گذشته از سرطان پستان، چندین سرطان وجود دارد که تنها مربوط به زنان است و برخی از این سرطان‌ها مانند سرطان تخمدان به‌شدت کشنده است. کشورهای پیشرفته برای کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان برنامه‌ریزی‌های دقیقی برای غربالگری دارند و همین مسئله موجب شده برخی از سرطان‌های زنان مانند سرطان دهانه رحم که قابل‌پیشگیری است در این کشورها به‌شدت کاهش پیدا کند. در ایران نیز در این زمینه اقداماتی انجام‌شده و طرح‌هایی برای غربالگری این سرطان در حال انجام است.
دختران باید در برابرHPV واکسینه شوند
نادره بهتاش، فلوشیپ انکولوژی زنان و رئیس انجمن علمی سرطان‌های زنان ایران در گفت‌وگو با سپید درباره شیوع سرطان زنان در ایران می‌گوید: بر اساس آماری که از سرطان‌های زنان وجود دارد، به نظر می‌رسد این سرطان‌ها به‌خصوص سرطان دهانه رحم در کشور ما شیوع بالایی ندارد. البته سرطان دهانه رحم به‌صورت بیماری پیش سرطانی در زنان و بافاصله سال‌ها تا ایجاد سرطان آغاز میشود و پس از گذشت چندین سال مرحله پیش سرطانی به سرطان تبدیل میشود. مرحله پیش سرطانی را در سرطان دهانه رحم با انجام یک تست ساده می‌توان تشخیص داد و خوشبختانه این تست به متخصصان زنان کمک می‌کند که این سرطان‌ها را در مراحل اولیه تشخیص دهند و مانع از پیشرفت و تبدیل آن به سرطان مهاجم شود.
بهتاش توصیه می‌کند زنان حتماً معاینات سالیانه توسط متخصص زنان و تست‌های غربالگری دهانه رحم را داشته باشند. او می‌گوید: داشتن روابط جنسی ایمن نقش بسیار مهمی در جلوگیری از ابتلا به سرطان رحم دارد. سرطان دهانه رحم یکی از مهم‌ترین سرطان‌های توپر است که عامل ایجادکننده آن شناخته‌شده است. عامل ویروسی به نام HPV است. خوشبختانه این ویروس شناخته‌شده است و همچنین واکسنی هم برای پیشگیری از اثرات سو این ویروس بر دهانه رحم‌ساخت شده و هم در بازار به مصرف می‌رسد. در ایران نیز این واکسن وجود دارد. در دستورالعمل‌هایی که در سراسر دنیا وجود دارد، توصیه بر این است که دختران نوجوان قبل از اینکه به مرحله‌ای برسند که توانایی روابط زناشویی را داشته باشند، واکسینه شوند.
ویروسHPV به‌ندرت به سرطان تبدیل میشود
نرگس ایزدی، پاتولوژیست و استاد دانشگاه تهران در گفت‌وگو با سپید درباره ویروسHPV می‌گوید:HPV ویروسی است که می‌تواند در رحم ایجاد ضایعه کند. این ویروس می‌تواند ضایعات اسکواموس و هم ضایعات غددی ایجاد کند. شیوع این ویروس در جوامع مختلف متفاوت است. در کشور ما آمار دقیقی از شیوع این ویروس وجود ندارد. این ویروس‌ها دو گروه هستند. دسته‌ای با خطر پایین و دسته دیگر با خطر بالا. آن دسته که خطر پایینی دارند، اهمیتی ندارد چون خطرناک نیستند. این دسته از ویروس HPV وارد بدن می‌شوند و خودبه‌خود هم از بین می‌روند. اما ویروس‌های پرخطر آماری حدود 15 تا 19 درصد کل هستند. اما نوع دوم ویروس را هم که زنان به آن مبتلا می‌شوند، از بدن پاک میشود. منتها زمان از بین رفتن آنها از HPV کم‌خطر بیشتر است. یعنی ممکن است یک سال، دو سال و اگر هم خیلی به طول بینجامد تا سه سال در بدن زنان بمانند. اما اکثراً پاک می‌شوند. اما در 10 درصد موارد ویروس‌های پرخطر ممکن است در بدن به‌صورت مزمن باقی بمانند. در 10 درصدی هم ویروس به‌صورت مزمن باقی می‌ماند؛ به‌ویژه در گردنه رحم 20 الی 30 درصد موارد ممکن است که در آینده به سرطان دهانه رحم تبدیل شوند. ممکن است 20 تا 30 درصد از 10 درصد کلی که درواقع دو تا سه درصد کلی است به سرطان تبدیل شود. ازاین‌رو در حال حاضر هدف این است که بتوانیم این گروه را بررسی کنیم.
ایزدی درباره غربالگری این سرطان می‌گوید: اولین غربالگری که برای سرطان دهانه رحم ایجاد شد تست سیتولوژی پاپ اسمیر بود. این تست توانست تا 70 درصد از سرطان دهانه رحم بکاهد. اما پس‌ازآن دیگر نتوانست میزان موفقیت بیشتری به‌دست آورد چون منفی کاذب این تست بالا است، یعنی حساسیتی حدود 50 درصد دارد. در مطالعاتی که انجام شد، روش‌هایی به وجود آمد که تست HPV نام گرفت، که بتواند HPV را بررسی کند. بعد، این نتیجه به‌دست آمد که اگر زنان بالای 30 سال هم پاپ اسمیر و هم تست HPV بدهند، حساسیت بیشتری دارد تا اینکه بخواهند تست پاپ اسمیر را به‌تنهایی انجام بدهند. اخیراً و در سال 2014 روش‌هایی در آمریکا و اروپا تایید شده، که فقط تست HPV است. انجمن‌های بین‌المللی که در دنیا تست‌های موجود را بررسی کرده‌اند، مشخص کرده‌اند که یک زن با چه فاصله زمانی باید این تست را انجام دهد. یکی از عوامل خطر سرطان دهانه رحم کاملاً شناخته‌شده است.
ایزدی ادامه می‌دهد:عاملی که موجب این سرطان میشودHPV بوده وHPV از راه مقاربت و حتی از طریق تماس پوستی منتقل میشود. بنابراین یکی از عواملی که موجب میشود احتمال ابتلا به این بیماری افزایش پیدا کند، داشتن چند شریک جنسی است و همچنین افرادی که رابطه جنسی را از سن پایین شروع کرده‌اند. البته در حال حاضر واکسن‌های HPV ساخته‌شده است. یعنی اگر برنامه‌ای وجود داشته باشد، می‌توان دختران بین 9 تا 11 سال را واکسینه کرد. البته امکان استفاده از این واکسن تا سن 26 سال نیز وجود دارد، اما مطالعات نشان داده است، استفاده از این واکسن در بیش از 26 سالگی، نمی‌تواند تاثیر بالایی داشته باشد.
تست‌هایHPV فعلی ارزش تشخیصی بالایی ندارند
عباس علیپور، متخصص اپیدمیولوژی در گفت‌وگو با سپید درباره شیوعHPV در ایران می‌گوید: آمار قطعی و دقیقی ازHPV از شیوع این بیماری به‌ویژه در شهرستان‌ها وجود ندارد. در ایران نیز هیچ تستی وجود ندارد که ارزش تشخیصی بالایی داشته باشد. کاربرد تست‌های موجود نیز باید برای متخصصان بالینی مشخص شود. وقتی‌که تست یک بیمار مثبت میشود باید اهمیت مثبت یا منفی بودن تست را برای بیمار مشخص کنند. طرحی راه‌اندازی شده است که در آن طرح بنا است 10 هزار نفر موردبررسی قرار بگیرند. این افراد در پنج فاز بررسی‌شده و چندین سال پیگیری می‌شوند. در این طرح بخشی از هزینه‌ها را فرد می‌پردازد به این دلیل که نفع زیادی برای آنها دارد و یک تست پذیرفته‌شده در جهان است. بخشی از هزینه‌ها را هم طرح پرداخت می‌کند. این طرح می‌تواند به کمک افرادی بیاید که دچار مشکلاتی شده‌اند.
علیپور درباره تست‌هایHPV که در حال حاضر مورداستفاده قرار می‌گیرند، می‌گوید: تست‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، تست‌هایی هستند که حساسیت زیادی ندارند و با دقت بالایی هم انجام نمی‌شود. نتیجه مناسب از انجام این تست‌ها به تخصص و مهارت فرد بستگی بالایی دارد. از سویی چون تعداد زیاد است و پاتولوژیست‌ها نیز باید موارد زیادی را بررسی کنند، اگر تخصص بالایی نداشته باشد، نمی‌تواند کمک زیادی کند و ممکن است که دلگرمی کاذب و از سوی دیگر نگرانی کاذب را برای بیمار به وجود آورد. برای اینکه این مشکلات حل‌وفصل شود ما به دنبال تست‌هایی هستیم که عینیت بیشتری داشته باشد وچندان وابسته به انجام دهنده نباشد. تست HPV که بنا است جایگزین تست‌های قبلی شود، چنین ویژگی‌هایی دارد. این تست وابستگی بالایی به انجام دهنده آن ندارد و حسن آن‌هم همین است. یعنی مثبت و منفی کاذب ایجاد نمی‌کند. البته هزینه‌های آن بالا بوده و کارایی آن حتماً باید در کشور موردبررسی قرار بگیرد.
لاپاروسکوپی در ایران به خوبی انجام میشود
مسعود عضدی، استاد جراحی لاپاروسکوپی و ربوتیک از آمریکا در گفت‌وگو با سپید درباره انجام جراحی و خارج کردن غده‌های سرطانی می‌گوید: در آمریکا ما از جراحی و شیمی‌درمانی برای درمان سرطان استفاده می‌کنیم. در جراحی سرطان تلاش می‌کنیم تا آنجا که امکان دارد شکاف‌های بزرگ ایجاد نکنیم؛ برای مثال شکم را باز نکنیم. بلکه با لاپاروسکوپی یا با ربوتیک عمل جراحی را برای بیرون آوردن توده سرطانی انجام می‌دهیم. البته آن‌طور که به نظر من رسید در ایران نیز پزشک‌ها بسیار به‌روز هستند و لاپاروسکوپی هم به خوبی انجام میشود. البته در آمریکا از ربات هم استفاده میشود که در ایران وجود ندارد، اما ربات ضرورتی ندارد چون همان توده را می‌توان با لاپاروسکوپی بیرون آورد.
عضدی بابیان اینکه در حال حاضر در دنیا سرطان تخمدان به علت اینکه زنان دیر باردار می‌شوند افزایش پیداکرده، می‌گوید:باوجود افزایش سرطان تخمدان، سرطان دهانه رحم کاهش پیدا کرده است. واکسیناسیون و استفاده از تست‌های پاپ اسمیر این سرطان را کاهش داده است. در کشورهایی که برنامه‌های غربالگری خوبی وجود دارد، سرطان دهانه رحم را به‌ندرت می‌بینیم، اما این سرطان در کشورهایی که برنامه غربالگری خوبی ندارند، شیوع بالایی دارد.
منبع: روزنامه سپید