23 مرداد ماه ممکن است خیلی اتفاقات افتاده باشد اما در حوزه تئاتر و سینما خبری که همه جا پیچید این بود که آزاده صمدی، بازیگر سینما و تئاتر سر یکی از تمرین‌های تئاترش از ناحیه پا صدمه دید. بعد از شنیدن این خبر طرفداران این بازیگر سعی کردند از اصل ماجرا با‌خبر شوند تا اینکه مشخص شد او به‌دلیل کشیدگی تاندون پا راهی بیمارستان و مجبور شد برای مدتی سر تمرین حاضر نشود. با این حال کشیدگی رباط پا جزء اتفاقاتی است که ممکن است هر کسی به آن دچار شود، به‌خصوص بین ورزشکاران و حتی بازیگران که فعالیت جسمانی زیادی دارند بروز این اتفاق زیاد است. اما آیا می‌دانید رباط‌ها چه نقشی در بدن دارند و اگر دچار آسیب شوند باید برای درمانشان دست به چه اقداماتی زد؟ آیا برای درمان مجبور به جراحی هستیم یا نه می‌توان از روش‌های درمانی دیگر هم استفاده کرد؟ در ادامه دکتر رامین اسپندار، متخصص ارتوپدی، فلوشیپ جراحی پا و مچ پا درمورد این مشکل یعنی آسیب‌دیدگی رباط‌ها توضیحاتی را دراختیار ما می‌گذارد.
«مدت‌هاست اسم آزاده صمدی، به خاطر فعالیت‌های پررنگش در سینما و تئاتر زیاد به گوش می‌رسد. اما این اواخر ممکن است از گوشه و کنار به‌خصوص در شبکه‌های اجتماعی شنیده باشید که این بازیگر سرشناس سر اجرای نمایش «رویای یک شب نیمه تابستان» پایش دچار آسیب شد. این بازیگر درباره اتفاقی که برای پایش افتاد به ایسنا می‌گوید: سر اجرای نمایش، اتفاقی برای پایم افتاد که باعث کشیدگی تاندون مچ پایم شد اما متاسفانه خبرهایی که در این زمینه منتشر شده منفی است و شرایط پای من به آن وخامتی که گفته می‌شود، نیست. او اضافه کرد: از آنجا که این اتفاق برای مچ پایم افتاده به تشخیص پزشک باید مدتی بی‌حرکت بماند و با یکی، دو هفته استراحت بهبود پیدا می‌کند.» کارشناسان «سیب سبز» به شما می‌گویند آسیب‌دیدگی رباط تا چه اندازه می‌تواند مشکل‌ساز باشد؟ آیا واقعا کشیدگی رباط مشکل حادی است یا نه؟!
مفاصل به رباط‌ها یا لیگامنت‌ها احتیاج دارند!
در سیستم موسکولواسکلتال حرکات مختلف اندام از محل مفصل انجام می‌شود لذا ضروری است که مفصل علاوه بر قابلیت حرکت پایدار هم باشد. به بیان دیگر باید هم بتواند حرکت کند و هم محکم و استوار باشد و در هر مفصل عناصر آناتومیک مختلفی عهده‌دار تامین هر کدام از این کارها هستند. یکی از مهم‌ترین عناصر آناتومیک در این خصوص رباط‌ها یا لیگامنت‌ها هستند. درواقع رباط‌های اطراف مفصل هم مفصل را پایدار می‌کنند و هم اجازه حرکت را به آن می‌دهند. باید توجه داشت که برحسب محل و عملکرد قدرت و قابلیت رباط‌ها با هم متفاوت خواهد بود. یک رباط ممکن است در ایجاد استواری نقش عمده‌ای داشته باشد و رباط دیگر ممکن است لازم باشد که قابلیت حرکت مفصل را به‌طور حداکثری تامین کند. آسیب دیدن رباط‌ها یکی از شایع‌ترین مشکلات مفاصل در بدن انسان است به‌طوری که هر کدام از ما ممکن است تجربه آسیب‌دیدگی رباط‌های مفاصل خود را داشته باشیم.
رباط کدام نواحی از بدن بیشتر دچار آسیب می‌شود؟
اگر نیروی وارده به یک رباط بیش از میزان تحمل آن باشد این رباط دچار پارگی یا آسیب می‌شود. باتوجه به اینکه عضلات نقش بسیار مهمی در حفاظت از لیگامان‌ها و مفاصل دارند در آسیب‌دیدگی رباط‌ها معمولا درجاتی از آسیب عضلانی هم وجود دارد که در درمان بیمار باید به آن توجه داشت. ضمنا آسیب‌های غضروفی از دیگر مشکلات احتمالی همراه با آسیب‌های لیگامانی هستند که باید به درستی تشخیص داده و درمان شوند. مفصل مچ پا یکی از شایع‌ترین مفاصل بدن است که ممکن است دچار آسیب لیگامانی شود و معمولا از واژه پیچ خوردن برای توصیف آن استفاده می‌شود.
آشنایی با انواع آسیب‌های وارده به مفاصل
برحسب شدت آسیب‌های وارده، یک مفصل ممکن است دچار: ۱)پارگی در لیگامان‌ها، ۲)نیمه دررفتگی یا ۳)دررفتگی شوند. در نیمه دررفتگی سطوح مفصلی نسبت به هم جابه‌جایی دارند ولی هنوز در تماس با هم هستند ولی در دررفتگی سطوح مفصلی هیچ تماسی با هم ندارند. همان‌طور که قبلا گفتم مفصل مچ پا یکی از شایع‌ترین مفاصلی است که لیگامنت‌هایش دچار پارگی یا کشیدگی می‌شوند و مفصل شانه یکی از شایع‌ترین مفاصلی است که دچار دررفتگی می‌شود.
آسیب‌دیدگی رباط چه علائمی دارد؟
آسیب‌دیدگی رباط‌ها با علائمی همراه است که مهم‌ترین این علائم عبارتند از: درد و تندرنس روی لیگامان آسیب‌دیده و ایجاد تورم. معمولا درد و تورم در ابتدا کم است و به‌تدریج زیادتر می‌شود و اگر مفصل را در جهتی حرکت دهند که لیگامنت آسیب‌دیده دچار استرس و کشش شود، درد و ناراحتی بیمار بیشتر می‌شود. اگر پارگی کامل و شدید باشد ممکن است مفصل ناپایدار هم شود. معمولا مدتی بعد از آسیب کم‌کم کبودی در عضو ایجاد می‌شود. محدودیت حرکتی هم غالبا وجود دارد ولی معمولا شدید نیست. مفصل دردناک است ولی بیمار می‌تواند آن‌را حرکت دهد.
مراحلی که باید برای تشخیص آسیب رباط‌ها طی کنید!
اولین راه تشخیص شرح حال مناسب و انجام معاینه است. با انجام معاینه مناسب می‌توانیم نوع آسیب‌دیدگی را با درصد اطمینان بالایی تشخیص دهیم و بعد اقدامات پاراکلینیکی مناسب برای تایید تشخیص یا تشخیص ضایعات همراه را انجام دهیم. به‌عنوان مثال بعضی وقت‌ها لیگامنت‌ها با یک قطعه استخوانی از روی استخوان کنده می‌شوند که این عارضه را غالبا با یک رادیوگرافی ساده می‌توان تشخیص داد. گاهی لازم است برای مشاهده رباط پاره شده یا تشخیص ضایعات غضروفی از MRI کمک بگیریم.
قبل از رسیدن به مطب پزشک این اقدامات را انجام دهید!
اولین اقدام استراحت است و باید سعی کنیم اندام آسیب دیده بی‌حرکت باقی بمانند و حالت استراحت داشته باشند. قسمت دوم سرد کردن است، چون سرد کردن منطقه باعث کم شدن التهاب شده و خونریزی و تورم و درد در آن قسمت کاهش پیدا می‌کند. ولی مسئله این است که چگونه این کمپرس سرد گذاشته شود؟! توصیه می‌شود یخ را به‌طور متناوب و هر 10دقیقه حدود 3-2دقیقه از یخ استفاده شود. ضمنا جهت کاهش ورم و راحتی بیشتر می‌توان از باندهای کشی یا مچ‌بند و زانوبندهایی که جنبه کشی دارند، استفاده کنیم. البته فراموش نکنیم اگر سفت و محکم بسته شود ممکن است خطرناک باشد. نکته بعدی بالا نگه داشتن محل آسیب‌دیده است تا ورم و تورم آن کم شود یا اگر ورم ندارد ایجاد ورم نکند. اینها درمان‌های اولیه هستند، در مرحله بعد باید پارگی دقیقا بررسی شود تا مشخص شود که دقیقا کدام لیگامنت و به چه میزان آسیب دیده و آسیب‌های همراه کدام‌ها هستند.
آیا تغذیه در درمان نقش دارد؟
در رابطه با نقش تغذیه در ترمیم نسوج، چیزی که علمی است و تاکنون ثابت شده این است که اگر فرد در سلامت تغذیه‌ای باشد یعنی کمبود خاصی از ویتامین‌ها و پروتئین‌ها و مواد لازم بدن نداشته باشد، رژیم غذایی تاثیر ثابت شده‌ای در تسریع و ترمیم نسوج ندارد. بیماری که به‌طور مثال ویتامینC بدنش کم است باید ویتامینC مصرف کند تا نسوج بتواند ترمیم شوند. همچنین بیماری که دچار فقر پروتئین است باید از رژیم پرپروتئین استفاده کند ولی در فرد سالم تاثیر ثابت شده‌ای ندارند.
چرا بعضی افراد بیشتر دچار پارگی رباط می‌شوند؟
موضوع اصلی لیگامنت بحث کلاژن است، چون این دو به یکدیگر ارتباط دارند. ثابت شده، کلاژن انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است. آدم‌هایی که از لحاظ ژنتیکی تفاوت دارند مطمئنا از لحاظ کلاژنی نیز با هم تفاوت دارند. بعضی‌ها نقایص ژنتیکی خیلی بارز در کلاژن بدن‌شان دارند که خود را به صورت بیماری نشان می‌دهند. مثلا انعطاف‌پذیری مفاصل خیلی زیاد است یا پوست‌شان حالت کششی زیادی دارد. ولی ممکن است در بعضی افراد در نسوج نرم از لحاظ قدرت و استحکام ضعیف باشد ولی نه الزاما جنبه بیماری داشته باشد ولی یک مقداری مقاومت‌شان نسبت به بقیه کمتر است و بیشتر دچار این آسیب‌دیدگی‌ها می‌شوند. البته تکنیک مناسب حین ورزش و توجه به اقدامات پیشگیرانه در ورزش قطعا در جلوگیری از آسیب‌دیدگی بسیار موثر خواهد بود.
منبع : مجله ی سیب سبز