ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که در آن با تحولات زیادی مواجه هستیم؛ تحولاتی که حداقل در دهه‌های گذشته به این سرعت وجود نداشته یا کمتربه چشم می‌آمده است. پزشکان معتقدند برخی از همین تغییرات می‌تواند زمینه‌ساز بلوغ زودرس کودکان شود؛ مساله‌ای که دغدغه‌ای جدی برای بسیاری از والدین محسوب میشود. با وجود فناوری‌های نوین و شبکه‌های متنوع ماهوار‌ه‌ای و رسانه‌های متعدد، کودکان امروز خیلی راحت‌تر از کودکان دیروز با برخی مسایل روبرو می‌شوند که برایشان مناسب نیست و عواقبی دارد که اغلب والدین را نگران می‌کند. یکی از این عواقب، بلوغ زودرس است. با دکتر مریم رزاقی‌آذر، فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره علایم و درمان بلوغ زودرس در کودکان گفت‌وگو کرده‌ایم.
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ زودرس مساله‌ای است که بسیاری از والدین در دنیای امروز با آن مواجه هستند و به این معناست که علائم بلوغ کودک در سن خیلی پایین آشکار میشود. این بلوغ معمولا با علائم جسمانی آغاز میشود. مثلا علائم در دختران ابتدا با بزرگ شدن پستان به شکل یکطرفه یا دوطرفه ظاهر میشود و بعد از آن موهای زهار و زیربغل دیده می‌شوند و عادت ماهیانه شدن در مرحله انتهایی است، دور نوک پستان تیره و ضخیم میشود و نوک پستان به جلو می‌آید. جوش نیز در صورت دختران افزایش می‌یابد و در پسران بیضه‌ها زودتر از موعد رشد می‌کنند و بزرگ می‌شوند.
از چه سنی می‌توانیم بگوییم کودک دچار بلوغ زودرس شده است؟
ظاهر شدن علائم بلوغ از نظر فیزیکی و هورمونی در دختران قبل از 7 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی، بلوغ زودرس نامیده میشود. ابتدا این کودکان بلندتر و بزرگ‌تر از همسن‌های خود به نظر می‌رسند ولی به‌دلیل بلوغ زودرس، رشد استخوان‌ها زودتر از معمول متوقف میشود و استخوان‌ها و در نهایت قد کوتاه‌تری در بزرگسالی خواهند داشت.
عوامل محیطی در ایجاد این مساله تا چه حد دخیل است؟
قطعا بی‌تاثیر نخواهد بود و هر عامل تحریک‌کننده‌ای اعم از شنیداری و دیداری می‌تواند در ایجاد بلوغ زودرس، مخصوصا از جنبه روان‌شناختی در کودکان، اثرگذار باشد. از عوامل ایجاد بلوغ زودرس می‌توان به نوع لباس، معاشرت نادرست، ستایش جنس مخالف نزد کودک، تعقیب کنجکاوی و تجسس توسط کودک، نیاز شدید به محبت، نقص اخلاق و شوخی‌های بی‌بندوبار و… نام برد.
شما چه راهکارهایی را برای اینکه کودکان از این مساله دور بمانند، پیشنهاد می‌کنید؟
بهتر است والدین هر عامل تحریک‌کننده‌ای را از کودکانشان دور کنند و با ایجاد رابطه صادقانه و دوستانه با فرزندشان برای او پیدایش این تغییرات را توضیح دهند و او را از مراقبت‌های ضروری آگاه کنند. از طرف دیگر، رعایت مسایل و شرایط فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل‌کنترل برای تعدیل و کاستن از عوارض و پیامد‌های بلوغ زودرس در زندگی حال و آینده این کودکان نیز مهم است. در نهایت، مراجعه به پزشک متخصص برای بررسی و درمان بلوغ زودرس در کودکان برای پیشگیری از مشکلات استخوان‌بندی، رشد قدی و فیزیکی و انجام معاینات و آزمایش‌های مداوم می‌تواند کمک بسزایی برای والدین در این خصوص باشد.
بلوغ زودرس از نظر روانی تا چه حد می‌تواند روی کودکان اثر منفی بگذارد؟
متاسفانه بلوغ زودرس باعث میشود کودکان خیلی زود در معرض استرس‌های دوران نوجوانی قرار بگیرند. آنها از نظر جسمی تظاهرات بلوغ را دارند ولی تجربه کافی ندارند. مثلا دختران با ظاهر شدن علائم بلوغ جنسی، ممکن است در معرض آزارهای جنسی قرار گیرند و دچار وحشت و مشکلات روانی شوند.
دخترها بیشتر در معرض بلوغ زودرس هستند یا پسرها؟
معمولا بلوغ زودرس در دختران شایع‌تر از پسرهاست. در مواردی بیماری‌های مهم دستگاه عصبی مرکزی می‌تواند این حالت را ایجاد کند. گاهی تولید هورمون‌های جنسی زنانه نیز باعث بلوغ زودرس میشود.
آیا می‌توان با راهکارهای تغذیه‌ای از بروز این مساله در کودکان جلوگیری کرد؟
بله، برای مثال کودکان باید حتی‌الامکان از مصرف چربی‌هایی مانند پوست مرغ یا دنبلان خودداری کنند زیرا ممکن است به مرغ‌ها هورمون استروژن تزریق کرده باشند و چربی اشباع‌شده در پوست مرغ، بلوغ زودرس ایجاد خواهد کرد. به هر حال، همانطور که در خلال این گفت‌وگو نیز بارها اشاره کردم، عوامل متعددی می‌توانند در شکل‌گیری بلوغ زودرس در کودکان تاثیرگذار باشند و والدین می‌توانند با کسب آگاهی در این زمینه از بروز چنین مشکلی جلوگیری کنند.
منبع: هفته نامه سلامت