موارد زیادی وجود دارند که باعث کابوس شبانه در افراد می‌شوند. برای برطرف کرن کابوس شبانه، عامل اصلی باید شناسایی و برطرف شود. با دکتر خسرو صادق‌نیت، فلوشیپ اختلالات خواب و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران درباره مهم‌ترین عواملی که باعث ایجاد کابوس در افراد می‌شوند و راه‌های برطرف کردن آن گفت‌وگو کرده‌ایم.
تفاوت بین رویا و کابوس شبانه چیست؟
مرحله‌ای در خواب طبیعی وجود دارد که به خواب رویا معروف است. 25 درصد از خواب، شامل خواب رویاست. در مرحله خواب رویا پلک‌ها بسته‌اند ولی کره چشم انسان واقعا در حال دیدن صحنه‌ای است و حرکت واقعی دارد. این مرحله از خواب را می‌توان با دستگاهی به نام پولی‌سومنوگرافی تشخیص داد. در همین مرحله اتفاق همزمان دیگری هم می‌افتد که کاهش تن عضلات یا فلج عضلانی موقت است که باعث می‌شود هنگام خواب دیدن، حرکات بدن غیرطبیعی نباشد. این بخش نیز مرحله‌ای طبیعی از خواب محسوب می‌شود و در بهبود کیفیت حافظه تاثیر مثبتی دارد. افرادی که این مرحله از خواب را ندارند، مراحل طبیعی خواب را طی نمی‌کنند. به یاد آوردن رویاها چندان معمول نیست و بیشتر افراد بعد از بیدار شدن، رویایی که در خواب دیده‌اند به خاطر ندارند و شاید اصلا متوجه هم نشوند که شب قبل رویا دیده‌اند، اما عللی وجود دارد که باعث می‌شود رویاهای شبانه در ذهن بمانند و حتی گاهی هم به شکل کابوس یا رویای شبانه وحشتناک درآیند. کابوس دستگاه عصبی را تحریک می‌کند و تاثیر منفی روی فرد برجای می‌گذارد.
چرا رویای شبانه به کابوس تبدیل می‌شود؟
مهم‌ترین علت کابوس، وجود بیماری‌های جسمی و روانی است. در واقع، وقتی فرد دچار کابوس شبانه است باید دنبال مشکل جسمی یا روانی در او باشیم.
لطفا درباره مشکلات جسمی که باعث کابوس دیدن در خواب می‌شوند بیشتر توضیح دهید.
یکی از مهم‌ترین بیماری‌های جسمی که باعث کابوس شبانه می‌شوند؛ تغییرات عملکرد غده تیرویید است. اختلال در ترشح هورمون تیرویید به صورت پرکاری باعث کابوس شبانه می‌شود. البته چنین بیمارانی علاوه بر کابوس شبانه، علائم پرکاری تیرویید مانند تپش قلب، افزایش اشتها، کاهش وزن و … هم دارند. مشکل جسمی دیگر مربوط به افرادی است که خواب منقطع دارند زیرا خواب منقطع هم باعث کابوس دیدن می‌شود.
منظورتان از خواب منقطع چیست؟
یکی از این اختلالات مهم آپنه است که باعث وقفه تنفسی در فرد می‌شود. وقفه تنفسی خواب را منقطع می‌کند و باعث می‌شود فرد هنگام دیدن رویا یا کابوس از خواب بیدار شود و حتی آنها را کاملا به یاد آورد. افرادی که دچار آپنه یا وقفه تنفسی می‌شوند، به دلیل اختلال در تنفس ممکن است مدام بیدار شده و نتوانند وارد خواب عمیق شوند. این وضعیت باعث بیدار شدن مغز برای چند ثانیه هنگام خواب می‌شود و فرد دچار بیداری، همراه با به خاطر آوردن رویای شبانه می‌شود. حتی تلاش تنفسی که همراه قطع نفس برای بیمار اتفاق می‌افتد، ممکن است با کابوس شبانه و وحشت همراه شود. بنابراین باید علت وقفه تنفسی افرادی که دچار آپنه یا وقفه تنفسی هستند و کابوس شبانه دارند، حتما تشخیص داده شود. با برطرف شدن آپنه، کابوس شبانه هم از بین خواهد رفت.
در مورد اختلالات روان که باعث کابوس شبانه می‌شوند هم توضیح می‌دهید؟
از علل شایع دیگر کابوس شبانه، مشکلات روانی مانند استرس در طول روز و وجود اضطراب و افسردگی در افراد است. کابوس‌های ناشی از استرس می‌توانند ریشه در اعمال و حوادث روزانه ما داشته باشند. وقتی فردی حادثه بدی را در خیابان یا تلویزیون مشاهده می‌کند، ممکن است دچار ترس شود. ترس عاملی برای استرس و اضطراب و به دنبال آن کابوس شبانه است، بنابراین با از بین بردن عامل استرس‌زا و کنترل اختلالاتی مانند اضطراب و افسردگی می‌توان خواب شبانه افراد را بهبود بخشید و کابوس نیز به دنبال آن از بین می‌رود. مصرف داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب کمک زیادی به درمان می‌کند.
آیا همه افرادی که دچار مشکل روانی و جسمی هستند و کابوس می‌بینند، خودشان از این موضوع اطلاع دارند؟
گاهی اوقات بعضی افراد خودشان متوجه نمی‌شوند که کابوس می‌بینند و اطرافیان از سروصدا و فریاد کشیدن آنها هنگام خواب شکایت می‌کنند و حرکات و رفتار آنها هنگام خواب نشان‌دهنده وحشت‌زده بودن آنهاست. گاهی حرکات تند و شدید آنها باعث صدمه زدن به خودشان می‌شود. حتی فردی که قصد بیدار و آرام کردن فرد را دارد هم ممکن است آسیب ببیند. در این مواقع حتما اطرافیان باید موضوع را به فرد توضیح دهند و از او بخواهند به فلوشیپ خواب مراجعه کند.
منبع: هفته نامه سلامت