نباید فراموش کنیم که بیماری آلزایمر بیماری مغزی است که با بالا رفتن سن و پیر شدن سلول های عصبی مغز به وجود می آید . به این ترتیب که سلولهای مغز برای ارتباط با یکدیگر از جریان الکتریکی کوچکی استفاده می کنند که اطلاعات آن ها از یک سلول به سلول دیگر انتقال می یابد اما این سلول ها به هم نچسبیده اند ، بلکه میان آنها یک فضای خالی کوچکی وجود دارد که توسط ماده شیمیایی ” سروتونین ” پر شده است . این ماده شیمیایی انتقال جریان الکتریکی را بین سلولها سریعتر و آسان تر می کند اما با پیر شدن سن ترشح این ماده کاهش می یابد به این ترتیب ارتباط بین سلولی و انتقال اطلاعات دچار آسیب شده که در بیماری آلزایمر این مشکل بیشتر در بخش حافظه و خاطرات خود نمایی می کند . در حقیقت در این بیماری ترشح ماده سرتونین به شدت کاهش پیدا می کند .
اما همیشه پیری و پیر شدن سلولها علت آلازیمر نیست، بلکه هر گونه آسیب به مغز از جمله سکته های مغزی که باعث از دست رفتن بخشی از سلولهای مغز می شود یا حتی حادثه ناگوار و شوک پس از آن می تواند منجر به ابتلای به آلزایمر شود .
علائم بیماری آلزایمر چیست ؟
اما هر از دست دادن حافظه ای به معنای ابتلای به آلزایمر نیست . در اکثر موارد ، بیماری آلزایمر در اشخاص مسن و در فاصله زمانی ۸ تا ۲۰ سال به تدریج رشد می‌کند. قربانی این بیماری ، ابتدا افت حافظه پیدا می‌کند و اغلب گم شدن حتی در خانه خود بیمار نیز پیش می‌آید.
دکتر مریم نوروزیان متخصص بیماریهای مغز و اعصاب و موسس اولین کلینیک آلزایمر در ایران درباره نشانه های این بیماری به سلامت آنلاین می گوید : بیماری آلزایمر به چند مرحله تقسیم می شود که این مراحل را می توان در همه افراد مبتلا مشاهده کرد.
مرحله اول MCI است که مرحله اختلال خفیف شناختی است که در این مرحله هنوز بیماری شروع نشده است و شاید کسانی که این مشکل را دارند هیچگاه به آلزایمر مبتلا نشوند ولی این مرحله ای است که تاکید می شود باید همگان با احساس آن مراقب باشند.
وی می افزاید : در این مرحله بیمار هنوز در اجتماع است کار و زندگی را اداره می کند و مشکلی در عملکرد ندارد اما ممکن است در برخی موارد فراموشی داشته باشد، چیزی را جا می گذارد، حرفهای تکراری می زند و یا اسم کسی را به خاطر نمی آورد و فراموش می کند که در مورد چه چیزی می خواسته است حرف بزند یا اینکه حتی فراموش می کند که ماشین خود را کجا پارک کرده است .
نوروزیان با اشاره به اینکه در این مرحله از بیماری ، بیمار تمرکز کافی ندارد، تصریح می کند : بیمار وقتی در موقعیت های پیچیده قرار می گیرد یک مقدار گیج می شود مثلا نمی تواند چند کار را همزمان انجام دهد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در این مرحله هنوز بیماری ، آلزایمر نیست، اما مرحله ای شایع است و عده ای زیادی به آن مبتلا هستند، اظهار می دارد : در مرحله بعدی از هر ۱۰۰ نفری که این بیماری را دارند ۵ تا ۱۶ نفر آنها مبتلا به بیماری آلزایمر پیش رونده می شوند بنابراین باید بیماران در این مرحله بدانند که مشکل چیست آیا مشکل افسردگی و اضطراب است یا مصرف داروهای نامناسب و یا یک زندگی شلوغ و بی برنامه است ؟ علل متنوعی برای این نوع بیماری وجود دارد و لزوما آلزایمر نیست اما ما همیشه به کسانی که به مرحله اول مبتلا هستند توصیه می کنیم که مراقب خود باشند .
این متخصص مغز و اعصاب می گوید : همانطور که کسانی که چاق هستند در خطر ابتلای به دیابت قرار دارند افرادی هم که به این مرحله اول مبتلا هستند ممکن است در معرض ابتلای به آلزایمر قرار داشته باشند بنابراین این مرحله ، مرحله قبل از آلزایمر است .
نوروزیان مرحله بعدی را مرحله خفیف آلزایمر دانسته و می افزاید : اولین علامتی که این مرحله دارد این است که فرد در محاسبات طولی خود مشکل پیدا می کند یعنی اینکه مثلا اگر خانم خانه داری خرید می کند نمی داند چقدر باید پول بدهد و چقدر باید پس بگیرد یا مردان در کارهای بانکی اشتباه پیدا می کنند و صفرها را اشتباه می کند که این یک علامت مهم بیماری آلزایمر است .
وی با اشاره به اینکه فرد در این مرحله درمسیر هایی که قبلا ً می رفته است مشکل پیدا می کند و نمی تواند مسیر خود را راحت پیدا کند تصریح می کند : علائم یاد شده علائم خفیف آلزایمر است که باید برای کسی که مبتلا است توجه شود و حتما ً به متخصص مغز و اعصاب مراجعه شود .
موسس اولین کلینیک آلزایمر در ایران مرحله بعدی را مرحله متوسط دانسته و با بیان اینکه فرد دو سه سال بعد از مرحله خفیف وارد این مرحله می شود، می گوید : در این مرحله بیمار نمی تواند لباسهایش را متناسب با هوا یا موقعیت اجتماعی تنظیم کند.
به گفته نوروزیان مرحله بعدی مرحله متوسط روبه شدید است که در آن فرد لباس پوشیدنش اشکال پیدا می کند یعنی دکمه های خود را اشتباه می بندد و بند کفشش را نمی تواند ببندد ، ممکن است جوراب و کفش خود را لنگه به لنگه بپوشد یا اینکه پشت و روی لباس را تشخیص ندهد یا زیپ لباس را ببندد و تمام این مراحل بدون آن است که دست بیمار فلج باشد یا مشکلی داشته باشد .در این مرحله پیشرفت بیماری این گونه مشاهده می شود اما بعد از مدتی فرد درست نمی تواند استحمام کند و آب سرد و گرم را نمی تواند تنظیم کند و همچنین فرد بعد از دستشویی نمی داند چه باید کند وآداب دستشویی رفتن را فراموش می کند و نمی تواند خود و یا محل را تمیز نگاه دارد .
این متخصص مغز اعصاب در توصیف مراحل بعدی می گوید : فرد نمی تواند کنترلی در ادرار داشته باشد و بی اختیاری پیدا می کند البته این موضو ع با اینکه شخصی در اثر پروستات یا زایمان های متعدد ممکن است بی اختیاری کمی پیدا کند فرق دارد، همچنین بیمار بعد از بی اختیاری ادرار بی اختیاری در دفع هم پیدا می کند که مشکلات بسیاری برای خانواده بیمار به وجود می آورد.
وی در مورد مرحله شدید آلزایمر می گوید : در این مرحله بیمار نمی تواند حرف بزند و تنها کلمات خیلی کمی را، حدود ۶ تا ۱۲ کلمه می تواند بگوید . بعد از این مرحله نیز کلمات نا مفهومی را ادا می کند که بعد از آن نیز نمی تواند به تنهایی بایستد و حتما باید کسی دستش را بگیرد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در مراحل بعدی و بعد از این مرحله شخص نمی تواند بنشیند و حتی توان خندیدن و گریستن را ندارد ،می افزاید : آخرین مرحله آن است که بیمار نمی تواند گردن خود را نگه دارد و گردن می افتد و این مرحله درست برعکس چیزی است از کودکی به بزرگسالی اتفاق می افتد و در واقع مراحل بیماری آلزایمر چهار مرحله خفیف ، متوسط ، رو به شدید و شدید است .
راههای به تاخیر انداختن آلزایمر
اما آیا می شود آلزایمر را به تاخیر انداخت ؟ این سوالی است که بسیاری از افرادی که در مراحل ابتدایی آلزایمر قرار دارند از پزشکان می پرسند .
دکتر نوروزیان در این باره به سلامت آنلاین می گوید : ۲ مسئله مهم در ایجاد آلزایمر وجود دارد که یکی از آنها سن فرد است که در این زمینه هیچ کاری نمی توان کرد چرا که با پیشرفت پزشکی طول عمر بشر زیاد می شود مردان تا ۷۲ سال و زنان تا ۷۶ سال طول عمر متوسط دارند و آلزایمر در واقع بیماری کهنسالی است.
وی مساله دیگر را ژن دانسته و می افزاید : تا زمانی که مهندسی ژنتیک نتواند این مساله را تغییر دهد و داروهایی که روی ژنها اثر کنند مانع از این بیماری شوند ، ما پیشرفتی در این زمینه نداریم .
با این حال نورزیان تاکید می کند که به جز این دو علت، علل دیگری نیز وجود دارند که می توان به وسیله آنها مانع از پیشروی آلزایمر شد .
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره می گوید : تمام بیماری هایی که قلب را اذیت می کند، برای مغز هم ضرر دارد از جمله فشار خون بالا ، بیماری قند ، کلسترول بالا و بیماریهای عروق قلب ، مصرف سیگار و دخانیات که این مسائل همگی در ایجاد آلزایمر دخیل هستند و با پرهیز از آنها می توان مانع از پیشرفت آلزایمر شد .
نوروزیان تحصیلات و سواد را از جمله دیگر موانع آلزایمر دانسته و می افزاید : ثابت شده است که افراد بی سواد و کم سواد بیشتر در معرض ابتلا هستند و کلا بیماری آلزایمر در جوامع در حال توسعه که بی سوادی در آنها بیشتر است ، بیشتر دیده می شود .
وی با اشاره به اینکه تحصیلات وقتی مهم است که از دوران کودکی شروع شده باشد، تصریح می کند : باید پیشگیری از آلزایمر را در کودکان شروع کنیم یاد گرفتن بیش از دو زبان می تواند خطر آلزایمر را ۳ تا ۴ برابر کمتر کند . همچنین آموختن دورسی چون ریاضیات بسیار در این زمینه موثر است .
این متخصص مغز و اعصاب دوری از افسردگی و درمان آن را یکی دیگر از راههای به تاخیر انداختن آلزایمر دانسته و می گوید : شرکت در اجتماعات و ارتباطات اجتماعی و آموختن یکی از روشهای مقابله با آلزایمر است به عنوان مثال افرادی که در امور خیریه شرکت می کنند کمتر به بیماری آلزایمر مبتلا می شوند .
وی با بیان اینکه فعالیت ذهنی در افراد موجب دوری از آلزایمر می شود، خاطر نشان می کند : باید سعی کنیم هراز چند گاه کار جدیدی را یاد بگیریم . همچنین فعالیت فیزیکی و ورزش موجب جلوگیری از آلزایمر می شود. در عین حال جلوگیری از ضربه شدید به مغزیکی از روشهای جلوگیری از آلزایمر است و تصادفات و ضربات شدید به مغز خطر ابتلای به آلزایمر را افزایش می دهد.
چگونه به مبتلایان کمک کنیم؟
اگر یکی از اعضای خانواده و یا دوستان نزدیک شما به بیماری آلزایمر مبتلا شده است و شما باید از وی مراقبت کنید، سعی کنید اطلاعات خود را در این زمینه بیشتر کنید و چیزهایی که باید بدانید را فرا بگیرید. این کار به شما کمک می کند که بتوانید به بیمار کمک کنید تا بتواند مقدار بیشتری از کارهای خود را انجام دهد.
دکتر شهرام ابوطالبی پزشک متخصص مغز و اعصاب در این باره به سلامت آنلاین می گوید : در نظر داشته باشید که بیماران آلزایمری باید تحت نظر پزشک باشند چرا که فراموشی آنها تنها مسئله نیست بلکه باید به لحاظ پزشکی در سایر موارد نیز تحت نظر قرار داشته باشند .
وی می افزاید : باید به خانواده در این زمینه آگاهی داد تا بتوانند بیمار را درک کرده و بدانند که وی در آینده چه وضعیتی پیدا می کند.
به گفته ابوطالبی دارو درمانی نیز درباره بیمار باید در نظر گرفته شود چرا که در مرحله خفیف و متوسط این داروها به درمان بیمار کمک بسیاری می کند اما متاسفانه در حالت پیشرفته این داروها کمکی به بیمار نمی کند .
این متخصص مغز و اعصاب می گوید : باید دانست که بیمار در مراحل پیشرفته بیماری قادر به تصمیم گیری نیست ، بنابراین بهتر است که وی را توجیه کنید تا قبل از اینکه بیماری اش بدتر شود در مورد آینده اش تصمیم بگیرد .
بسیاری از کارشناسان نیز عقیده دارند نوشتن وصیت نامه و یا انتخاب وکیل و یا تصمیم در مورد روش ادامه زندگی در حالتی که خود فرد توانایی تصمیم گیری را دارد بسیار مهم است. روش های مراقبتی نیز می تواند قبل از بدتر شدن بیماری توسط خود بیمار انتخاب شود. انتخاب پرستار و کسی که می خواهد از او مراقبت کند نیز از جمله تصمیماتی است که قبل از بدتر شدن بیماری باید انجام شود. انتخاب یک وکیل برای زمانی که فرد بیمار قدرت تصمیم گیری خود را از دست می دهد نیز می تواند مفید و حتی ضروری باشد.
منبع: سلامت نیوز