امروزه با افزایش سطح اطلاعات و آگاهی والدین در مورد مراحل رشد فرزندانشان و عوامل موثر بر آن دوران بلوغ بیش از پیش اهمیت یافته و ذهن پدران و مخصوصا مادران را به خود مشغول ساخته است.
دوران بلوغ در واقع به مانند پلی کودک را از دوران کودکی به نوجوانی و جوانی می‌رساند و طی این دوره است که صفات ثانویه جنسی به وجود می‌آیند و فرد توان باروری پیدا میکند.
این تغییرات معمولا در دخترها یک یا دو سال زودتر از پسرها شروع میشود.
در دخترها تغییرات سریع از 11 الی 12 سالگی و در بیشتر پسرها از 13 الی 14 سالگی آغاز می‌‌گردد اما اگر سیر طبیعی تغییرات فیزیکی و هورمونی در دختران زیر 8 سال و در پسران زیر 9 سال ظاهر شود پدیده بلوغ زوردس رخ می‌دهد.
مهمترین عامل تعیین کننده زمان شروع بلوغ ژنتیک است ولی عوامل دیگری از جمله موقعیت جغرافیایی، وضعیت روانی فرد و مهمتر از همه تغذیه نیز می‌تواند بر آن تاثیر گذارد.
با تشخیص به هنگام اختلال بلوغ زودرس و تامین نیازهای افزایش یافته به مواد مغذی از طریق یک برنامه غذایی متعادل، متناسب و متنوع، میتوان امکان رسیدن به رشد مطلوب را فراهم کرد.
مواد مغذی مورد نیاز دوران بلوغ
با توجه به اینکه میزان نیاز به مواد مغذی از فردی به فرد دیگر متفاوت است نمی‌توان به طور دقیق میزان نیاز به این مواد را مشخص نمود ولی به طور کلی با توجه به افزایش متابولیسم و سوخت و ساز و بدن برای تامین انرژی و انجام فعالیت‌‌‌ها در این دوران علاوه بر پروتیین به مواد معدنی مانند آهن، کلسیم، روی و ویتامین‌‌های A ،D و گروه B به خصوص آنهایی که در تامین انرژی نقش دارند مانند ویتامین B1، ریبوفلاوین و ویتامین B3، اسید فولیک و ویتامین B12 نیاز می‌باشد.
یک نوجوان باید پروتئین مورد نیازش را هر روز و به خصوص چند مرحله در طول روز دریافت کند.
بهتر است پروتئین مصرفی از منابع پروتئین حیوانی مثل گوشت گوسفند و گاو، مرغ و ماهی، تخم‌مرغ و شیر باشد که علاوه بر تامین پروتئین املاحی که برای رشد قدی لازم‌اند مانند کلسیم، فسفر، منیزیم و روی را نیز در اختیار فرد قرار دهد.
توصیه متخصصان تغذیه برای نوجوانان، مصرف روزانه ۱۵۰ گرم گوشت، نصف تا ۱ لیوان حبوبات پخته، ۲ تا ۳ لیوان شیر و لبنیات به همراه سبزیجات فراوان است. سبزی‌‌ها باید به صورت پخته و خام و با رعایت تنوع به مقدار 300 تا 700 گرم در روز مصرف شوند.
به یاد داشته باشیم که سبزی و میوه‌‌‌های تیره رنگ سرشار از آنتی اکسیدان بوده و فیبر لازم جهت عملکرد بهتر دستگاه گوارش را تامین میکنند.
مصرف لبنیات نیز نه تنها پروتئین‌های ضروری برای حفظ سلامت بدن را تامین میکند، بلکه ویتامین‌‌های گروه B و کلسیم که استحکام بخش استخوان‌‌‌ها و دندان‌‌هاست را نیز در اختیار بدن قرار می‌دهد.
همچنین باید با توجه به قد و وزن و میزان فعالیت از گروه نان و غلات که ترجیحاً از آرد سبوس‌دار تهیه شده باشد مصرف کنند.
مصرف چربی‌‌ها تا 30 درصد از کل انرژی روزانه، برای حفظ سلامت توصیه میشود.
بهتر است نسبت اسید‌‌‌های چرب امگا 3 به امگا 6 در رژیم غذایی رعایت شود که به این منظور مصرف غذاهای دریایی مانند ماهی به مقدار دو تا سه بار در هفته مفید می‌باشد.
گنجاندن مغز‌‌ها و آجیل‌‌‌هایی مانند بادام، بادام زمینی و گردو به عنوان میان وعده‌ای سالم هم برای تامین پروتئین‌‌ها و هم برای تامین چربی‌‌ها در رژیم غذایی لازم است.
از عادات غذایی نادرست تا بلوغ زودرس
در دوران بلوغ تغییرات روحی و روانی و احساس استقلال‌طلبی بر شیوه زندگی و انتخاب‌‌‌های غذایی نوجوان تاثییر می‌گذارد از رفتارهای غذایی شایع این دوره میتوان به نامنظم بودن وعده‌‌های غذایی و حتی حذف وعده غذایی اشاره کرد.
نوجوانان به خصوص دختران به دلیل حساسیت نسبت به شکل ظاهری و جهت حفظ تناسب اندام خود بعضا به رژیم‌‌‌های غذایی غیر اصولی روی می‌آورند که نه تنها محدود از انرژی هستند بلکه مواد مغذی لازم جهت رشد را نیز تامین نمی‌کنند.
از عوارض این رژیم‌‌‌ها کاهش وزن سریع به دلیل از دست دادن آب بدن و توده عضلانی به جای بافت چربی می‌باشد.
از طرف دیگر کاهش وزن غیر منطقی و غیر اصولی در دوران بلوغ منجر به اختلال رشد، کمبودهای تغذیه‌ای، اختلالات قاعدگی، افسردگی، یبوست، نداشتن تمرکز حواس و اشکال در خوابیدن میشود…
در قسمت دوم نقش تغذیه در بلوغ زودرس، با عادات غذایی مناسب کودک برای پیشگیری از بلوغ زودرس و نیز رفتارهای غذایی مناسب کودکان برای جلوگیری از چاقی صحبت میشود.
در سر دیگر طیفی از عادات نادرست غذایی در این دوران، پرخوری و چاقی قرار دارد که می‌تواند باعث پدیده بلوغ زودرس شود.
بخش مهمی از رفتارهای غذایی نوجوانان مصرف بی‌رویه تنقلات است.
این تنقلات به طور معمول کم فیبر هستند و از نظر ویتامین A، کلسیم و آهن که برای رشد ضروری است فقیرند و در عوض حاوی مقدار زیادی چربی مخصوصا چربی‌های اشباع هستند که پیامدی جز چاقی و اضافه وزن ندارند.
چاقی در دوران نوجوانی اغلب اوقات به چاقی بزرگ‌سالی می‌انجامد، که با افزایش خطر ابتلا به دیابت، بیماریهای قلبی ـ عروقی و افزایش فشارخون همراه است.
کودکان چاق نسبت به کودکانی که در وزن طبیعی قرار دارند بیشتر در معرض خطر بلوغ زودرس قرار می‌گیرند که به دلیل آزاد شدن هورمونی به نام لپتین از بافت چربی می‌باشد که می‌تواند بر تخمدان‌‌‌ها اثر گذاشته باعث ترشح هورمون‌‌‌های جنسی قبل از فرا رسیدن دوران بلوغ شود از این رو در کودکان چاق رشد استخوان‌‌‌های طولی کمتر بوده و صفحات استخوانی زودتر بسته میشود که منجر به کوتاهی قد خواهد شد.
لذا در دوران قبل از بلوغ حفظ وزن مناسب از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. والدین و خود نوجوانان بایستی در حوالی بلوغ متوجه میزان وزن خود باشند که در دخترها از حوالی 9 سالگی و در پسرها از 13 سالگی بطور میانگین شروع میشود.
با تغذیه سالم متکی بر سبزیجات و میوه‌‌‌ها که سرشار از فیب هستند و نیز لبنیات کم چرب میتوان به سهولت از پدیده بلوغ زودرس جلوگیری کرد.
راه‌های مقابله با بلوغ زودرس
– پیشگیری از چاقی و حفظ وزن مناسب
– مصرف متعادل از میوه و سبزیجات حدود 5-3 واحد در روز
– مصرف لبنیات 3واحد در روز. برخی نوجوانان از خوردن شیر اجتناب میکنند که توصیه میشود حتما سایر موارد گروه لبنیات را جایگزین کنند نظیر ماست، کشک و یا دوغ.
– مصرف مقادیر کافی ویتامین D که البته مناسب‌ترین راه جهت تامین این ویتامین قرار گرفتن در معرض نور آفتاب حداقل به مدت 15 دقیقه در روز برای 3 روز در هفته
– ورزش خصوصا در مواردی که اضافه وزن وجود دارد حداقل روزی 20 دقیقه و سعی کنید روزی به یک‌ساعت برسانید.
همچنین ورزشهایی مانند والیبال، پرش و ورزشهایی که استحکام استخوان‌‌‌ها را بیشتر میکنند اکیدا توصیه می‌شوند چراکه منجر به افزایش و بهبودی رشد قدی می‌گردند.
در نهایت باید بگوییم که توجه به اینکه دوران بلوغ از اهمیت ویژه‌ای برخودار است توصیه میشود والدین با رعایت رژیم غذایی مناسب و استفاده از غذاهای خانگی با رعایت تنوع به فرزندان خود در شکل‌گیری عادات غذایی صحیح کمک کنند تا علاوه بر تامین مواد مغذی مورد نیاز در دوران رشد از کاهش و به خصوص افزایش وزن بی‌رویه جلوگیری نمایند.
زیرا چاقی نه تنها منجر به بلوغ زودرس در نوجوانی شده بلکه با افزایش خطر ابتلا به بیماری‌‌‌هایی همچون فشارخون، چربی خون، دیابت و بیماریهای اورتوپدی همراه می‌باشد.
ناگفته نماند که پیامد‌‌‌های بلوغ زودرس که مهمترین آنها کوتاهی قد می‌باشد می‌تواند در تصور ذهنی فرد از خودش تاثیر گذاشته و منجر به کمبود اعتماد به نفس و اختلال در روابط اجتماعی شود.
منبع: سلامت نیوز