به گفته دکتر علیرضا اکرمی نژاد؛ روانپزشک و مدرس دانشگاه، خجالتی بودن نوعی اختلال اضطراب اجتماعی است که مانع از برقراری ارتباط مؤثر و راحت با دیگران می شود.
در این صورت فرد احساس خوبی برای حضور در جمع ندارد، دچار افزایش ضربان قلب و خشکی دهان می شود و نمی داند چطور رفتار کند. تصور می کند اگر در مورد موضوعی صحبت کند مورد تمسخر دیگران قرار می گیرد و به همین خاطر قادر نخواهد بود روابط دوستانه ای با دیگران برقرار کند.
خجالت می تواند جنبه های مختلف زندگی را تحت تاثیر قرار دهد زیرا اغلب انرژی و خلاقیت لازم را از فرد می گیرد. چنین فردی اجازه می دهد دیگران در مورد زندگی اش تصمیم گیری کنند که در نهایت منجر به عدم رضایت یا ناراحتی وی می شود.
احساس خجالت در اثر حوادث زندگی فرد در گذشته یا احساس برملا شدن آنها توسط دیگران ایجاد نمی‌شود. این احساس ناخوشایند در اثر طرز تفکر انسان درباره خود و گذشته اش شکل می‌گیرد. افرادی که همواره درباره کارهایی که انجام داده‌اند یا کارهایی که نتوانسته اند انجام دهند شرمسار هستند فکر می‌کنند اشتباهات آنها ناشی از کامل نبودن آنهاست.
آنها گاه با تحت فشار گذاشتن خود به شیوه‌های گوناگون خود را برای اشتباهاتشان تنبیه می‌کنند. این افکار عجیب و غریب احساس خجالت را در فرد بر می‌انگیزند. در واقع تنها احساسی درونی است که خود فرد آن را درک می کند.
بعضی از مردم تصور می کنند که خجالتی بودن همان ترس از اجتماع یا بیماری فوبیاست در حالی که از دیدگاه دکتر اکرمی نژاد این دو با هم فرق دارند. در بیماری ترس از اجتماع، فرد نسبت به همه فعالیت های اجتماعی دچار ترس و نگرانی می شود اما فرد خجالتی تنها در شرایطی خاص، نگرانی و اضطراب را تجربه می کند.
دلیل خجالت کشیدن چیست؟
این مدرس دانشگاه در ادامه می گوید: خجالتی بودن علاوه بر نحوه تربیت، زمینه ژنتیک نیز دارد. همچنین تربیت درست و افزایش مهارت های زندگی به از بین رفتن این حس در افراد بسیار مؤثر است.
بررسی ها نشان داده آدم های خجالتی از اعتماد به نفس پایینی برخوردارند و به همین دلیل فکر می کنند اگر در یک جمع صحبت کنند، مورد تمسخر قرار می گیرند یا کسی به صحبت های آنها توجه نمی کند.
این دو عامل ( اعتما به نفس پایین و خجالتی بودن) دائما در حال تقویت یکدیگر هستند به طوری که اگر فرد به فکر برطرف کردن آنها نباشد، در آینده با مشکلات بسیاری روبرو خواهد بود. همچنین برخلاف تصور که افراد خجالتی دارای شخصیتی درون گرا هستند، بسیاری از افراد برون گرا هم خجالتی هستند.
خجالتی بودن و دیدگاه های فرهنگی
خجالتی بودن نزد افراد، خانواده ها، جوامع و فرهنگ های مختلف، معانی متفاوتی دارد. به عبارتی، بعضی ها افراد کم رو را فردی ساکت، مؤدب و محترم، مطیع و حرف گوش کن می دانند.
در بعضی فرهنگ ها خجالتی بودن برای دختران امری عادی و صفتی مثبت محسوب می شود در حالی که ممکن است این ویژگی را برای پسرها ناپسند بدانند. اما واقعیت این است که چنین خصلتی می تواند مانع رشد مطلوب شخصیت افراد شود و زمینه ساز بروز مشکلات زیادی به خصوص در بزرگسالی و زندگی مشترگ گردد.
درصد فراوانی افراد خجالتی
تحقیقات نشان می دهد اکثر افراد در موقعیت های مختلف کم و بیش احساس خجالت را تجربه می کنند. به عنوان مثال، 75 درصد مردم هنگام حضور در یک جمع غریبه و مقتدر که ملزم به پاسخگویی به سؤالات آنها نیز باشند، احساس خجالت می کنند.
این میزان هنگام حضور در جمع بزگی از افراد غریبه به 70 درصد می رسد. همچنین 58 درصد مردم در صورت حضور در جمعی با موقعیت اجتماعی یا تحصیلات بالانر چنین حسی خواهند داشت. گرچه خجالت کشیدن در شرایطی می تواند حالت طبیعی داشته باشد اما نکته مهم این است که نباید به حالتی بیمارگونه تبدیل گردد.
نشانه های احساس خجالت
افزایش ضربان قلب، سرخ شدن صورت، اختلال تنفس، تنش عضلانی، لرزیدن صدا یا تغییر در تن آن، لرزش دست ها، پاها و لب ها، تعریق شدید جز شایع ترین علائم روان تنی است که این روانپزشک به آن اشاره می کند.
البته ممکن است افراد خجالتی فرار کردن از جمع غریبه‌ها، کم حرف بودن، عبوس بودن و کمتر لبخند زدن، عدم برقراری ارتباط بصری مستمر و طبیعی با دیگران، عدم برخورداری از روابط دوستانه، شخصیتی انفعالی داشتن، بیزاری از دعوت کردن و دعوت شدن به مهمانی‌ها و مجالس، تمایل به سر و کار داشتن بیشتر با کتاب و اشیا و لوازم مختلف به جای آدم‌ها، شنونده بودن ، تأیید کردن هر چیزی بدون بحث و جدل در مورد آن، ترس از مخالفت با نظرات دیگران یا بیان نقطه نظرات خود و ترس دائمی از مورد تمسخر قرار گرفتن قبل از وارد شدن به یک جمع را نیز احساس کنند.
خجالت و شرم و راه مقابله با آن
قبل از وارد شدن به یک جمع، اطلاعاتی در مورد آن جمع به دست آورید و درباره چیزهایی که می‌خواهید یا می‌شود در آنجا مطرح کرد، فکر کنید.
معاشرت خود را با دیگران بیشتر کنید؛ از جمع‌های دوستانه کوچک شروع کنید، به سؤالات شان جواب دهید و از آنها درباره خودشان، آرزوهایشان، اهداف‌شان یا موضوعات دیگر سؤال کنید.
صحبت کردن در جمع را یاد بگیرید. اگر از حرف زدن در جمع می‌ترسید، در کلاس‌هایی که به همین منظور برگزار می‌شود، شرکت نمایید.
اگر خجالتی بودن، خیلی شما را آزار می‌دهد، به یک مشاور یا روان شناس مراجعه کنید.
در جمع‌ها کاری کنید که کسل، خسته و بی‌حوصله به نظر نیایید.
به یاد داشته باشید راه مقابله با خجالت این است که به چیزهای دیگری تمرکز کنید؛ مانند فکر کردن و تصور اینکه چطور می‌شود از اتفاقات اجتماعی لذت برد.
از طرد شدن یا شکست خوردن، نترسید. قهرمانان ورزشی نیز با وجود احتمال شکست، باز هم به مبارزه و رقابت می‌پردازند؛ اما تقریبا همه آنها برای برد به میدان می‌روند و هیچ گاه از شکست حرف نمی زنند.
کم رویی، تـردید و دودلی هنگامی رخ می دهد که شما به عیوب و نقایص خود فکر می کنید. افکـارتـان را متوجه شخصی کنید که در حال گفت وگو با او هستید. در این حالت، هم شما اضطراب خود را از خاطر خواهید برد و هم طرف مقابل از توجه شما خوشحال خواهد شد.
همه چیز را به خودتان نگیرید. نباید هر چیزی مانند شوخی و طعنه را به عنوان توهین تلقی کنید. مردم اغلب چیزهایی را می‌گویند که هیچ مقصود و منظوری از آن ندارند؛ هر چند گاهی اوقات مردم نـظـرات نابجا و بی موردی می‌دهند؛ در این صورت، قاطعانه از خودتان دفاع کنید.
توقعتان را کم کنید. بنا نیست در پایان یک گفت‌و‌گو، شما افراد را کاملا مجذوب خود کرده باشید. همین که همه از هم صحبتی یکدیگر لذت برده باشید، کافی است.
هول نکنید. آدم‌های روبروی شما هر چقدر هم که مهم باشند، آدم هستند؛ آنها هم معایب و مشکلات و ضعف‌های خودشان را دارند؛ عین شما! شاید هم مثل خود شما مشکل شما را دارند سعی می کنند کسی متوجه نشود چقدر خجالتی هستند!
موانع احتمالی و افکار و اعمال مزاحم را شناسایی و ذهن خود را برای مقابله با آنها آماده سازید؛ مثلاً اگر خنده حاضران شما را از ادامه سخن باز میدارد، شما نیز بخندید.
به کار خود پاداش دهید. یک نفس عمیق، به خود آفرین گفتن یا باز گفتن تفصیلی و با آب و تاب آن برای نزدیکان، میتواند پاداش به شمار آید.
از جزئیات بکاهید و اصل سخن را به صورت خلاصه و گویا بیان کنید. اجازه سوء استفاده به دیگران ندهید؛ کافی است به کار خود ادامه داده، در صورت روبرو شدن با واکنش آنان، خود را در مقابل آنان احساس نکنید.
در انجام رفتارهای اجتماعی کوچک و در محیط‌های دیگر – که بیشتر احساس راحتی میکنید – فعال باشید و این کار را از سلام کردن، احوالپرسی، جواب سلام دادن، نگاه کردن، تعارف کردن و تعارف شنیدن، آغاز کنید و با تمرین، به کارهای بزرگ تر و مهم تر گسترش دهید.
با افراد فعّال و پر تحرکی که احساس خجالت نمیکنند، بیشتر مأنوس باشید و از خجالتیها فاصله بگیرید.
همیشه کلامی برای گفتن و عمل یا هنری برای ارائه به جمع داشته باشید و آن را ارائه کنید و در جاهایی که کمتر احساس کم رویی میکنید و شبیه کلاس است، فعّال تر باشید.
اگر مسائلی مانند نازیبایی دندان ها، بوی دهان، عدم توانایی جملات درست و… مانع حضور شما در جمع می شود بهتر است فکری برای برطرف کردن آنها بکنید.
منبع: قدس آنلاین
لینک مرتبط: مردان ایرانی به خاطر غرور و خجالت از سرطان می میمرند!