آزمایش ادرار
یکی از محصولات متابولیسم نیکوتین در بدن کوتینین نام دارد. کوتینین همراه ادرار از بدن دفع میشود بنابراین وجود مقادیر مشخصی از این ماده در ادرار، نشانه مصرف محصولات نیکوتین‌دار است. تکنولوژی ایمونواسی روشی است که به کمک آن ورود موادمخدر به بدن اثبات میشود. وجود کوتینین در ادرار که یکی از محصولات متابولیسم نیکوتین محسوب میشود دقیقا به وسیله همین تکنولوژی قابل‌بررسی است. البته از نیکوتین، محصولات متابولیتی دیگری هم ساخته میشود، اما کوتینین نیمه عمر طولانی‌تری نسبت به محصولات دیگر دارد. گرچه این ماده در همه مایعات بدن از جمله خون و بزاق هم وجود دارد ولی غلظت این ماده در ادرار بالاتر از بقیه جاهاست. وقتی غلظت کوتینین ادرار حداقل 200 نانوگرم در لیتر باشد، تست ادرار قادر است وجود این ماده و در نتیجه مصرف نیکوتین توسط فرد را تشخیص دهد. تست ادرار آزمایش بسیار ساده‌ای است و نتایج قابل‌قبولی هم از آن به دست می‌آید. علاوه بر این، امروزه کیت‌هایی تولیدشده که هرکسی می‌تواند با خرید آنها، این تست را حتی در خانه هم انجام دهد. جالب اینجاست دقت تشخیصی این کیت‌ها بسیار بالا و نتایج آنها هم قابل‌اعتماد است. لازم به ذکر است با وجود سادگی روش آزمایش و دقت خوب نتایج تست ادرار شاید روش مناسبی برای آزمایش‌های استخدامی و بیمه نباشد زیرا کوتینین فقط تا 4 روز پس از مصرف نیکوتین در ادرار باقی می‌ماند و پس از آن در ادرار قابل‌ردیابی نخواهد بود. البته میزان این ماده در ادرار سیگاری‌های قهار مدت بیشتری بالا می‌ماند ولی همان‌طور که ذکر شد، پس از چند روز دیگر از ادرار پاک میشود.
آزمایش خون
به کمک آزمایش خون می‌توان ورود مقادیر بسیار اندک نیکوتین را به بدن کشف کرد. امروزه در بیشتر کشورهای پیشرفته دنیا، قبل از بیمه کردن افراد حتما از طریق آزمایش خون سیگاری بودن یا نبودن فرد را بررسی می‌کنند. پس از سیگار کشیدن، نیکوتین وارد جریان خون میشود و پس از مدتی هم در بدن به کوتینین و برخی مواد دیگر تبدیل خواهد شد. در آزمایشگاه‌ها برای اثبات مصرف محصولات نیکوتین‌دار، سطح کوتینین سنجیده میشود، نه نیکوتین. می‌دانید چرا؟ زیرا:
•نیمه عمر نیکوتین فقط 2 ساعت است. به زبان ساده‌تر، پس از 2 ساعت مقدار نیکوتین موجود در خون نصف میشود و در 2 ساعت بعدی هم، مقدار باقیمانده مجددا نصف خواهد شد و ماجرا همین‌طور ادامه پیدا میکند، اما این اتفاق برای کوتینین هر 20 ساعت یکبار می‌افتد، بنابراین پس از سیگار کشیدن سطح کوتینین مدت بسیار طولانی‌تری نسبت به نیکوتین بالا خواهد ماند.
•به دلیل تفاوت طول عمر این 2 ماده، نیکوتین فقط 24 تا 72 ساعت پس از مصرف محصولات نیکوتین‌دار قابل‌ردیابی در خون است، اما کوتینین تا 10 روز همچنان قابل‌بررسی و سنجش باقی خواهد ماند.
آزمایش بزاق
هم نیکوتین و هم کوتینین در بزاق وجود دارند و برای پیدا کردن این 2 ماده در بزاق روش‌هایی ساده و غیرتهاجمی به کار گرفته میشود. به عنوان نمونه، در یکی از این روش‌ها به کمک یک سواب معمولی (وسیله‌ای شبیه گوش پاک‌کن) نمونه بزاق از دهان گرفته میشود. سپس این نمونه را روی کیت تشخیصی کوچکی قرار می‌دهند و وجود داشتن یا نداشتن نیکوتین و کوتینین به همین راحتی تشخیص داده خواهد شد. این تست هم ارزان و هم دقیق است و حتی اگر فرد 7 تا 10 روز پیش هم سیگار کشیده باشد، باز هم به کمک تست بزاق قابل‌تشخیص خواهد بود.
آزمایش مو
دقیق‌ترین روشی که برای ردیابی نیکوتین در بدن وجود دارد، آزمایش موی فرد است. این تست فقط در آزمایشگاه قابل‌انجام است و مثل تست ادرار و عرق، کیت مخصوصی برای تشخیص در منزل ندارد. دقت این آزمایش آنقدر بالاست که اگر ماده نیکوتین‌دار حتی بیشتر از 10 روز پیش هم مصرف شده باشد، باز در این تست تشخیص داده میشود. علاوه بر این، حتی روش‌هایی وجود دارد که به کمک آنها می‌توان افرادی که سال‌ها پیش سیگار را ترک کرده‌اند هم تشخیص داد. البته این روش گران‌ترین تست تشخیص نیکوتین است. معمولا شرکت‌های بیمه از «تست مو» برای بررسی مشتری‌های خود استفاده نمی‌کنند.
منبع: هفته نامه سلامت