قبل از کشف انسولین و داروهای کاهش‌دهنده قندخون، بیماران دیابتی با گیاهان دارویی و درمان‌های سنتی معالجه می‌شدند. تاکنون تاثیر مثبت بیش از هزار و ۲۰۰گیاه دارویی در کاهش میزان قند خون یا کاهش عوارض ناشی از آن شناخته شده است.
این مطلب اشاره‌ای دارد به برخی از مهم‌ترین گیاهان دارویی با خواص کاهش‌دهندگی قند خون که گزارش‌های بالینی و آزمایشگاهی معتبر مبنی‌بر موثر بودن آن‌ها موجود است.
پیاز و سیر
سیر از سبزی‌هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. انسان خواص درمانی این گیاه را ۵قرن پیش از میلاد مسیح(ع) شناخته بود. سیر هزاران سال برای اهداف پزشکی استفاده می‌شد. این گیاه دست‌کم ۳هزار سال در طب چین کاربرد داشته است.
پیاز نیز، از قدیمی‌ترین گیاهان زراعی است که از هزاران سال قبل به عنوان طعم‌دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می‌شود.
ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل پروپیل دی‌سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی‌سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قندخون دارند. پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می‌شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می‌یابد.
مصرف قرص‌های سیر به میزان ۲هزار و۴۰۰میلی‌گرم در روز به مدت ۳ماه، قند خون را مختصرا کاهش می‌دهد.
خیار تلخ
این میوه شبیه کدوی زگیل‌دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای شرقی و آسیا رشد می‌کند و در آمریکای جنوبی به عنوان غذا و دارو کشت می‌شود.
میوه تازه آن به رنگ سبز است که با رسیدن به رنگ نارنجی زرد تبدیل می‌شود. تمام قسمت‌های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ، حاوی ماده‌ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود ۶۰گرم شیره این گیاه به کاهش مختصر قندخون منجر می‌شود.
شنبلیله
گیاهی از تیره پروانه‌داران است و به همین دلیل توانایی همزیستی با باکتری‌های تثبیت‌کننده ازت داشته و می‌تواند بخش زیادی از نیتروژن مورد استفاده خود را تولید کند.
این گیاه بومی ایران است و در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان می‌روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می‌شود.
تجویز ۱۵ تا ۵۰گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قندخون ناشتا و بعد از غذا می‌شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش مختصر قندخون باعث کاهش چربی‌های خون نیز می‌شود.
هندوانه ابوجهل
هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه، یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوهاست. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می‌شود.
میوه این گیاه دارای گلوکوزید تبلورپذیری با طعم بسیارتلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت ۲۰درصد حل می‌شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده‌ای به نام کولوسنتین می‌دهد.
در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه برای کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال خونی و درنهایت مرگ می‌شود.
تجویز مقدار ۱۰۰میلی گرم ۳بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت ۲ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب کاهش مختصر میزان هموگلوبین ای‌وان‌سی و قندخون ناشتا می‌شود. تجویز این مقدار به مدت ۲ماه در این بیماران بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی گوارشی، کبدی و کلیوی است.
چای سبز
چای سبز و سیاه در اصل یکی هستند اما فرآیند تولید چای سیاه به گونه ای دیگر است. برگ‌های چای سیاه در روش خاصی تخمیر و سپس خشک می‌شوند اما برگ‌های چای سبز پس از چیدن خشک می‌شوند.
تخمیر‌نشدن موجب می‌شود که تقریبا بیشتر مواد طبیعی به همان مقدار در برگ‌های چای باقی بمانند.
مردم چین از دیرباز چای سبز را به عنوان یک نوشیدنی دارویی مصرف می‌کردند و به دلیل اهمیت ویژه این گیاه، اصول خاصی نیز برای تهیه آن دارند. در سال‌های اخیر چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی یافته است.
دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی است. بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده‌ای به نام کاتچین است که فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن بسیار زیاد است. مصرف روزانه ۵/۱گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قندخون در بیماران دیابتی می‌شود.
دم‌کرده گزنه
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی‌شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می‌چسبد و پوست را می‌گزد و تولید خارش و سوزش می‌کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده‌اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ‌های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است. گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می‌تواند یک نقشی حفاظتی در برابر افزایش میزان قندخون و تخریب سلول‌های پانکراس داشته باشد.
کلپوره همدانی، مریم نخودی همدانی
استفاده از این گیاه به‌طوری‌که در کتب دارویی قدیمی آمده است به زمان‌های دور نسبت داده می‌شود.
عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار ۱۲۵میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت ۶هفته قندخون را مختصرا کاهش می‌دهد.
منبع: باشگاه خبرنگاران جوان