متخصصان پوست هشدار می‌دهند نسبت به هر آنچه قرار است روی پوستتان بگذارید مراقب و هوشیار باشید. در «کلینیک پوست و مو»ی این هفته، با دکتر حمیده مروج‌فرشی، متخصص پوست و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی شهیدبهشتی در مورد باورهای درست و نادرستی که در مورد رنگ موها و عوارض احتمالی آنها وجود دارد، گفت‌وگو کرده‌ایم.
آیا این موضوع درست است که رنگ موها، حساسیت‌زا و سرطان‌زا هستند؟
در قدیم در رنگ موهای شیمیایی از رنگ کولتار استفاده می‌شد که علاوه بر حساسیت‌زایی، سرطان‌زا هم هست. امروزه ادعا می‌شود کولتار از رنگ موها حذف شده و به جای آن از نوعی ماده مشتق‌شده از نفت به نام تترال اتم استفاده می‌شود اما بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد این موضوع تنها در حد حرف است و شرکت‌های تولیدکننده رنگ مو هنوز از کولتار استفاده می‌کنند. پارافنیلن دی‌آمین (PPD) ماده دیگری است که در رنگ موها وجود دارد و باعث بسیاری از حساسیت‌هاست.
این گفته حقیقت دارد که ارتباط مشخصی بین استفاده از رنگ موهای شیمیایی و ابتلا به لیکن پلان وجود دارد؟
بله، با رواج مصرف رنگ مو به وسیله دختران جوان و رایج‌تر شدن رنگ کردن موها میان مردان، میزان ابتلا به لیکن‌پلان هم در دهه اخیر افزایش یافته است. شخصا در روز 3-2 مورد مراجعه‌کننده مبتلا به لیکن‌پلان دارم که به نظر می‌رسد دلیل اصلی آن استفاده از رنگ مو باشد.
ماده خاصی در رنگ مو عامل بروز لیکن‌پلان است؟
رنگ موهایی که زمینه مشکی دارند به‌دلیل وجود ترکیب پارافنیلن دی‌آمین (PPD) به شدت احتمال بروز لیکن‌پلان را افزایش می‌دهند. این ماده از حنای هندی که در تاتو هم استفاده می‌شود تهیه می‌شود و قبلا در عکاسخانه‌ها مصرف داشت. در 25 درصد موارد این ماده مسبب حساسیت و لیکن‌پلان یا واکنش لیکنوییدی است. در این شرایط سلول‌های التهابی بدن به فولیکول مو حمله می‌کنند و آن را از بین می‌برند. افرادی که دچار واکنش لیکنوییدی می‌شوند علائمی مانند ریزش مو، سوراخ‌سوراخ شدن کف سر و بروز پوسته دور فولیکول مو دارند. متاسفانه پزشکانی که تجربه برخورد با این بیماری را نداشته‌اند، فکر می‌کنند فرد دچار ریزش موی معمولی شده و درمان‌های مربوطه را تجویز می‌کنند که بی‌فایده است. فردی که دچار ریزش موی ناشی از لیکن‌پلان شده، ریزش موی دائمی دارد.
رنگ موهای روشن هم حاوی این ترکیب هستند؟
برخی رنگ موهای روشن هم پارافنیلن دی‌آمین (PPD) دارند. به همین دلیل توصیه می‌کنم افراد هنگام خرید به وجود این ماده در ترکیب توجه داشته باشند.
رنگ موهای طبیعی هم حساسیت‌زا هستند؟
بسیاری از افراد به حنای قرمز حساسیت دارند. حنا حاوی بنزوییل است و افرادی که به این ترکیب حساس هستند نباید از این ماده استفاده کنند، اما حنای قرمز غیر از حساسیت، مشکل دیگری ایجاد نمی‌کند. در عوض حنای هندی بسیار خطرناک است و رنگ کردن مو یا تاتو با آن عامل بروز لیکن‌پلان در پوست سر یا بدن است. رنگ‌های دیگر مثل ریواس، روناس، سماق و وسمه که برای از بین بردن رنگ قرمز حنا و بردن آن به سمت تیره استفاده می‌شود، حساسیت‌زا نیستند اما پوست گردو که به رنگ مو اضافه می‌شود تا آن را روشن کند، حساسیت‌زاست و آلرژی شدیدی ایجاد می‌کند که کهیر در ناحیه سر و صورت از علائم آن است. قهوه هم حساسیت‌زاست.
حساسیت به این مواد در تمام افراد بروز می‌کند؟
نه، همه افراد به رنگ مو حساس نیستند. افرادی که دچار حساسیت می‌شوند، سسیتم ایمنی‌شان رنگ را به‌‌عنوان دشمن شناسایی می‌کند. سیستم ایمنی این افراد به یک آنتی‌ژن خاص که در رنگ وجود دارد، حساس است. به همین دلیل لازم است ابتدا رنگ موی شیمیایی خالص را بدون اکسیدان یا رنگ موی طبیعی مخلوط با آب را روی بازو امتحان کنید. 48 ساعت بعد علائم حساسیت ظاهر می‌شود. افرادی که برای اولین بار موهایشان را رنگ می‌کنند، شاید اصلا علائم حساسیت نداشته باشند اما در مرتبه دوم باید مجدد امتحان را انجام داد و 48 ساعت صبر کرد.
اگر فردی به یک مارک خاصی از رنگ مو حساسیت نشان داد، آیا می‌تواند از سایر رنگ موها استفاده کند یا در کل باید رنگ را کنار بگذارد؟
اگر به مارک خاصی از رنگ مو حساسیت نشان داد، بهتر است سایر مارک‌ها را هم امتحان کند، اما معمولا حساسیت به تمام رنگ‌ها وجود خواهد داشت.
بسیاری از خانم‌هایی که موهایشان را رنگ می‌کنند در فاصله‌ای که رنگ مو روی سر است احساس سوزش و خارش شدیدی کف سرشان دارند. این حالت هم نشانه حساسیت به رنگ مو است؟
این احساس ممکن است ناشی از حساسیت یا در اثر درماتیت تحریکی باشد. در درماتیت تحریکی پوست کمی حساس می‌شود و دلیل آن غلظت ماده است. اگر میزان مصرف اکسیدان در رنگ مو بالا رود، پوست می‌سوزد و تحریک می‌شود و گاهی جوش می‌زند اما با کاهش غلظت این مساله تکرار نمی‌شود. حساسیت به صورت دانه‌های ریز خارش‌دار یا تاول بروز می‌کند و با هر بار مصرف رنگ به هر شکل حتی بدون اکسیدان هم با همین حالت ظاهر می‌شود.
آیا حساسیت به رنگ مو کشنده است؟
نه، در موارد شدید شاهد تورم و کهیر هستیم اما معمولا بعد از چند روز حال فرد بهتر می‌شود. اگر خانمی شاهد بروز علائم اولیه حساسیت به رنگ مو در خود شد باید به سرعت رنگ را بشوید و از لوسیون بتامتازون روی ناحیه خارش‌دار استفاده و حتما به متخصص مراجعه کند.
گیاهان مورد استفاده در رنگ موهای گیاهی
• مریم‌گلی خشک + رزماری خشک + سرکه سیب: که رنگی قهوه‌ای ایجاد می‌کند.
• گل خشک بابونه + گل کالاندولا (گل همیشه‌بهار): که کدری موهای بور را برطرف می‌کند.
• گیاه اسپرک: که برای بور و روشن کردن موها به کار می‌رود.
• حنا + وسمه: که موها را مشکی می‌کند.
• قهوه + بابونه + روناس: که موها را به رنگ قهوه‌ای روشن درمی‌آورد.
• حنا + عرق بهارنارنج: که موها را به رنگ قرمز آتشین درمی‌آورد.
منبع: هفته نامه سلامت