هشدار رئیس انجمن تغذیه
داستان مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها در کشور، یک داستان قدیمی است که بارها و بارها نسبت به آن هشدار داده شده است. مردم بیش از حد و خودسرانه برای هر دردی سراغ آنتی‌بیوتیک‌ها می‌روند؛برخی از داروخانه‌ها هم بدون نسخه بسیاری از این داروها را تحویل مردم می‌دهند. اما بخشی از این داستان هم به مرغ‌هایی بر‌می‌گردد که حاوی میزان بالای آنتی‌بیوتیک هستند و استفاده از این مرغ‌ها، آنتی‌بیوتیک را وارد بدن انسان می‌کند. جلال‌الدین میرزای رزاز، رئیس انجمن تغذیه کشوردر روز های میانی شهریور ماه در گفت‌وگو با سپید، درباره این موضوع هشدار داده و می‌گوید: «امروزه هم میزان بالای تجویز آنتی‌بیوتیک توسط همکاران پزشک همچنین مصرف بدون تجویز پزشک توسط عموم مردم و همین‌طور دریافت آن از منابع دامی، منجر به مقاومت انواع بیماری‌ها در برابر درمان مناسب و در نتیجه عدم بهبودی یا افزایش طول درمان شده است.»
ریشه مشکل؛ افراط در مصرف آنتی بیوتیک
درباره استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها در مرغداری‌ها از دکتر پیام محبی پرسیدیم. او در این باره می‌گوید: به طور کلی در کشور ما مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها بیش از حد استاندارد جهانی است. ما ایرانی‌ها عادت داریم که خودسرانه و برای هر دردی آنتی‌بیوتیک مصرف کنیم. این قضیه در مرغداری‌ها هم وجود دارد اما این‌طور نیست که بگوییم همه مرغداری‌ها این موضوع را رعایت نمی‌کنند یا نمی‌توان به محصولات بازار اعتماد کرد. معمولا برای پیشگیری یا درمان بیماری‌های طیور از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود؛ اما مشکل مقدار استفاده بیش از حد مجاز است. این حد مجاز و استاندارد درباره آنتی‌بیوتیک‌های مختلف، متفاوت است و نمی‌توان یک میزان واحد را برای همه آنتی‌بیوتیک‌ها در‌نظر گرفت.
چه کار باید کرد؟
هر آنچه دام یا طیور مصرف می‌کنند، می‌تواند بر گوشت یا شیرشان تاثیرگذار باشد، بنابراین وقتی از آنتی‌بیوتیک برای پرورش طیور استفاده می‌شود باید انتظار این را هم داشت که آلودگی ناشی از مواد غیرمجاز در گوشت و فرآورده‌های این حیوانات دیده شود. مسلما راه‌های دیگری هم برای پیشگیری و درمان بیماری‌های دام و طیور وجود دارد که از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده نشود یا حداقل میزان آن کمتر شود. اتفاقا راه‌های زیادی هم وجود دارد که یکی از آنها واکسیناسیون است. اکثر مرغداری‌ها هم از این روش‌ها استفاده می‌کنند، اما در برخی مرغداری‌ها هم ممکن است از حد مجاز تخلف کرده و از آنتی‌بیوتیک بیش از حد استفاده کنند. برخی داروهای مورداستفاده برای دام و طیور به‌طور کلی ممنوع هستند و نباید مورد استفاده قرار گیرند و برخی دیگر از این داروها منع زمانی دارند یعنی زمانی که مورد استفاده قرار گرفتند تا مدتی نمی‌توان از گوشت یا فرآورده‌های دام مورد‌نظر استفاده کرد. همین متخلفان، مدت زمانی که لازم است بعد از مصرف آنتی‌بیوتیک بگذرد تا اثرات آن خنثی شود را در‌نظر نگرفته و اقدام به ذبح مرغ می‌کنند. بنابراین گاهی اوقات مرغ‌هایی وارد بازار می‌شوند که حاوی مقدار زیادی آنتی‌بیوتیک هستند.
چطور از سلامت مرغ ها مطمئن شویم؟
نکته‌ای که درباره مرغ‌ها وجود دارد این است که آنتی‌بیوتیک‌ها زمان پخت و با حرارت ازبین نمی‌روند. بنابراین اگر مرغ یا هر دام دیگری آنتی‌بیوتیک داشته باشد و زمان لازم برای از بین رفتن آن نگذشته باشد، با مصرف آن، آنتی‌بیوتیک وارد بدن انسان می‌شود. به‌علاوه مشکل دیگری که وجود دارد این است که مردم نمی‌توانند از ظاهر مرغ متوجه شوند که حاوی آنتی‌بیوتیک است یا نه و فقط در آزمایشگاه میتوان این قضیه را تشخیص داد، بنابراین تنها راهی که برای مصرف‌کننده باقی می‌ماند این است که از مرغ‌های بسته‌بندی و لیبل‌دار استفاده کنند، چرا‌که تولید‌کننده‌های معتبر و بزرگ تخلف نمی‌کنند و نظارت وجود دارد. مرغداری‌های معتبر مسئول فنی، دامپزشک و متخصص‌های مختلف دارند که همه چیز طبق اصول انجام شود؛ وگرنه مجوز برای ورود به بازار صادر نمی‌شود.
آنتی‌بیوتیک بیش از حد و مرگ‌و‌میر
دکتر طاهره سوری، متخصص بیماری‌های عفونی درباره عوارض مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها می‌گوید: از آنجا که برخی داروهای آنتی‌ویروس هم جزء داروهای آنتی‌بیوتیک محسوب می‌شوند، بنابراین تجمع بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است باعث مقاومت نسبت به این آنتی‌ویروس‌ها هم شود. از این طریق اگر اپیدمی آنفلوآنزا ایجاد شود، افرادی که آنتی‌بیوتیک‌هایی از نوع آنتی‌ویروس در بدن‌شان تجمع یافته، ممکن است در برابر درمان‌های آنفلوآنزا مقاوم شده و تسلیم این بیماری شوند. به‌علاوه بسیار پیش می‌آید که افراد به‌دنبال آنفلوآنزا دچار عفونت باکتریال ثانویه می‌شوند، در این مواقع هم آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است نتوانند اثر کرده و عفونت را درمان کنند. بنابراین ممکن است فرد به‌دلیل عفونتی که درمان نمی‌شود از بین برود. همچنین عوارضی که داروهای آنتی‌بیوتیک به‌طور معمول ممکن است ایجاد کنند هم در برخی افرادی که در بدن‌شان آنتی‌بیوتیک بیش از حد ذخیره شده، دیده می‌شود. مثلا اختلالات گوارشی، اسهال و استفراغ و… به‌عنوان عوارض برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مطرح هستند که ممکن است در این افراد دیده شود. مسئله مقاومت نسبت به درمان بیماری‌ها که نتیجه مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌هاست آن‌قدر جدی محسوب می‌شود که ممکن است تا چند سال آینده هیچ آنتی‌بیوتیکی برای درمان عفونت‌ها و بیماری‌های مختلف پاسخگو نباشد و شاهد افزایش مرگ‌و‌میر به‌دلیل عفونت‌های ساده باشیم. یعنی به سال‌های قبل از کشف آنتی‌بیوتیک‌ها بازگشت کنیم که یک اتفاق بسیار ناگوار خواهد بود.
اصلاح تغذیه و فرهنگسازی
سال گذشته وزارت بهداشت نسبت به تغذیه و مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها حساس شده و برنامه ساماندهی برنامه غذایی و تغذیه بیمارستانی را تصویب کرد. البته که این کار شاید برای فرهنگسازی بتواند مفید باشد و بهتر از نبود آن است اما اینکه گفته می‌شود در بیمارستان‌ها از مرغ آنتی‌بیوتیک‌دار استفاده نشود تا بدن بیماران نسبت به درمان مقاوم نشود، به نظرم چاره کار نیست. آنتی‌بیوتیک در دراز‌مدت بر بدن اثر می‌گذارد و این‌طور نیست که بخواهیم تغذیه را فقط داخل بیمارستان و زمان بستری اصلاح کنیم و بعد که بیمار مرخص شد دوباره همان مرغ‌های حاوی آنتی‌بیوتیک را مصرف کند. این آنتی‌بیوتیک‌ها طی زمان در بدن انباشته می‌شوند و تاثیر خود را می‌گذارند و کار باید از پایه درست شود. تغذیه مهم‌ترین رکن سلامت مردم است و نباید فقط زمان بیماری و بستری شدن به فکر آن بود. کسی که تغذیه درستی داشته باشد اصلا بیمار نمی‌شود که لزومی بر اصلاح تغذیه‌اش در بیمارستان باشد. متاسفانه به جای پیشگیری و اصلاح وضع سلامت در زندگی روزمره، بیشتر به فکر درمان و اصلاح تغذیه در زمان بیماری هستیم. در حالی‌که زمان، هزینه و انرژی بیشتری لازم دارد و نتیجه کمتری به همراه خواهد داشت.
منبع : مجله ی سیب سبز