مدتی است پوستری در شبکه‌های اجتماعی و به‌ویژه در محیط تلگرام دست‌به‌دست می‌شود که در آن، وضعیت حریم خصوصی خانواده‌ها در کشورهای مختلف با هم مقایسه شده است. در این مطلب بدون توجه به اینکه محتویات این پوستر تا چه حدی علمی یا درست و دقیق است، به این موضوع پرداخته‌ایم که اصلا چگونه باید کودکان را با مفهوم حریم خصوصی آشنا کرد. گفت‌وگوی ما را در همین زمینه با دکتر میترا حکیم‌شوشتری، فوق‌تخصص روان‌پزشکی کودکان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران، خواهید خواند.
: آیا لازم است برای کودکان حریم خصوصی قائل شویم؟
هر فردی در خانواده باید حریم شخصی داشته باشد اما این موضوع به سن هم بستگی دارد. هر چه کودک کم‌‌سن و سال‌تر باشد، می‌توان راحت‌تر به حریم شخصی او وارد شد و کودک این حس را ندارد که مورد احترام نیست اما به مرور و با بزرگ شدن کودک، باید این حریم را در مورد او رعایت کرد و برای ورود به آن اجازه گرفت.
: چطور می‌توان داشتن حریم خصوصی را به کودک آموزش داد؟ از چه سنی باید این آموزش را شروع کرد؟
کودکان از 3 سالگی به بعد می‌توانند متوجه این مساله شوند. حریم خصوصی را با قانون می‌توان به کودک یاد داد اما مشکل اینجاست که والدین قانون‌هایی وضع می‌کنند که خودشان آن را اجرا نمی‌کنند؛ مثلا قانون می‌گذارند که هنگام ورود به اتاق دیگری باید در زد اما خودشان هنگام ورود به اتاق کودک، در نمی‌زنند. حرف والدین نظر کودک را جلب نمی‌کند بلکه رفتار آنها در این زمینه تعیین‌کننده است. زمانی که شما به‌عنوان والدین بدون اینکه به کودک بگویید، کیف مهد او را بررسی می‌کنید، او متوجه این مساله می‌شود. بنابراین زمانی که به او می‌گویید نباید به کیف دیگران دست بزنی، او متوجه نخواهد شد زیرا شما خودتان این قانون را رعایت نکرده‌اید. باید به او بگویید: «اجازه می‌دهی وسایلت را از کیف مهد درآورم؟» یا «بیا با هم کیف مهدت را باز کنیم!». متاسفانه ما در واقعیت برای کودک حریم خصوصی قائل نیستیم و حق شکایت هم به او نمی‌دهیم. کودک قوانین و نقض آنها را از والدینش می‌آموزد. وقتی والدین قانون را رعایت نکنند برای کودکان هم چندان معنی‌دار نیست و آن را باور نمی‌کند.
: لطفا چند نمونه از قانون‌هایی که برای حفظ حریم خصوصی باید به کودک یاد داد و رعایت کرد، نام ببرید.
مثلا بعد از 3 سالگی باید زمانی وارد حمام یا توالت شوید که کودک لباس زیر دارد. باید از این سن به او آموخت که اندام تناسلی حریم شخصی او است و باید آن را از نظر دیگران دور کند. بعد از این سن اگر کودک در اتاقش لباس می‌پوشد و از لخت شدن در مقابل دیگران شرم دارد نباید او را مسخره کرد بلکه باید به حریم شخصی او احترام گذاشت. با ورود کودک به مدرسه حریم‌های دیگری را باید به او شناساند. مثلا سعی کنید در مورد مسائلی که به خانواده ارتباطی ندارد در خانه صحبت نکنید. اطلاعات شخصی دیگران را بازگو نکنید و خلاصه غیبت نکنید. به این ترتیب رعایت حریم شخصی دیگران را به کودکتان آموزش می‌دهید. در عین حال به کودک می‌آموزید در مورد اتفاقاتی که در خانه می‌افتد نباید با دیگران صحبت کرد و باید به حریم خانواده احترام گذاشت اما نباید فراموش کرد کودکان این مسائل را تنها با حرف زدن نمی‌آموزند بلکه باید به آموزش‌ها عمل کرد. کودکان رفتار والدین را می‌بینند و یاد می‌گیرند.
: آموزش این مسائل به کودکان باعث نمی‌شود آنها از آن علیه والدین استفاده کنند؟
چرا، باید مراقب باشید و توجه کودکان را به این موضوع خیلی جلب نکنید. در غیر این صورت وسیله‌ای برای اخاذی از والدین می‌شود. بهتر است تا جای ممکن در مورد اتفاقاتی که در خانه افتاده، اطلاعاتی به کودک داده نشود.
: آیا لازم است با بزرگ‌تر شدن کودکان در مورد حریم شخصی هنگام کار با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی هم به آنها آموزش داد؟
مسلما. این روزها آموزش حریم خصوصی در مقایسه با قبل سخت‌تر شده زیرا علاوه بر حریم‌هایی که در خانواده باید رعایت شود، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به راحتی می‌توانند آن را مخدوش کنند. فردی که با شبکه‌های اجتماعی و اینترنت کار می‌کند با افراد مشخصی در ارتباط نیست. هویت این افراد هم مشخص نیست بنابراین باید به کودک و نوجوان یاد داد اطلاعاتی که گمان می‌کند به یک دوست می‌دهد، شاید در دست افراد غریبه زیادی بیفتد و آسیب‌زننده باشد. در مورد گروه‌های اجتماعی هم باید به کودک یاد داد هر کسی را وارد هر گروهی نکند و به هر پیامی پاسخ ندهد. رفتار ما باید به گونه‌ای باشد که کودک متوجه این مساله شود. به عبارتی، شان داشتن را باید به کودک یاد داد. او باید بداند قابل‌احترام است و وارد حریم‌های بی‌قید و مرز نشود. متاسفانه نوجوانان زیادی وارد مطب من می‌شوند که از روی ناآگاهی ارتباط‌هایی را شروع کرده‌اند که اکنون دردسرساز شده و بازسازی آن امکان‌پذیر نیست.
: آیا در کشور ما برای کودکان حریم خصوصی وجود دارد؟
نه زیرا زندگی فردی معنای چندانی ندارد. گرچه در خانواده مدرن امروزی مدل زندگی سنتی از بین رفته اما هنوز هم خانواده‌ها در حاشیه یکدیگر زندگی می‌کنند و حریم‌های مشترکی بین آنهاست. با این حال باید یاد بگیریم مسائل و ارزش‌هایی را که زنگ خطر محسوب می‌شوند در حریم شخصی خود و خانواده حفظ کنیم. حریم شخصی زمانی حفظ می‌شود که برای هر یک از اعضای خانواده احترام قائل باشیم و با آموختن «نه» به کودکان احترام به خود را به آنها یاد دهیم. وقتی کودکی «نه» گفتن را یاد گرفت، احترام به خود را می‌آموزد و به این ترتیب با اولین تعارف سیگار وارد جمع دیگران نمی‌شود.
: نظرتان در مورد این عکس و مخصوصا بخش مربوط به ایران چیست؟
به نظرم چندان درست نیست. در ایران موضوعی در خانواده نیست که مرد از آن بی‌اطلاع باشد اما به هر حال مسائل شخصی‌ای هست که ارتباطی به خانواده ندارد و خانم خانواده می‌تواند آن را نزد خود نگه دارد.
پوسترمشهور حریم خصوصی که مدتی است در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود.
منبع: هفته نامه سلامت