس خروج روح از بدن از هیپنوز جدا نیست) قرار می‌داد. بعد از او روانشناسان دیگر به این کار پرداختنند.

المان برای هیپنوز چند مرحله تصور می‌کند – وقتی فقط چشم‌ها را می‌بنیم حالت هیپنوئیدال است، بعد وارد فازهای عمیقتر می‌شویم و یکی از فازهای عمیق هیپنوتیزم به نام سمنامبولیسم نام دارد(سمنامبول خدای خواب در یونان است) – از هیپنوز در age regration یعنی بازگشت به سنین عقب تر(پس روی سنی) استفاده می شود. استفاده از هیپنوز در اعتراف گرفتن از زندانی‌ها و دروغ سنجی معتبر نیست. هرچند گاهی نتایج مفید و گاهی نتایج نادرست می‌دهد. به طور کلی خیلی نمی‌توان به این مطالب اعتبار کرد.

روشهای مختلفی برای القای هیپنوز وجود دارد. روش تثبیت چشم ( روش کیاسون)، روشpmr یا شل کردن پیشروندهٔ عضلانی(میراث هیپنوز اریکسونی) و…. از هیپنوز برای کنترل درد و درمان چاقی و… استفاده می‌شود، البته هیپنوز مفید است، ولی معجره نمی‌کند. کودکان ۸ تا ۱۲ سال بهتر هیپنوز می‌شوند و در سنین بالای ۶۵ هیپنوتزیم پذیری کم می‌شود. افراد از لحاظ هیپنوتیزم پذیری ۴ گروهند. ۷درصد که نباید هیپنوز شوند یا هیپنوز نمی‌شوند، نظیر عقب ماندگان ذهنی. هفت درصد دیونیسین هستند و استعداد بالایی در هیپنوز دارند.۲۰ درصدآپولونین بوده و به سختی هیپنوز می‌شوند، و درصد بالایی ادیسین هستند، یعنی در اواسط طیف hypnotismability قرار دارند.

هیپنوز دو گونه‌است

هیپنوز سمپاتیککه با تحریک است و در رقصهای برخی بومیان افریقا و سرخ‌پوست و مناطق مختلف، حتی جنوب ایران از این روشها استفاده می‌شود و هیپنوز پاراسمپاتیک که تون پاراسمپاتیک و آرامش را بالا می‌برد. در هیپنوز برای هنگ کردن وبای پس نمودن و عبور از کریتیکال فاکولته یا کریتیکال فاکتور یا جاجمنت فاکتور و ضمیز خودآگاه و رسیدن به ضمیر ناخودآگاه از روشهای مختلف از جمله کانفیوژن و… استفاده می‌شود.

موارد مورد استفاده از هیپنوتیزم در روان درمانی

از هیپنوتیزم برای درمان تعدادی اختلالات فیزیولوژیک و روان شناختی استفاده می‌شود. در پزشکی، از هیپنوتیزم برای کاستن از اضطراب مربوط به عمل‌های پزشکی و دندان پزشکی، آسم، بیماری‌های معده و روده، تهوع ناشی از شیمی درمانی، و مدیریت درد، استفاده می‌شود. در درمان بیماری‌های روانی، از هیپنوتیزم استفاده می‌شود تا به مردم کمک شود بر اعتیاد خود فائق آیند. استفاده از هیپنوتیزم برای حل مشکلات عاطفی-هیجانی بیش از همه بحث برانگیز بوده‌است. طرفداران استفادهٔ تراپوتیک از هیپنوتیزم می‌گویند که این کار به روان درمانگران اجازه می‌دهد تا خاطرات واپس رانده‌ای را که در پشت پردهٔ مشکلات روان شناختی قرار دارند، کشف کنند. اما بعضی روان شناسان در مورد استفاده از هیپنوتیزم در روان درمانی با دیدهٔ تردید نگاه می‌کنند. آنها می‌گویند که هیپنوتیزم چیزی نیست بجز این که روان درمانگر، خاطراتی غیرواقعی را در ذهن مراجعان می‌کارد، از جمله خاطراتی از بدرفتاری و آزار را که هرگز روی نداده‌اند.

معروف ترین روش هیپنوتیزم

یکی از روشهای هیپنوتیزمی رایج در علم هیپنوتیزم روش کیاسون است. این روش ابتکار دکتر سیمون کیاسون (Simon Chiasson) متخصص بیماری‌های زنان و زایمان اهل شهر یونگستون ایالات اوهایو آمریکا (Youngeston Ohio) است، اما دگرگونی در آن برای پزشک یا درمانگر به گونه‌ای که کاربرد آن راحت تر باشد، مجاز است.

منبع: سیمرغ

هیپنوتیزم یا خوابگری چیست؟