علل شایع ادم یا خیز اینها هستند:
مصرف بیش از حد نمک.
آفتاب سوختگی.
دچار بودن به بیماری های مانند نارسایی کبد (سیروز)، بیماری کلیوی یا نارسایی قلب.
باردار بودن.
اختلالات مربوط به گره های لنفاوی و مجاری لنفاوی.
واکنش نابه جا به برخی از داروها.
برای مدت طولانی ایستادن به خصوص در هوای گرم.
آیا وقتی برای مدتی روی مبل یا پشت میز کارتان می نشینید، احساس می کنید پاهای تان سنگین شده و ورم کرده است؟ ممکن است آن را چندان جدی نگیرید اما در نهایت این مشکل شما را مجبور می کند با پزشک مشورت کنید.
پزشکان مختلف ممکن است نظرات مختلفی در این خصوص داشته باشند و در رابطه با لیپودرم یا حتی نارسایی عروق لمفتیک با شما صحبت کنند. با این حال آن چه خانم ها را آزار می دهد، در واقع حبس آب است که در نهایت ورم پا ایجاد می کند. ورم ناراحتی خیلی حادی نیست اما می تواند هر از چند گاهی مشکل ساز شود. دلیل آن هر چه باشد در نهایت درمان مشخص است. یا باید از جوراب های مخصوص کمک گرفت یا به کمک درمان های دارویی آب را خشکاند.
آیا وقتی برای مدتی روی مبل یا پشت میز کارتان می نشینید، احساس می کنید پاهای تان سنگین شده و ورم کرده است؟ ممکن است آن را چندان جدی نگیرید اما در نهایت این مشکل شما را مجبور می کند با پزشک مشورت کنید. پزشکان مختلف ممکن است نظرات مختلفی در این خصوص داشته باشند و در رابطه با لیپودرم یا حتی نارسایی عروق لمفتیک با شما صحبت کنند. با این حال آن چه خانم ها را آزار می دهد، در واقع حبس آب است که در نهایت ورم پا ایجاد می کند.
بدن ما از 60 درصد آب تشکیل شده است و این آب قسمتی از فواصل داخل سلولی و خارج سلولی را فرا گرفته است. به عبارتی خانمی که 55 کیلو گرم وزن دارد در بدنش 30 لیتر آب جمع شده که 8 تا 10 لیتر آن خارج سلولی و متحرک است. وقتی که عروق بیش از اندازه آب را به سمت خود بکشند، این امر در ابتدا سبب حبس آب در عروق و بعد از آن ورم می شود. یکی از نشانه های ابتلا به ورم، باقی ماندن جای فرو رفتگی با فشار دادن انگشت روی موضع یا بزرگ شدن پا در روزهای گرم یا ساعات پایانی روز است.
ورم ناراحتی خیلی حادی نیست اما می تواند هر از چند گاهی مشکل ساز شود. دلیل آن هر چه باشد در نهایت درمان مشخص است. یا باید از جوراب های مخصوص کمک گرفت یا به کمک درمان های دارویی آب را خشکاند.
در این میان نوع تغذیه و فعالیت بدنی هم اهمیت ویژه‌ای دارد. جالب است بدانید راه رفتن با پای برهنه روی شن های خشک ساحل، ماساژ دادن و کشیدن آرام ماهیچه های داخلی، ریختن آب خنک و پوشیدن جوراب های کشی فشرده در صورتی که کارتان ایستاده است، می تواند سبب کاهش میزان ورم شود، در حالی که زندگی در نواحی خیلی گرم، استفاده از سیستم های گرمایشی از کف، پوشیدن کفش های تنگ یا پاشنه بلند، داشتن اضافه وزن و مصرف برخی داروها مانند استروژن، کورتیکویید و… می تواند این مشکل را شدیدتر کند. در صورتی که شما مبتلا به ورم پا هستید، پیشنهاد می کنیم به پزشک مراجعه کنید تا ابتدا آزمایشات لازم را تجویز و درمان های دارویی را آغاز کند. در کنار آن لازم است تحت نظر یک متخصص تغذیه و متخصص طب ورزشی هم باشید تا رژیم غذایی و حرکات ورزشی لازم را به شما یادآوری کنند.
در اینجا به خلاصه ای از آن چه برای شما تجویز می شود اشاره می کنیم:
به رژیم غذایی خود توجه کنید
این اشتباه بزرگی است که فکر کنید نوع رژیم غذایی در بروز یا بهبود ورم پا بی تاثیر است. به طور معمول افرادی که به ورم پا دچار هستند، تغذیه درست و خوبی ندارند. به عنوان مثال چربی های اشباع و مواد غذایی تصفیه شده زیادی مصرف کرده و در مقابل علاقه ای به مصرف میوه و سبزیجات تازه ندارند. این در حالی است که بسیاری از رژیم های غذایی می تواند از حبس آب و در نتیجه ورم پیشگیری کند.
1- هر روز به قدر کافی پروتئین بخورید.
بهترین مقدار مصرف روزانه پروتئین 5/7 تا یک گرم پروتئین برای هر کیلوگرم از وزن است. مثلا اگر وزن شما 55 کیلوگرم است، شما روزانه به 38/5 تا 55 گرم پروتئین نیاز دارید. 100 گرم گوشت مرغ حاوی 25 گرم و 100 گرم گوشت ماهی پخته حاوی 20 گرم پروتئین است.
زمانی آب درون پاها و عروق حبس می شود که خون به اندازه کافی پروتئین نداشته باشد.
2- از منابع غنی ویتامین E و D استفاده کنید.
گردو، بادام، دانه انگور و ماهی های آب های سرد منابع غنی ویتامین E بوده و همان طور که ویتامین D محافظ استخوان ها است می تواند محافظ عروق خونی و کاهش نفوذ پذیری سلولی نیز باشد.
3- مصرف مواد غذایی اسفنجی را کاهش دهید.
برخی از مواد غذایی مانند گلوتن، کازئین و برخی افزودنی ها مانند امولیاست و امولزیفیانت می توانند حبس آب را افزایش دهند؛ به همین علت مصرف آن ها توصیه نمی شود.
زیاد سرپا نایستید
در صورتی که دچار ورم پا هستید مسلما اولین توصیه پزشک به شما پوشیدن جوراب های مخصوص واریس است. این جوراب ها چندان زیبا و راحت نیستند اما پوشیدن آن ها ضروری است. می توانید این نوع جوراب ها را از داروخانه تهیه کنید.
در ضمن بهتر است بدانید زیاد ایستادن می تواند ورم را شدیدتر کند، پس سعی کنید از ایستادن های طولانی مدت در طول روز خودداری کنید.
پنج ورزش مناسب برای ورم پا
هر روز این تمرین ها را باید مرتب و پشت هم انجام دهید:
1- روی یک صندلی بنشینید و یک توپ تنیس را زیر کف پا گذاشته و بدون آن که به آن فشار بیاورید آن را حرکت دهید و بچرخانید. این حرکت را برای هر پا به مدت یک دقیقه در روز انجام دهید.
2- سرپا جلوی یک پنجره یا هوای آزاد بایستید و در حالی که به دور دست نگاه می کنید، دست ها را به عقب برده تا قفسه سینه باز شود و برای یک دقیقه نفس عمیق بکشید.
3- سرپا بایستید. یک پا را لبه پله قرار دهید، به طوری که فقط پنجه روی پله باشد و پاشنه بالاتر قرار گیرد. پای دیگر را پشت پایی که روی پله است قفل کنید و خود را تا جای ممکن بالا بکشید. بعد به حالت طبیعی اول برگشته و این بار پاشنه را که زیر آن چیزی نیست پایین تر از بلندی پله بیاورید. این کار را روی هر پا 20 مرتبه تکرار کنید.
4- سرپا بایستید. دست ها را از هم باز کنید. یکی از زانوها را تا جایی که می توانید بالا آورده و به سینه نزدیک کنید و یک دقیقه در این حالت بمانید. برای پای دیگر هم همین کار را تکرار کنید.
5- روی زمین بنشینید. پاها را بکشید. دست ها را دو طرف خود، روی زمین بگذارید. بعد به مدت یک دقیقه سرپنجه ها را تا جای ممکن به سمت خود بکشید. این تمرین را برای یک دقیقه در روز انجام دهید.
ورم پاها در اثر انسداد سیاهرگ‌ها
انسداد وریدها یا سیاهرگ‌ها می‌تواند در هر کدام از قسمت‌های بدن رخ دهد، ولی شایع‌ترین سیاهرگ‌هایی که انسداد پیدا می‌کنند، سیاهرگ‌های پاها هستند.
ورم پا
وقتی به دلایلی سیاهرگ‌های یکی از پاها دچار انسداد می‌شود پا ورم شدیدی می‌کند، دردناک می‌شود و حرکات پا مختل می‌شود. در این هنگام بر خلاف ادم‌های ناشی از بیماری های قلبی، با فشاردادن انگشت روی ساق پا، به راحتی انگشت فرو نمی‌رود، و به عبارتی ورم پا سفت است.
از دیگر سیاهرگ‌هایی که ممکن است دچار انسداد شوند، سیاهرگ‌های شکم هستند. در این حالت چون هر دو پا خونشان به سیاهرگ‌های شکم می‌ریزد، ممکن است هر دو پا دچار چنین ورم سفتی شوند.
البته سیاهرگ‌های دست و گردن هم ممکن است دچار انسداد شوند، ولی کمتر شایع است.
علت بسته شدن سیاهرگ‌ها
مهم‌ترین دلیل این بیماری، بی‌حرکتی طولانی به خصوص در سنین بالاست. وقتی یک فرد مسن به دلیل بیماری، بخصوص شکستگی لگن و ران، به مدت طولانی بستری می‌شود، احتمال لخته شدن خون در سیاهرگ‌های پاهایش وجود دارد.
در این حالت برای پیشگیری دو کار انجام می‌شود:
اول این‌که هر چه سریع‌تر بیمار باید حرکت کند و دوم این که داروی ضد لخته شدن خون شامل هپارین و وارفارین توسط پزشک به او داده شود.
در مسافرت‌های طولانی با اتومبیل یا هواپیما، حداقل هر یک تا دو ساعت، پاهای خود را حرکت دهید تا خون در رگ ها لخته نشود
از عوامل دیگر لخته شدن خون در سیاهرگ‌ها، حاملگی است. در خانم‌های حامله به خاطر فشار جنین روی سیاهرگ‌های شکم و زیاد بودن هورمون‌های زنانه، خون در این رگ‌ها استعداد لخته شدن دارد. در این حال به طور معمول نیاز به دادن دارو برای پیشگیری از این بیماری نیست، ولی حتما باید از بی‌تحرکی خانم‌های باردار جلوگیری شود.
از عوامل دیگر این بیماری، بی‌تحرکی در مسافت‌های طولانی است. وقتی یک فرد مسن یا فردی که به دلایلی، استعداد لخته شدن خون را دارد، به مدت طولانی در سفرهای هوایی و زمینی به طور ساکن در یک جا می‌نشیند، احتمال لخته شدن خون در پاهایش وجود دارد، بنابراین توصیه اکید این است که در این حالت حتما هر دو ساعت یک بار پیاده‌روی صورت گیرد.
البته برخی بیماران به خاطر بیماری نمی‌توانند به راحتی پیاده‌روی کنند. در این حالت توصیه می‌شود با حرکت دادن متناوب پاها و باز و بسته کردن آنها مانع از لخته شدن خون شد.
عوارض انسداد سیاهرگ
آمبولی ریه که طی آن لخته خون از محل اصلی خود در رگ رها می‌شود و به ریه می‌رود. لذا جلوی جریان خون ریه گرفته می شود . باعث مرگ بافت ریه می‌گردد.
تعداد قابل ملاحظه‌ای از بیماران دچار آمبولی ریه، به خاطر این بیماری می‌میرند.
درمان انسداد سیاهرگ
وقتی خون در قسمتی از بدن لخته شود درمان آن، مصرف داروهای ضد لخته به مدت طولانی و بی‌حرکت کردن عضو به صورت مقطعی تا باز شدن مسیر رگ است.
در اکثر موارد این بیماران باید مدتی بستری شوند و درمان در بیمارستان برایشان انجام شود.
توصیه به این بیماران
– رفع تمام علایم التهاب در بستر استراحت کنید. در هنگام استراحت، حرکت دادن عضلات پا، خم‌کردن مچ پا و تکان دادن انگشتان پا را به طور متناوب انجام دهید.
– از جوراب‌های کشی مناسب یا بانداژهای کشی استفاده کنید، ولی از بند جوراب یا جوراب کشباف بلند استفاده نکنید.
– در هنگام نشستن به مدت‌طولانی، پاها را بالاتر از باسن قرار دهید.
– پاها را از بستر بلند کنید.