اگر از بحث وسایل برودتی بگذریم، راهکارهای تغذیه‌ای ساده‌ای را پیش روی خودمان می‌بینیم که می‌توان با کمک آنها، هم درجه حرارت بدن را پایین آورد و از پس گرما برآمد و هم راهی برای رهایی از تشنگی‌های مداوم در این ایام پیدا کرد. دکتر حسین ایمانی، متخصص تغذیه و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، ما را بیشتر با این راهکارها آشنا می‌کنند.
به نظر شما آیا می‌توان آب خنک را به عنوان اولین و مهم‌ترین نوشیدنی برای دفع گرمای بدن و تشنگی محسوب کرد؟
نه‌چندان! راستش را بخواهید، گرم شدن بدن با افزایش تعریق همراه است. زمانی که ما بیش از اندازه عرق می‌کنیم، علاوه بر آب بدن، املاحی مانند پتاسیم و سدیم را هم از دست می‌دهیم. همین دفع سدیم و پتاسیم باعث ایجاد احساس ضعف و خستگی در ما خواهد شد.
چاره چیست؟
اینکه به جای نوشیدن آب ساده، مقداری آبمیوه تازه را با کمی آب، رقیق و مصرف کنیم تا هم تشنگی‌مان برطرف شود، هم دمای بدنمان پایین بیاید و هم سطح املاح از دست رفته بدنمان به حالت طبیعی بازگردد.
آیا مصرف میوه‌های آبدار هم می‌تواند باعث کاهش دمای بدن و رفع عطش‌مان شود؟
صددرصد. اصلا یکی از توصیه‌های ما در روزهای گرم سال و ایام ماه رمضان برای کاهش دمای بدن و رفع عطش، مصرف میوه‌ها و سبزی‌های آبداری مانند طالبی، هلو، شلیل، خیار، گوجه‌فرنگی و کاهو است. سبزی‌ها و صیفی‌هایی مانند گوجه‌فرنگی، کاهو و خیار، دارای حجم بسیار بالایی از فیبر غذایی هستند. همین فیبر بالا به صورت پوششی دور مایعات موجود در این خوراکی‌ها می‌پیچد و آب را به‌تدریج در بدن آزاد می‌کند. از این رو، مصرف سالادهای خنک در وعده سحری یا میان‌وعده عصرانه در روزهای گرم سال، هم دمای بدن را پایین می‌آورد و هم جلوی تشنگی را تا حد زیادی می‌گیرد.
اشاره‌ای به هندوانه نکردید! آیا مصرف این صیفی آبدار و شیرین هم می‌تواند باعث کاهش دمای بدن شود؟
ماجرا در مورد هندوانه کمی تفاوت می‌کند. خوردن هندوانه خنک می‌تواند دمای بدن را کاهش دهد اما نوع و حجم قندهای موجود در هندوانه، آن را به محصولی مدر تبدیل کرده است. از این رو، مصرف این میوه در وعده سحری توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند با افزایش حجم ادرار، باعث تشدید تشنگی در طول روز شود، اما می‌توان آن را در وعده افطار یا هر زمانی از روز در ایام غیر از ماه رمضان مصرف کرد.
بهترین نوشیدنی برای خنک شدن بدن و رفع عطش در این روزهای گرم روزه‌داری چیست؟
ما علاوه بر نوشیدن آبمیوه‌های طبیعی و خانگی که با آب رقیق‌شده‌اند، مصرف خاکشیر را هم به همین منظور، پیشنهاد می‌کنیم. اگر شما بتوانید یک لیوان شربت خاکشیر را با مقداری آبلیموی تازه مخلوط کنید و در وعده سحری بنوشید، کمتر با تشنگی و گرگرفتگی در طول روز مواجه خواهید شد.
در وعده افطار آب یخ ننوشید
برخی افراد عادت دارند برای رفع تشنگی و گرمای بدن خود در وعده افطار یا روزهای گرم سال، آب خیلی سرد بنوشند. این در حالی است که شاید آب یخ بتواند کمی درجه حرارت بدن را پایین بیاورد اما به طور حتم، نوشیدن آب و سایر نوشیدنی‌های بسیار یخ باعث تشدید عطش و میل بیشتر و بیشتر به نوشیدن آب می‌شود. همین عادت نادرست می‌تواند باعث ابتلای فرد به دل‌درد، دل‌پیچه، نفخ و گرفتگی عضلات معده شود. از این رو، توصیه می‌شود در روزهای معمول سال به‌جای آب یخ، آب خنک بنوشید. در ایام ماه رمضان و هنگام افطار هم به جای هر نوع نوشیدنی سردی، ابتدا یک مایع ولرم بنوشید. این کار به باز شدن عضلات معده کمک می‌کند و جلوی دل‌دردهای رایج پس از صرف افطاری را هم می‌گیرد. به‌طور کلی، هرچه مایع مصرفی ما هنگام گرما و تشنگی سردتر باشد، ولع به نوشیدن بیشتر هم افزایش پیدا می‌کند. ضمنا اگر می‌خواهید مانع افزایش درجه حرارت بدن خود شوید، در روزهای گرم سال، دور مصرف زنجبیل یا دمنوش آن را خط بکشید. زنجبیل به شدت باعث افزایش سوخت‌وساز و درجه حرارت سطحی بدن می‌شود.
در وعده سحری چای پررنگ ننوشید
خیلی از مردم جنوب کشورمان عادت دارند حتی در روزهای گرم سال هم چای و نوشیدنی‌های داغ مصرف کنند. خیلی از هندی‌ها هم عادت به مصرف روزانه و بیش از اندازه ادویه‌ها دارند. شاید این سوال برای بعضی‌ها پیش بیاید که پس چطور مردم جنوب یا هندی‌ها با مصرف نوشیدنی‌های داغ یا خوراکی‌هایی که سوخت‌وساز بدن را بالا می‌برند، بیشتر گرمشان نمی‌شود و آیا همه ما هم می‌توانیم این عادت‌ها را داشته باشیم؟ پاسخ این است که شاید مردم برخی مناطق، عادت‌های غذایی خاصی داشته باشند و بدنشان به مرور زمان با آن عادت خو بگیرد اما این مساله به معنای درست و سلامت بودن همه این عادت‌ها نیست. مثلا مصرف خوراکی‌های داغ در روزهای گرم سال، درجه حرارت سطحی بدن را بالاتر می‌برد، احساس گرما را بیشتر می‌کند و عطش به مصرف خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های سرد را هم در ما افزایش می‌دهد. وقتی یک نوشیدنی داغ مانند چای می‌نوشیم، بدن خود را وادار به تنظیم حرارت خواهیم کرد. از آنجا که بدن نمی‌تواند حرارت بالا را در خود نگه دارد، این حرارت را به سطح پوست می‌رساند و از این طریق، آن را دفع می‌کند. با این حساب، ایجاد حس گرگرفتگی پس از مصرف خوراکی‌های مایع و داغ، کاملا طبیعی است. از این رو، مصرف چای داغ در وعده سحری به‌دلیل ایجاد گرما، تعریق و خاصیت مدر بودن آن، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود، مگر اینکه چای ولرم و کمرنگ باشد. مصرف ادویه‌ها در وعده سحری هم باعث افزایش دما و سوخت‌وساز بدن می‌شود و این مساله می‌تواند ما را تشنه و گرسنه کند. از این رو، افزودن ادویه‌های تند و تیز به غذاهای سحری یا غذاهایی که قرار است در روزهای گرم سال بخوریم نیز چندان توصیه نمی‌شود.
منبع: هفته نامه سلامت