دکتر بهروز عرب‌پور: یبوست به دلیل عوارض و بیماری‌هایی که می‌تواند ایجاد کند بسیار حائز اهمیت است و باید با توجه والدین به سرعت در کودک تشخیص داده شود تا بتواند مراحل درمان را طی کند و او را از ناهنجاری‌های دیگر مصون نگه دارد. در کودکان اغلب یک واقعه حاد مقدمه سیر یبوست مزمن است. واقعه حاد ممکن است بر اثر تغییر رژیم غذایی رخ دهد؛ تغییر از شیر مادر به شیر گاو، یا آلرژی به شیر گاو، و در کودکان بزرگ‌تر تغییر محتوای کربوهیدرات و پروتئین رژیم غذایی می‌تواند زمینه ساز این عارضه باشد.
یبوست دو نوع است:
1. یبوست فانکشنال یا عملکردی یا ایدیو پاتیک که ناشی از نگه داشتن مدفوع توسط کودک است. در نوپایان آموزش زودرس اجباری و نامناسب می‌تواند الگوی احتباس مدفوع و در نتیجه یبوست عملکردی را ایجاد کند. در کودکان بزرگ‌تر با ورود به موقعیتی مانند مدرسه که دفع را مشکل می‌کند، ایجاد می‌شود.
2. انواع ثانویه یا ارگانیک که بر اساس فعل و انفعالات بدن به صورت طبیعی اتفاق می‌افتد. یبوست عملکردی باید بر اساس شرح حال و معاینه بالینی از این نوع دوم افتراق داده شود. یبوست عملکردی در دوران نوزادی وجود ندارد ولی انواع ثانویه می‌تواند از همان اوایل تولد مشخص شود.
علایم بالینی
مجموعه رفتارها و نشانه‌هایی در کودک وجود دارد که والدین از طریق آن‌ها می‌توانند به وجود این عارضه در فرزندانشان پی ببرند. از جمله رفتارهای تیپیک، شامل انقباض عضلات گلوتئال با سفت کردن ساق پاها در حالت خوابیده، محکم نگه داشتن مبل در حالت ایستاده، چمباتمه زدن آرام و بی‌حرکت در گوشه‌ها و انتظار برای رفع احساس دفع. تا زمانی که رکتوم با محتویات خود تطابق پیدا کند و نیاز به دفع برطرف شود. در یبوست فانکشنال بی‌اختیاری روزانه شایع است و بعضی از کودکان شرح حال خون در مدفوع را که با دفع زیاد مشاهده شده را دارند.
تشخیص
در معاینه فیزیکی بیمار می‌توان مدفوع حجیمی در ناحیه بالای پوبیس لمس کرد. همچنین کودکان ممکن است به علت کثیف کردن لباس زیر توسط والدین با شک به اسهال به پزشک مراجعه کنند. یبوست مزمن به علت فشار روی گردن مثانه می‌تواند باعث عفونت ادراری مکرر شود. بنابراین خیلی مهم است که این نوع یبوست از انواع ارگانیگ یا ثانویه مانند بیماری هیرشپرونگ، اختلالات نخاعی و کم کاری تیروئید و ناهنجاری‌های اسفنگتر آنال تمییز داده شود. در این نوع یبوست کودکان بی‌اختیاری مدفوع در مکان‌های نامناسب حداقل یک بار در ماه برای 3 ماه متوالی دارند.
درمان
پس از مراجعه والدین و کودکان به پزشک راه‌های مختلف درمانی به آن‌ها داده می‌شود که شامل آموزش بیمار، رفع تجمع مدفوع و نرم کردن مدفوع است. اما برای درمان این عارضه نیاز به صبوری و آرامش است، والدین باید بدانند که کثیف کردن لباس زیر ناشی از بی اختیاری سر ریزی یا از دست دادن حس طبیعی کودک است و یک عمل ارادی نیست تا او آن را کنترل کند. بنابراین باید به کودک فرصت دهند تا به تدریج از این عارضه رهایی یابد.
روش‌هایی که برای حل این مشکل توسط پزشک به والدین یا کودکان ارائه می‌شود، شامل:
1. آموزش‌های رفتاری برای حل یبوست: مانند نشستن منظم پس از غذا خوردن روی توالت.
2. رژیم غذایی مناسب: کودکان باید از مصرف غذاهای پرچرب (مثل انواع فست‌فود) و شیرین (انواع شیرینی‌ها، شکلات، آبنبات و…) خودداری کنند و به جای آن آب بیشتر همراه با سبزیجات و میوه‌ها و غلات کامل که دارای فیبر هستند، استفاده کنند.
3. عدم تنبیه کودک: والدینی که کودکشان را به خاطر کثیف کردن لباس‌هایشان با مدفوع خود تنبیه می‌کنند کاملا نتیجه معکوس می‌گیرند و بچه به خاطر استرسی که تحمل می‌کند دیرتر و سخت‌تر می‌تواند از این مشکل عبور کند.
4. درمان‌های دارویی: که باید توسط پزشک تجویز شود. والدین بایستی بدانند درمان یبوست فانکشنال طولانی مدت بوده و حداقل 6 ماه باید انجام گیرد تا سیکل معیوب دفع دردناک در کودک شکسته شود.
5. در موارد مقاوم به درمان، احتمالا دلایل دیگری نیز در مساله دخیل هستند که در این صورت مداخلات روانپزشکی لازم می‌شود تا ریشه‌های این اختلال در کودک شناسایی شود.
منبع: سلامت نیوز