تاخیر در بلوغ برای پسران، ممکن است چند سال طول بکشد و اگر کودک سرانجام به بلوغ کامل ولی با تاخیر برسد، به آن بلوغ دیررس سرشتی گفته می‌شود. در پسر بچه مبتلا به بلوغ دیررس، تغییرات جنسی ثانویه اتفاق نمی‌افتند و به وضوح از همسالان و همکلاسی‌های خود عقب می‌ماند.
آقای تانر (Tanner) دانشمندی است که برای ظاهر شدن مرحله به مرحله بلوغ مراحلی را هم برای پسران و هم برای دختران قایل شده است و از آن برای توصیف چگونگی پیشرفت بالینی بلوغ در پسران و دختران استفاده می‌شود.
اولین نشان بلوغ جسمی در پسران، افزایش اندازه بیضه‌ها است و باید حداکثر تا سن ۱۴ سالگی اتفاق بیفتد. در بدن هر مردی یک محور یا آبشار هورمونی وجود دارد که از بالا به پائین از اجزا زیر تشکیل شده‌اند:
هیپوتالاموس، هیپوفیز و بیضه‌ها. بیضه‌ها هورمونی به اسم GnRH ترشح می‌کند، این هورمون به غده هیپوفیز رفته و سبب ترشح دو هورمون LH و FSHمی شود. این دو هورمون از طریق جریان خون به بیضه‌ها رفته و هورمون LH سبب ترشح هورمون تستوسترون توسط بیضه‌ها می‌شود و هورمون FSH سبب تولید اسپرم توسط بیضه‌ها می‌گردد.
هورمون تستوسترون عامل ایجاد علایم بلوغ در پسر بچه‌ها می‌باشد. مهم‌ترین اختلال در بلوغ دیررس این است که غده هیپوتالاموس به موقع اقدام به ترشح هورمون GnRH نکرده و در نتیجه بیضه‌ها فعالیت خود را شروع نمی‌کنند.
جهت راهنمایی والدین و خوانندگان محترم، فرایند بلوغ طبیعی در پسران در پایین شرح داده می‌شود، هرگونه تغییر در این فرایند ممکن است نشان بلوغ دیررس و یا عدم بلوغ باشد، اگر این مشکل به موقع تشخیص داده شود می‌توان با درمان مناسب به بیمار کمک کرد تا بلوغ طبیعی خود را به دست آورد.
• اولین نشان بلوغ بزرگ شدن بیضه‌ها است. آن معمولا ما بین ۱۳-۱۲ سالگی اتفاق افتاده و حداکثر باید تا ۱۴ سالگی اتفاق بیفتد. حجم بیضه در قبل از بلوغ ۲ میلی لیتر است که در شروع بلوغ به ۴ میلی لیتر می‌رسد.
• رشد آلت تناسلی و کیسه بیضه، یک سال بعد از شروع بزرگ شدن بیضه‌ها اتفاق می‌افتد.
• نشانه‌های تغییر در آلت تناسلی (بزرگ شدن) و کیسه بیضه (تغییر رنگ و ضخیم شدن) و رشد مو در ناحیه زهار ۲-۱ سال پس از شروع بزرگ شدن بیضه‌ها اتفاق می‌افتند.
• حدود ۵۰ درصد پسر بچه‌ها هنگام بلوغ دچار بزرگ شدن سینه‌ها می‌شوند.
• علایم بعدی عبارتند از: رشد سریع قد، کلفت شدن صدا، جوش صورت و رویش موی صورت. رشد بدن از دست‌ها و پا‌ها شروع و به تنه ختم می‌شود. رویش موی صورت آخر از همه اتفاق می‌افتد.
ما بین پسران و دختران در فرایند بلوغ یک عده تفاوت‌هایی وجود دارند این تفاوت‌ها عبارتند از:
• بلوغ در دختران ۲-۱ سال زود‌تر از پسران شروع می‌شود.
• تکامل بلوغ در دختران در یک مدت زمان کوتاهتری از پسران اتفاق می‌افتد.
• دختران معمولا ۴ سال پس از شروع تغییرات فیزیکی از نظر رشد قد و باروری کامل می‌شوند.
• پسران تا ۶ سال پس از شروع علایم فیزیکی بلوغ به رشد خود ادامه می‌دهند.
• بلوغ در دختران معمولا ما بین ۱۴-۹ سالگی کامل می‌شود ولی در پسران مابین ۱۷-۱۰ سالگی است.
بلوغ دیررس و غیرطبیعی علل خیلی زیادی دارد باید حداکثر تلاش را کرد تا علت بلوغ غیرطبیعی و یا عدم بلوغ را به موقع تشخیص داد.
علل بلوغ دیررس را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:
علل مرکزی (یعنی بیماری‌هایی که در مغز سبب اختلال در بلوغ می‌شوند)
• محور یا آبشار هیپوتالاموس – هیپوفیز – بیضه‌ها سالم است
o تاخیر بلوغ سرشتی که سرانجام کودک به بلوغ طبیعی خواهد رسید
o بیماریهای مزمن مثل نارسایی کلیه
o سوتغذیه
o ورزش حرفه‌ای
o محرومیت‌های روحی و روانی
o مصرف کورتون
o کم کاری تیروئید
• محور یا آبشار هیپوتالاموس – هیپوفیز – بیضه‌ها بیمار است
o تومورهای مجاور محور فوق
o بیماریهای مادرزادی مثل کم کاری مادرزادی غده هیپوفیز
o جراحی مغز و آسیب به جمجمه مثل تصادف
o بیماریهای که در آن غده هیپوتالاموس هورمون GnRH ترشح نمی‌کند.
علل محیطی (یعنی بیماری‌هایی که خود نسج بیضه را گرفتار می‌کنند)
• آسیب دو طرفه به بیضه‌ها مثل عدم نزول دو طرفه بیضه، فقدان دو طرفه بیضه، عفونت بیضه‌ها مثل عفونت اریونی بیضه
• اختلالات کروموزومی
• شیمی در مانی و پرتودرمانی
• مصرف بعضی از دارو‌ها
تشخیص: جهت تشخیص دقیق اختلال در بلوغ باید پزشک معالج برحسب شرایط بیمار از مجموعه‌ای از موارد زیر استفاده نماید:
• بررسی از نظر بیماریهای مزمن مثل نارسایی کلیه
• بررسی از نظر وجود اختلالات کروموزومی
• تست‌های تشخیصی برای پی بردن به عملکرد هیپوتالاموس و هیپوفیز
• تعیین سن استخوانی بیمار
• MRI یا CT اسکن از جمجمه
درمان
• درمان بلوغ دیررس سرشتی معمولا لازم نیست و اگر نیاز شد بر حسب تشخیص پزشک یک دوره درمان جایگزین با داروهای مناسب انجام می‌شود.
• اگر نقص در هیپوتالاموس و یا هیپوفیز باشد، باید بیمار به موقع و به مقدار لازم هورمون‌های LH و FSH را دریافت نماید.
• اگر نقص در بیضه‌ها است باید بیمار به مقدار مورد نیاز هورمون تستوسترون دریافت کند.
منبع: هفت سیب
لینک مرتبط:تستوسترون
وقتی کودکانمان رفتارهای عجیب زنانه و مردانه دارند؟!