با سرطان استاد شجریان آشنا شوید

 سال 95 با پیام‌های تبریک فراوانی از سوی دولتمردان و چهره‌های شاخص فرهنگی و هنری کشور همراه بود و در میان تمام این تبریک‌های ریز و درشت، یک تبریک از همه بارزتر بود، تبریکی که یک شوک بزرگ به جامعه موسیقی و طرفداران موسیقی سنتی کشور وارد کرد و موجی از نگرانی در میان طرفداران محمدرضا شجریان به راه انداخت. محمدرضا شجریان، استاد آواز ایران، در پیام نوروزی‌اش اعلام کرد که، حدود 15 سالی می‌شود که با مهمانی در وجودش خو گرفته است، مهمانی که بعدها از سوی نزدیکان استاد و برخی از خبرگزاری‌ها اعلام شد که سرطان کلیه بوده و دوستی دیرینه استاد با این بیماری، باعث شده است که او موهای سرش را برای ادامه مسیر درمان‌هایش بتراشد.
از سوی دیگر، دکتر حسن هاشمی، وزیر بهداشت، هم در اینستاگرامش از گفتگوی تلفنی‌اش با استاد خبر داد و نوشت که خوشبختانه در حال حاضر وضعیت ایشان خوب است و روند درمانی‌شان به خوبی صورت می‌گیرد و ایشان احتمالا طی دو تا سه ماه آینده به ایران بازمی‌گردد، تا روند درمانی خود را در کشور ادامه ‌دهد.
به همین بهانه، در گفت‌وگویی با دکتر سروش راد، فوق‌تخصص هماتولوژی و انکولوژی، سعی کرده‌ایم، اطلاعات بیشتری درباره علل، علایم و درمان‌های سرطان کلیه و وضعیت فعلی استاد به دست آوریم.
 
سرطان کلیه، سرطان شایعی است؟
نه! اتفاقا سرطان کلیه جزو سرطان‌های ناشایع اندام‌های داخلی است که، معمولا در دهه پنجم یا ششم زندگی، فرد را درگیر می‌کند. این نوع نسبتا غیررایج از سرطان، در حدود 10 درصد از موارد، به دلیل عوامل ژنتیکی و ارثی و در سایر موارد، به دلایل محیطی و وابسته به سبک زندگی افراد بروز پیدا می‌کند.
 
مثلا کدام علل و عوامل؟
 مثلا ثابت شده است که، ارتباط مستقیم و معناداری بین استعمال سیگار و ابتلا به سرطان کلیه وجود دارد. شانس ابتلا به سرطان کلیه در سیگاری‌ها نسبتا بالاست. بعضی‌ از منابع، ابتلا به عفونت‌های مزمن مثانه و فشار خون را هم در بروز سرطان کلیه دخیل دانسته‌اند. این دو بیماری در موارد بسیار نادری می‌توانند باعث ایجاد سرطان کلیه ‌شوند. از سوی دیگر، نمی‌توان از نقش چاقی و اضافه‌وزن در ابتلا به سرطان کلیه چشم‌پوشی کرد. متاسفانه باید بگوییم که، امکان ایجاد تومورهای سرطانی در کلیه‌‌های افراد چاق، بیشتر از سایر افراد است.
 
آیا سرطان کلیه هم مانند سایر سرطان‌ها درجه‌بندی می‌شود؟
 بله، معمولا این سرطان هم مانند سایر سرطان‌ها دارای 4 مرحله است و راهکار درمانی بیمار براساس مرحله‌ای از بیماری که فرد در آن قرار دارد، تعیین می‌شود.
 
آیا این بیماری، علامتی هم دارد که با توجه به آن بشود به ابتلا مشکوک شد؟
 متاسفانه، در مراحل اولیه بیماری، بیمار معمولا با هیچ علامت خاصی مواجه نمی‌شود. در مراحل پیشرفته‌تر بیماری، ممکن است بیمار با شکایت از علایمی مانند درد پهلوها یا وجود خون در ادرار به پزشک مراجعه کند. در این صورت، انجام سونوگرافی و نمونه‌برداری از توده‌ها می‌تواند پزشک را در تشخیص نوع توده‌‌ها و خوش‌خیم یا بدخیم بودن آنها یاری ‌کند.گاهی برخی از افراد به دلیل بیماری‌های دیگری تحت سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن قرار می‌گیرند و توموری در کلیه آنها در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شود و درمان‌های لازم هم برایشان صورت می‌گیرد.
 
رایج‌ترین درمان‌های این سرطان؟
 اگر سرطان بیمار در مراحل اول یا دوم تشخیص داده شود و تومور فقط کلیه و مثانه را درگیر کرده باشد، می‌توان با روش جراحی، تومور را به طور کامل برداشت. جراحی در این مراحل، درمان قطعی سرطان کلیه محسوب می‌شود. حتی گاهی در مرحله سوم بیماری هم تومور فقط در محل خود رشد می‌کند و در این صورت هم می‌توان روش جراحی را به عنوان روشی مطمئن برای درمان این سرطان در نظر گرفت.
 
و در مرحله چهارم سرطان؟
وقتی این سرطان به مرحله چهارم می‌رسد، به سایر نقاط بدن متاستاز می‌دهد ( به گسترش و مهاجرت سلول‌های سرطانی از یک بافت به بافت‌های دیگر، گفته می‌شود) و درمانش دشوارتر می‌شود. واقعیت این است که، تومور کلیه جزو تومورهای مقاوم نسبت به رادیوتراپی و شیمی‌درمانی است و به همین دلیل هم درمان آن در مراحل پیشرفته، چندان آسان نیست.
 
اما برخی از پزشکان از درمان‌های نوین در کنترل سرطان کلیه صحبت می‌کنند؟
بله، در سال‌های اخیر، روش درمانی جدیدی به نام تارگت‌تراپی برای کنترل سرطان کلیه کشف شده که در آن، سلول‌های سرطانی به صورت مولکولی مورد هدف درمان قرار می‌گیرند. در این روش درمانی با کمک دارویی به نام سوتنت، معمولا بیمار را در مراحل سوم یا چهارم سرطان کلیه تحت درمان قرار می‌دهند تا، طول عمر و کیفیت زندگی او افزایش یابد.
 
آیا این روش هم مانند روش جراحی یک درمان قطعی محسوب می‌شود؟
 متاسفانه خیر، این نوع درمان فقط می‌تواند باعث ایجاد تعادل در وضعیت بیماری و پیشگیری از پیشرفت سرطان در بدن ‌شود، یعنی به موجب این درمان، بهبود قطعی برای بیمار حاصل نمی‌شود و تنها می‌توان بیماری را تحت کنترل درآورد یا طول عمر بیمار را افزایش داد.
 
آیا این روش درمانی نوین هم در کشور ما مرسوم است؟ یعنی استاد شجریان و سایر بیماران می‌توانند از آن در ایران استفاده کنند؟
 بله، البته! تنها مشکل این روش درمانی، هزینه بالای آن است، به طوری که تقریبا هر دوره یک‌و‌ نیم‌ماهه درمان، با این روش حدود 14 میلیون تومان هزینه برمی‌دارد. البته خوشبختانه، تا جایی که من مطلعم، بیمه نزدیک به 70 درصد از این هزینه را نیز تقبل می‌کند. به هر حال،‌ استفاده از داروی سوتنت تا زمانی که بتواند بیماری را کنترل کند، قابل توصیه خواهد بود.
 
به نظر شما چرا با اینکه استاد شجریان در پیام نوروزی‌شان عنوان کرده‌اند که، حدود 15 سال است مبتلا به بیماری بوده‌اند، هنوز هیچ کدام از نشانه‌های درمان سرطان (مانند تغییر وزن یا ریزش موی ناشی از شیمی‌درمانی) در طول این مدت در ایشان قابل مشاهده نبوده است؟
 البته من در جریان جزییات بیماری استاد نیستم، ولی حدسم این است که ایشان به احتمال قوی در این دوره از همین روش درمانی نوین (داروی سوتنت) برای کنترل بیماری‌شان استفاده می‌کرده‌اند. از آنجا که سوتنت جزو داروهای شیمی‌درمانی نیست، طبیعی است که عوارض شیمی‌درمانی را هم به دنبال نداشته باشد.
 
در برخی از سایت‌ها و صفحات مجازی منتسب به برخی از نزدیکان استاد، اینطور عنوان شده بود که سرطان کلیه ایشان به مغز متاستاز داده است. آیا از نظر پزشکی، امکان متاستاز سرطان کلیه به نقاط دوردست‌تر بدن مانند مغز هم وجود دارد؟
بله، از آنجا که ماهیت سرطان کلیه به گونه‌ای است که، از طریق خون پخش می‌شود، متاستازهایش می‌تواند در قسمت‌های دوردست‌تر بدن مانند مغز، پشت چشم، پلک، ساق پا، چانه، فک و بخش‌هایی از پوست نیز مشاهده ‌شود. سرطان کلیه مانند سرطان کبد یا روده نیست که فقط در مسیر گذر خود منتشر ‌شود و می‌تواند به تمام نقاط بدن از جمله مغز نیز دست‌اندازی کند. از این رو، انتشار سرطان از کلیه به مغز اصلا اتفاق عجیبی نیست. با این حال، تاکید می‌کنم که بنده در جریان جزییات بیماری استاد نیستم و آنچه می‌گویم عمدتا مربوط به این بیماری است، نه این بیمار. امیدوارم روند درمانی استاد به خوبی طی شود و در آینده، شنونده و شاهد خبرهای خوبی باشیم.