آیا می دانید زیاد بودن هورمون پرولاکتین بسیار بیماری زا است؟

پرولاکتین یا هورمون شیر، هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود. در انسان، تولید شیر عملکرد اصلی این هورمون است. طی دوران بارداری سطح این هورمون به میزان زیاد افزایش می‌یابد و پس از زایمان افت می‌کند ولی اگر مادر به نوزاد شیر دهد، مکیدن باعث بالا رفتن دوباره پرولاکتین و زیاد شدن ترشح شیر می‌شود.

تومورهای پرولاکتین‌ساز، ازجمله شایع‌ترین تومورهای هیپوفیز هستند که باعث افزایش بسیار زیاد پرولاکتین می‌شوند ولی دلایل بسیار متعدد وجود دارند که برخی خطرناک و برخی بی‌خطر هستند و بکرات موجب افزایش پرولاکتین می‌شوند.

آیا زیاد بودن هورمون پرولاکتین یک بیماری است؟     

زیادی پرولاکتین دلایل متعدد دارد. این عوامل شامل ورزش شدید، جراحی، استرس شدید، مصرف بسیاری از داروها از جمله قرص ضد بارداری، متیل دوپا، رانیتیدین، متوکلوپرامید و انواع داروهای اعصاب، بیماری‌های کلیه، بیماری‌های کبدی و کم‌کاری تیروئید از دلایل این مشکل هستند و البته توده‌های خوش خیم هیپوفیز را همیشه باید در نظر داشت.

وجود مقادیر بالای این هورمون، سه علامت مهم در خانم‌ها ایجاد می‌کند. این سه علامت، شامل ترشح غیرطبیعی از پستان‌ها، قطع عادت ماهانه و نازایی است.

علاوه براثراتی که زیادی پرولاکتین در بدن ایجاد می‌کند، بزرگ شدن تومور باعث سردرد و اختلالات بینایی می‌شود.

در کنار علائم فوق به دلیل اثر مهاری پرولاکتین روی هورمون‌های زنانه پوکی استخوان، کم شدن میل جنسی و زیاد شدن موهای زائد نیز ازجمله اثرات مخرب پرولاکتین بالاست.

در مردان هم زیادی پرولاکتین عارضه ایجاد می‌کند؛ ازجمله این عوارض کم شدن میل جنسی، بزرگ شدن و خروج شیر از پستان‌ها و نازایی است. البته سردرد و افت بینایی نیز در مواردی که تومور هیپوفیز عامل ترشح پرولاکتین باشد، از علائم واضح این بیماری است.

ذکر این نکته ضروری است که اگرچه ترشحات غیرطبیعی از پستان‌ها ازجمله علائم اصلی پرولاکتین بالاست ولی وقتی این ترشحات خونی باشند، باید احتمال سرطان پستان را در نظر داشت و با سونوگرافی و ماموگرافی به دنبال تشخیص بود.

البته با داروهایی می‌توان سطح هورمون پرولاکتین را کنترل کرد ولی مهم این است که ابتدا دلیل بیماری را پیدا کنیم و سپس به درمان بیماری بپردازیم.

ارتباط پرولاکتین با چاقی

سطح پرولاکتین به عنوان یکی از هورمون های بدن تغییر می کند و هر افزایش یا کاهش آن منجر به بروز مشکلاتی می شود. هورمون پرولاکتین از غده هیپوفیز ترشح می شود.

غده هیپوفیز در قسمت کف جمجمه واقع شده و چندین هورمون ازجمله هورمون رشد، پرولاکتین و هورمون ‌های تنظیم‌کننده ترشح هورمون تیروئید را تولید می‌ کند.

این هورمون در دوره بارداری و شیردهی باعث تکثیر فرآیند شیرسازی در پستان شده و باعث تولید شیر می شود. پرولاکتین یا هورمون شیر، هورمونی است که از غده هیپوفیز ترشح می‌شود.

طی دوران بارداری سطح این هورمون به میزان زیاد افزایش می‌ یابد که پس از زایمان افت می‌کند، اما در صورت شیردهی مکیدن پستان مادر توسط نوزاد باعث افزایش سطح دوباره پرولاکتین و زیاد شدن ترشح شیر می ‌شود.

تومورهای پرولاکتین‌ساز به عنوان شایع ‌ترین تومورهای هیپوفیز باعث افزایش بسیار زیاد پرولاکتین می‌ شوند، اما دلایل بسیار متعدد بی خطر و خطرناک وجود دارند که به تعداد دفعات زیاد باعث افزایش پرولاکتین می ‌شوند.

ا زعوامل افزایش سطح پرولاکتین می توان به ورزش شدید، جراحی، استرس شدید، مصرف بسیاری از داروها از جمله قرص ضدبارداری و انواع داروهای اعصاب، بیماری ‌های کلیه، کبدی و کم‌کاری تیروئید اشاره کرد که البته باید توده ‌های خوش خیم هیپوفیز را همیشه مد نظر داشت.

سطح بالای این هورمون 3 نشانه مهم در خانم ها شامل ترشح غیرطبیعی از پستان ‌ها، قطع عادت ماهانه و نازایی ایجاد می کند، همچنین ضمن ایجاد عوارض جانبی بزرگ شدن تومور باعث بروز سردرد و اختلالات بینایی می شود.

از دیگر عوارض جانبی سطح بالای پرولاکتین روی هورمون ‌های زنانه پوکی استخوان، کاهش میل جنسی و زیاد شدن موهای زائد است. در مردان می توان از عوارض جانبی سطح بالای پرولاکتین به کاهش میل جنسی، بزرگ شدن و خروج شیر از پستان‌ها و نازایی اشاره کرد. علاوه بر این، سردرد و افت بینایی نیز در مواردی که تومور هیپوفیز عامل ترشح پرولاکتین باشد مشاهده می شود.

اگرچه ترشحات غیرطبیعی از پستان ‌ها نشانه اصلی پرولاکتین بالاست، اما ترشحات خونی می تواند علامت ابتلا به سرطان پستان باشد که باید توسط پزشک مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.

سطح هورمون پرولاکتین با دارو قابل کنترل است، اما در وهله نخست مهم است علت بیماری تشخیص داده شود که روند درمانی مناسب پیش گرفته شود.

در بسیاری از جانوران عملکردهای دیگری از جمله پیدا کردن آب یا ایجاد رفتارهای پدرانه برای این هورمون شناخته شده، اما عملکرد اصلی این هورمون در انسان تولید شیر است.

آزمایش پرولاکتین

آزمایش پرولاکتین برای بررسی میزان هورمون پرولاکتین ترشح شده توسط غده هیپوفیز در خون است. مقدار پرولاکتین در بدن زن حامله زیاد است که باعث تولید شیر در پستان می شود.

پرولاکتین در دوران بارداری 2 تا 3 برابر بیشتر از حد مجاز است که پس از به دنیا آمدن جنین به وسیله شیردهی سطح آن افزایش پیدا می کند.

در صورت عدم شیردهی مادر این هورمون به حد مناسب خود در بدن برمی گردد هرچند در صورت شیردهی نیز پس از گذشت چند ماه این هورمون دوباره تنظیم می شود.

در طول یک روز میزان پرولاکتین متفاوت است یعنی هنگام خوابیدن یا پس از بیدار شدن، همچنین در صورت داشتن استرس سطح پرولاکتین دربدن افزایش می یابد.

مصرف اغلب داروها نیز در بالا رفتن میزان پرولاکتین در بدن نیز نقش دارد، تومورهای غده هیپوفیز در این زمینه نقش دارند.

فواید آزمایش پرولاکتین

هنگام خروج ترشحات غیرطبیعی از پستان، ناباروری یا عادت ماهیانه نامنظم آزمایش پرولاکتین تجویز می شود. علاوه بر این،  برای بررسی بیماری در غده هیپوفیز مردان نیز آزمایش پرولاکتین تجویز می شود.

در صورت کاهش میل جنسی یا اختلال نعوظ یا کاهش سطح هورمون تستوسترون بررسی مقدار پرولاکتین در مردان گزینه ضروری محسوب می شود.

آمادگی لازم برای آزمایش پرولاکتین

 برای انجام آزمایش پرولاکتین رعایت نکات زیر حائز اهمیت است:

ناشتا بودن قبل از انجام آزمایش پرولاکتین

انجام آزمایش پرولاکتین 3 ساعت پس از بیدار شدن

اضطراب یا فعالیت ورزشی سنگین قبل از انجام آزمایش سطح این هورمون را در بدن افزایش می دهد، بنابراین استراحت قبل از انجام این آزمایش گزینه ضروری است.

تحریک نوک پستان میزان هورمون پرولاکتین را افزایش می دهد. یک روز پیش از آزمایش پرولاکتین باید ضمن جلوگیری از ترش نوک پستان ها از عوامل ایجاد کننده این ترشحات دوری کرد.

تفسیر نتیجه آزمایش پرولاکتین

مقادیر نرمال پرولاکتین در این بخش توضیح داده شده است. مقدار آن در آزمایشگاه های مختلف بر اساس وضعیت سلامتی و بیماری فرد متغیر است.

مقدار پرولاکتین:

زنان: 4 تا 23 نانوگرم در هر میلی لیتر

مردان: 3 تا 15 نانوگرم در هر میلی لیتر

زنان باردار: 34 تا 386 نانوگرم در هر میلی لیتر

اطفال: 3 تا 20 نانوگرم در میلی لیتر

تعداد بین 30 تا 600 نانوگرم در میلی لیتر در محدوده نرمال قرار می گیرد.

پرولاکتین بالا

افزایش پرولاکتین در بدن که با عنوان پرولاکتینما شناخته می شود در آن مقادیر نرمال پرولاکتین خون از حد مجاز فراتر رفته و اثرات متغیری را روی بدن ایجاد می کند. اگرچه پرولاکتین بالا در میان زنان عارضه ای شایع تر است، اما مردان و کودکان نیز ممکن است با برخی علائم آن دست و پنجه نرم کنند. از علل پرولاکتین بالا می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کم کاری غده تیروئید

بیماری های مزمن کلیوی و کبد

تومورهای غده هیپوفیز

ضربه، آسیب به قفسه سینه و بیماری زونا

بیماری کوشینگ

عوارض ناشی از مصرف داروهایی مانند کلسیم بلوکرها و متیل دوپا، متوکلوپیرامید، هالوپیدرول و برخی از داروهای زخم معده

علائم پرولاکتین بالا

مشکلات جنسی، ناباروری، کاهش میل جنسی و کاهش تراکم استخوانی از مهم ترین عوارض جانبی سطح بالای پرولاکتین خون است، اما روی عملکرد سایر ارگان های بدن نیز می تواند تاثیر بگذارد. برخی از علائم بالا بودن پرولاکتین در زنان عبارتند از:

خشکی واژن

درد هنگام رابطه جنسی

مشکلات قاعدگی مانند بی نظمی در قاعدگی یا عادات ماهیانه از دست رفته در دختران مجرد

ترشحات شیری از پستان علیرغم بارداری

گرگرفتگی

آکنه

افزایش حجم توده بدن و موهای زائد

برخی از علائم بالا بودن پرولاکتین در مردان عبارتند از:

کاهش موهای بدن

مشکلات نعوظ مانند عدم انزال و حفظ نعوظ

بزرگ شدن پستان ها

سردرد، مشکلات بینایی و کم خونی نیز می تواند هر طیفی از افراد را درگیر کند.

پرولاکتین بالا و چاقی

بیشتر افراد مبتلا به چاقی که رژیم و ورزش هم برای کاهش وزن به آنها کمکی نمی کند به احتمال زیاد به سطح بالای پرولاکتین دچار هستند که درمان آن تا حدودی به کمک حفظ وزن مناسب کمک می کند.

هورمون پرولاکتین باعث تحریک اشتها و کمک به تولید شیر در مادران باردار می شود، بنابراین حجم کالری بیشتری را وارد بدن فرد می کند. از طرفی کم کاری تیروئید نیز که با بالا رفتن سطح پرولاکتین در ارتباط است به عنوان عاملی برای چاقی و اضافه وزن محسوب می شود.

پرولاکتین ضمن تحریک تولید آندروزن آدرنال و افزایش آن می تواند باعث افزایش وزن و پر مویی شود. علاوه بر این پرولاکتین با اضطراب و افسردگی نیز همراه است.

گزارش: الهه زارعی

لینک مرتبط: خانم متاهل 20ساله هستم مشکل پرولاکتین بالا داشتم ومیکرو ادنوم بخاطر همین داستی نکس استفاده می کردم الان پنج ماه دیگه نمی خورم به شدت ریزش مو دارم و از همه مهم تر جوش های زیادی رو صورتم هست دکتر رفتم یک محلول ساختنی داد و صابون الوئه ورا و قرص آزیترومایسین ولی هنوز جوش ها خوب نشده چطور درمانش کنم ؟

آیا دوران شیر دهی شروع قاعدگی را عقب می اندازد ؟